Lejkownica nadrzewna
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
lejkownica nadrzewna |
| Nazwa systematyczna | |
| Ossicaulis lignatilis (Pers.) Redhead & Ginns Trans. Mycol. Soc. Japan 26(3): 362 (1985) | |
_Redhead_%26_Ginns_468068.jpg)
Lejkownica nadrzewna (Ossicaulis lignatilis (Pers.) Redhead & Ginns) – gatunek grzybów workowych z rodziny kępkowcowatych Lyophyllaceae[1].
Systematyka i nazewnictwo[edytuj | edytuj kod]
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Ossicaulis, Lyophyllaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy opisał go w 1801 r. Christiaan Hendrik Persoon, nadając mu nazwę Agaricus lignatilis. W 1985 r. Scott Alan Redhead i James Herbert Ginns przenieśli go do rodzaju Ossicaulis[1]. Ma ponad 20 synonimów. Niektóre z nich:
- Hypsizygus circinatus (Gillet) Singer 1951
- Nothopanus lignatilis (Pers.) Bon 1986
- Omphalia lignatilis (Pers.) Quél. 1902
- Pleurocybella lignatilis (Pers.) Singer 1947[2].
Polską nazwę podał Władysław Wojewoda w 1999 r., Krzysztof Kluk i Józef Jundziłł używali nazwy bedłka[3].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Średnica (1,5) 3–10(12) cm, początkowo, wypukły, potem płaski, na koniec lekko wgłębiony, higrofaniczny. Powierzchnia oprószona, mączno-jedwabista do drobno aksamitnej, często promieniście prążkowana, matowa, często białokredowa z różowym lub bladowinnym odcieniem na środku, następnie szarawokremowa, brązowawoszara do ochrowej. Brzeg początkowo podwinięty, następnie często falisty i nacięty lub spękany, karbowany, ostry[4].
Szeroko przyrośnięte lub wolne, dość wąskie, o szerokości do 6 mm, miejscami rozwidlone, z blaszeczkami, gęste lub bardzo gęste, białe, czasami żółknące lub brązowiejące, po wyschnięciu żółtawobiałe[4].
Wysokość 1–8 cm, grubość 0,15–0,6(1,5) cm, centralny lub ekscentryczny, o zmiennym kształcie, często krótki, cylindryczny lub lekko rozszerzony w kierunku podstawy, często wygięty, ze skupiskami małych, wadliwych kapeluszy u nasady, pełny, twardy. Powierzchnia często nieco bardziej szorstka w kierunku wierzchołka, ku dołowi zamszowa, kredowobiała do kremowej, czasami z lekkim winnoróżowym odcieniem, często ze sznurami grzybni u podstawy[4].
Cienki, biały, czasem wodnisty, z wyraźną warstwą błoniastą pod skórką i nad blaszkami, nie zmieniający barwy po uszkodzeniu. Zapach silnie mączny, smak słodki do silnie grzybowo-mączystego[4].
- Cechy mikroskopowe
Podstawki maczugowate, z 1, 2, 3 i 4 sterygmami, ze sprzążką bazalną, małe, 17–20(25) x 3,8–4 µm. Zarodniki prawie kuliste, szeroko elipsoidalne, elipsoidalne lub łezkowate, gładkie, cienkościenne, z gutulami i małym hilum, szkliste, nieamyloidalne, cyjanofilne, małe, 4–5(6) x 2–2,5(3,5) µm. W hymenium brak cystyd, czasami występuje kilka nieregularnychcheilocystyd. Trama blaszek regularna, utworzone z luźnych, cienkościennych strzępek o średnicy 3–12(28) µm. Skórka kapelusza zbudowana z nieregularnie splątanych, częściowo rozgałęzionych, rozwidlonych i łączących się, cienkościennych strzępek o średnicy 4–9 µm, czasami z guzkowymi naroślami i kilkoma rzadkimi, koralkowatymi lub uchyłkowymi końcówkami. Sprzążki obecne w komórkach skórki i u podstawy podstawek[4].
- Gatunki podobne
Bokówka biała (Pleurocybella porrigens) ma owocniki raczej płatkowe lub językowate, nie mączny zapach, większe zarodniki i rośnie na drewnie iglastym[4].
Występowanie i siedlisko[edytuj | edytuj kod]
Znane jest jej występowanie Ossicaulis lignatilis w Ameryce Północnej, Europie, Azji i Australii[5]. W. Wojewoda w 2003 r. przytoczył liczne stanowiska[3], w późniejszych latach podano następne[6], aktualne stanowiska podaje także internetowy atlas grzybów[7]. Gatunek rzadki[8]. Na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski ma status V – gatunek narażony, który zapewne w najbliższej przyszłości przesunie się do kategorii wymierających, jeśli nadal będą działać czynniki zagrożenia[9].
Grzyb nadrzewny, saprotrof występujący w parkach, lasach liściastych, przy drogach i ścieżkach[3]. Rozwija się na drewnie drzew liściastych, zwykle na pniakach i martwych pniach, ale także na przewróconych i żywych pniach drzew. Częściej spotykany w górach[8]. W Polsce notowany na bukach, topolach, i wiązach[3].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2023-09-03] (ang.).
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2023-09-03] (ang.).
- ↑ a b c d Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, s. 483, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b c d e f Roland Labbé, Ossicaulis lignatilis (Pers.) Redhead & Ginns [online], Mycoquébec.org, marzec 2023 [dostęp 2023-09-05] (fr.).
- ↑ Występowanie Ossicaulis lignatilis na świecie (mapa) [online] [dostęp 2023-09-03] (ang.).
- ↑ Grzyby makroskopijne Polski w literaturze mikologicznej [online], grzyby.pl [dostęp 2023-09-03] (pol.).
- ↑ Aktualne stanowiska Ossicaulis lignatilis w Polsce [online] [dostęp 2023-09-03] (pol.).
- ↑ a b Ossicaulis lignatilis lejkownica nadrzewna [online] [dostęp 2023-09-03] (pol.).
- ↑ Zbigniew Mirek i inni, Czerwona lista roślin i grzybów Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, PAN, 2006, s. 67, ISBN 83-89648-38-5.