Kultura pucharów lejkowatych

Zasięg kultury pucharów lejkowatych (TRB)

Naczynia Kultury pucharów lejkowych znalezione w Pełczyskach, eksponowane w Pałacu Wielopolskich w Chrobrzu

Poglądowa mapa głównych kultur schyłku 4. tysiąclecia p.n.e.

Kultura pucharów lejkowatych (KPL, TRB) – jedna z kultur neolitu z kręgu kultur naddunajskich, występująca w Europie między 3700–1900 p.n.e., na terenach Jutlandii, Szwecji, Niemiec, Holandii, Polski oraz części Wołynia i Podola.

Powstała na terenie Kujaw pod wpływem oddziaływania kultury lendzielskiej na lokalne podłoże mezolityczne. Nazwa pochodzi od charakterystycznego kształtu formy naczynia z brzuścem baniastym i szeroko rozchylonym kołnierzem.

W Polsce jej ślady odkryto w Łupawie, Mozgawie, Sarnowie, Włocławku, Wietrzychowicach, Gaju, Leśniczówce, Radziejowie, Krężnicy Jarej, Strzeszkowicach, Baniewicach, Zubrzycach i Słonowicach. Zajmowała się głównie hodowlą, łowiectwem i rybołówstwem, ale także uprawiała zboże, znała radło i zaprzęgała do jego ciągnięcia bydło. Jedna z największych osad tej kultury na ziemiach polskich została odkryta w Ćmielowie koło Ostrowca Świętokrzyskiego. Charakterystyczne dla niej były pochówki szkieletowe zwane grobami kujawskimi i rozmaite grobowce megalityczne.

Ludność tej kultury zajmowała się również eksploatowaniem krzemienia pasiastego z kopalni w Krzemionkach i szarego, biało nakrapianego w Świeciechowie-Lasku koło Annopola. Także pierwsze ślady zamieszkania na Ostrowie Lednickim zalicza się do tej właśnie kultury.

Do tego cyklu kulturowego zalicza się również następujące kultury:

• kultura ceramiki wstęgowej rytej
• kultura badeńska
• kultura lendzielska
• kultura amfor kulistych
• kultura ceramiki sznurowej
• kultura pucharów dzwonowatych

Zobacz też

• Waza z Bronocic
• rodzaje budowli megalitycznych
• sztuka prehistoryczna

Publikacje

• Konrad Jażdżewski, Kultura pucharów lejkowatych w Polsce zachodniej i środkowej, 1936, Poznań.
• Tadeusz Wiślański, Kształtowanie się miejscowych kultur rolniczo-hodowlanych. Plemiona kultury pucharów lejkowatych, [w:] Prahistoria ziem polskich, t. II, Neolit, Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk 1979, s. 165–260.
• Aleksandra Cofta-Broniewska, Aleksander Kośko, Historia pierwotna społeczeństw Kujaw, Warszawa – Poznań 1982.
• Janusz Ostoja-Zagórski, Najdawniejsze dzieje ziem polskich, Bydgoszcz 2005.