Klasztor Pirita
59°28′00″N 24°50′10″E/59,466789 24,836086.jpg) Ruiny klasztoru, 2005 | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Kościół | |
| Rodzaj klasztoru | |
| Liczba zakonników |
do 85 |
| Obiekty sakralne | |
| Klasztor | |
| Data budowy |
XV w. |
| Data zburzenia |
1577 |
| Data reaktywacji |
15 września 2001 |
Położenie na mapie Estonii  | |
| 59°28′00″N 24°50′10″E/59,466789 24,836086
| |
| Strona internetowa | |
Klasztor Pirita (est. Pirita klooster) – klasztor poświęcony świętej Brygidzie, położony w dzielnicy Pirita w Tallinnie w Estonii. Funkcjonował od wczesnych lat XV w. do ok. 1577 roku. Był największym klasztorem w Inflantach i jednym z największych w północnej Europie.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Historia klasztoru św. Brygidy w Tallinnie – klasztoru Pirita – sięga XV w. Pomysł założenia klasztoru w stolicy Estonii został wysunięty przez kupców Tallinna (H. Huxer, G. Kruse, H. Swalbart) w 1400 roku[1][2]. W 1407 roku przybyło do Tallinna dwóch mnichów z opactwa Vadstena, położonego nad jeziorem Wetter w Szwecji, by doradzać kupcom[3]. Początkowo budowla była drewniana[4]. Pozwolenie na wydobycie kamienia na materiał budowlany uzyskano w 1417 roku dzięki pomocy mistrza krajowego inflanckiej gałęzi zakonu krzyżackiego[1][2]. Zakon również przekazał działkę pod budowę. Klasztor został zbudowany według projektu i pod nadzorem architekta Heinricha Swalbarta[1].
Centralny budynek klasztoru – kościół – został poświęcony 15 sierpnia 1436 roku przez biskupa Tallinna Heinricha II[1][2]. W okresie świetności był największym katolickim klasztorem w Inflantach, dzięki wykorzystaniu dogodnego punktu położenia na szlaku handlowym między wschodem i zachodem. Wybudowany został w okresie rozkwitu średniowiecznego budownictwa. Prace budowlane trwały do początku lat 90. XV wieku. Klasztor Pirita działał przez ponad 175 lat[1].
Reguła zakonna[edytuj | edytuj kod]
Pierwszy klasztor poświęcony św. Brygidzie powstał w Szwecji i miał on ściśle określone reguły funkcjonowania. Zgodnie z nimi działał także klasztor Pirita. Kościół klasztorny był obszerną, halową, trójnawową budowlą na planie prostokąta o wymiarach 24 × 56 m, z masywnymi, dwustopniowymi przyporami wzmacniającymi z zewnątrz każdą ścianę o powierzchni 1360 m². Fasadę świątyni zdobił trójkątny szczyt o wysokości 35 metrów. Został zbudowany również zgodnie z zasadami św. Brygidy. We wnętrzach dominował ascetyczny szarawoniebieski kolor[1][4].
Zgodnie z zasadami w kościele było 13 kaplic, noszących imiona apostołów tak, że każdy kapłan miał własny ołtarz. Ponadto kościół miał kilka ołtarzy pomocniczych, w tym kaplicę św. Brygidy i św. Michała. Na północ od kościoła znajdowały się cztery skrzydła zabudowań klasztornych, tworzących wewnątrz prostokątny wirydarz[1][4].
W murach klasztornych mieszkali zarówno mężczyźni, jak i kobiety, jednak nie mógł on mieć więcej niż 85 członków – 60 sióstr i 25 braci, w tym 13 kapłanów, 4 diakonów i 8 braci świeckich. Klasztor sióstr zakonnych i klasztor mnichów były oddzielone kościołem, w którym, podczas wspólnych mszy, zakonnice i mnisi nie widzieli się – mniszki przebywały na galerii, a mężczyźni na dole. Mogli ze sobą rozmawiać jedynie w specjalnych pokojach, nazywanych salonami, które były podzielone ścianą, w której znajdowały się małe otwory. Rozmawiający nie widzieli się, ale mogli wymienić informacje czy przekazać sobie jakieś przedmioty[1][2][4].
Upadek klasztoru[edytuj | edytuj kod]
Upadek klasztoru rozpoczął się w 1525 roku w związku z postępującą reformacją. Zarówno wojny inflanckie (1558–1583), jak i pożar, który spustoszył część gospodarczą klasztoru wiosną 1574 roku, doprowadziły do zniszczenia starego klasztoru Pirita[1]. W pierwszych latach wojny inflanckiej Rada Miejska Tallinna dyskutowała o rozbiórce klasztoru ze względów strategicznych, ale idee rozbiórki nie zostały zrealizowane z powodu sprzeciwu rycerstwa. W 1577 roku klasztor został zaatakowany przez wojska rosyjskiego cara Iwana IV Groźnego, które zrabowały i podpaliły zabudowania konwentu podczas oblężenia Tallinna. Od tego czasu pozostaje on w ruinie[3][1][5]. Przez długi czas okolica klasztoru była wykorzystywana przez lokalnych mieszkańców jako cmentarz[4].
Nowy klasztor[edytuj | edytuj kod]
Po odzyskaniu przez Estonię niepodległości w 1991 roku matka Tekla Famiglietti, stojąca na czele Zakonu Najświętszego Zbawiciela (św. Brygidy), wysłała do rządu estońskiego list z pytaniem o ruiny klasztoru Pirita[6].
Jesienią 1993 roku przybyła z pierwszą wizytą do Estonii. Ruiny historycznego klasztoru Pirita zrobiły na niej duże wrażenie. Famiglietti podjęła decyzję o przywróceniu ciągłości zakonu na terenie Estonii. 16 kwietnia 1994 roku cztery mniszki przybyły do Tallinna – matka Teresa z siostrami Riccard, Patrizia i Hedvig[3][6]. Pod koniec 1995 roku zakon stał się właścicielem działki o powierzchni 0,9 hektara na terenie dawnego gospodarstwa Mihkli, bezpośrednio po północnej stronie starego klasztoru. Nowy kompleks klasztorny został wybudowany zgodnie z projektem biura architektonicznego Luhse & Tuhal z Parnawy[6].
Kamień węgielny pod budowę położono jesienią 2000 roku, a 15 września 2001 roku poświęcono nowe sanktuarium. W latach 2001–2004 klasztor prowadzony był przez matkę Patrizię, od 2004 roku kieruje nim matka Riccarda z Meksyku. W klasztorze mieszka osiem mniszek, urodzonych w Meksyku i Indiach[3][6].
Galeria[edytuj | edytuj kod]
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f g h i j Kloostri ajalugu. Pirita klooster. [dostęp 2019-06-25]. (est.).
- ↑ a b c d Монастырь святой Бригитты в Пирита Источник. Triptoestonia.com. [dostęp 2019-06-26]. (ros.).
- ↑ a b c d Papież Franciszek zjadł obiad w klasztorze sióstr brygidek w dzielnicy Pirita w Tallinie. Deon.pl. [dostęp 2019-06-26].
- ↑ a b c d e Tallinn – klasztor św. Brygidy. Medievalheritage.eu. [dostęp 2019-06-26].
- ↑ Dzielnica Pirita. Fotopodroze.eu. [dostęp 2019-06-26].
- ↑ a b c d Püha Birgitta ja ordu uus haru. Pirita klooster. [dostęp 2019-06-25]. (est.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Kloostri ajalugu. Pirita klooster. [dostęp 2019-06-25]. (est.).
- The history of the St. Bridget’s Convent in Tallinn. Pirita klooster. [dostęp 2019-06-25]. (ang.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Tallinn: plaża Pirita i klasztor Św. Brygidy. [w:] Podróże ze wschodem, czyli o radości z podróżowania [on-line]. zewschodem.pl. [dostęp 2023-03-31].