Labializacja

Labializacja
◌ʷ
Jednostka znakowa	◌​ʷ
Unikod	U+25cc U+02b7
UTF-8 (hex)	e2 97 8c ca b7
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.

Klasyfikacja spółgłosek
Wargowe
dwuwargowe wargowo-zębowe
Przedniojęzykowe
językowo-wargowe międzyzębowe zębowe dziąsłowe zadziąsłowe retrofleksyjne
Dorsalne
środkowojęzykowe przedniopodniebienne podniebienne tylnojęzykowe miękkopodniebienne języczkowe
Gardłowe
Nagłośniowe
Krtaniowe
O podwójnej artykulacji
wargowo-podniebienne wargowo-miękkopodniebienne zadziąsłowo-miękkopodniebienne
Koartykulacja
labializacja palatalizacja welaryzacja faryngalizacja
sposób artykulacji, miejsce artykulacji, narząd artykulacji

Labializacja (uwargowienie) (labializacja od łac. labialis wargowy) – zjawisko zaokrąglenia warg przy artykulacji samogłosek lub spółgłosek. Obecna np. w pewnych dialektach polskich (np. małopolskim, śląskim oraz wielkopolskim – zaznaczana w nagłosie przez u, bądź częściej ł) oraz w języku kaszubskim, językach kaukaskich, języku praindoeuropejskim.

Labializacja to również pewien proces asymilacji (Głoski stają się zaokrąglone w otoczeniu głosek z natury zaokrąglonych, np. [k] → [kʷ] pod wpływem [o]; [a] → [o] pod wpływem [p] lub [kʷ].), który zaszedł np. w językach abchasko-adygijskich i niektórych językach australijskich. W jego wyniku powstał szereg spółgłosek labializowanych, a liczba samogłosek ograniczyła się nawet do dwóch.

Transkrypcja

W Międzynarodowym Alfabecie Fonetycznym, labializacja spółgłosek miękkopodniebiennych oznaczana jest w indeksie górnym symbolem [ʷ] (Unikod U+02B7), na przykład /tʷ/ czy /dʷ/ Istnieją również dwa znaki, kolejno [ɔ̹], [ɔ̜], które sygnalizują większy lub mniejszy stopień zaokrąglenia. Są one zazwyczaj używane w przypadku samogłosek, ale w niektórych językach mogą odnosić się również do spółgłosek. Na przykład w atapaskańskim języku hupa rozróżnia się trzy stopnie labializacji dla spółgłoski szczelinowej miękkopodniebiennej bezdźwięcznej (/x/) transkrybowane jako /x/, /x̹/, /xʷ/ lub /x/, /x̜ʷ/, /xʷ/.