Mała epoka lodowa

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Skocz do: nawigacja, szukaj
Średnia temperatura w ciągu ostatnich 2000 lat
zmiany aktywności Słońca zapisane w produkcji radiowęgla (węgla 14C)

Mała epoka lodowa (w skrócie MEL, ang. Little Ice Age – LIA) – okres ochłodzenia znany głównie z rejonu północnego Atlantyku, który nastąpił po okresie średniowiecznego optimum klimatycznego. Średnie temperatury na półkuli północnej spadły o około 1 °C.

Był to ostatni z wielu chłodnych okresów holocenu (tzw. ang. Little Ice Age Type Events) i zarazem jeden z najchłodniejszych z nich[1]. Pierwotnie termin „mała epoka lodowa” dotyczył okresu progresywnej fluktuacji lodowców górskich w późnym holocenie, jakie zaobserwowano w górach Sierra Nevada w USA. Obecnie okres ten (ostatnie 4-5 tys. lat) nazywany jest neoglacjałem (Luckman 2004), a MEL stanowi jego ostatnią transgresję glacjalną.

Początkowo sądzono, że zmiany temperatury były globalne[2]. Pogląd ten zakwestionowano; raport IPCC podsumował te badania, oświadczając, że „...obecne dowody naukowe nie popierają globalnie synchronicznych okresów nietypowego oziębienia lub ocieplenia w tym przedziale czasowym, a konwencjonalne terminy ‘mała epoka lodowa’ i ‘średniowieczne optimum klimatyczne’ okazują się mieć ograniczoną użyteczność w opisywaniu trendów hemisferycznych lub globalnych zmian temperatury w ostatnich stuleciach”[3].

MEL wywarła olbrzymi wpływ na gospodarkę i cywilizacje, szczególnie w obszarze Północnego Atlantyku, tj. Europy i Ameryki Północnej[potrzebny przypis].

Chronologia MEL[edytuj]

Glacjologicznie okres ten trwał od 1300 do 1850 r. (Matthews, Briffa 2005) – w tym czasie lodowce górskie w wielu obszarach górskich miały nieprzerwanie większy zasięg niż w okresie poprzedzającym MEL (optimum klimatyczne średniowiecza) i po tym okresie, czyli obecnym ociepleniu (m.in. Holzhauser 1983, Holzhauser i in. 2005, Matthews, Briffa 2005).

Klimatycznie okres ten trwał od 1570 do 1900 r. (Pfister 1980, Matthews, Briffa 2005). Cechowało go ochłodzenie klimatu półkuli północnej, z temperaturą ok. 1 °C niższą niż w XX. wieku[4].

W Alpach podczas MEL lodowce osiągnęły maksima w trzech głównych etapach XIV w (ok. 1350), XVII w (1600–1660) i XIX w (1820–1850 r.) (Holzhauser i in. 2005). Jednak trzeba zaznaczyć, że zarówno zmiany klimatyczne, jak i awanse lodowców w różnych regionach Ziemi podczas MEL nie były synchroniczne (Matthews, Briffa 2005). Mimo iż najwięcej dowodów na znaczące awanse lodowców podczas MEL znajduje się na półkuli północnej (głównie w Alpach, Skandynawii i górach Ameryki Północnej) nieliczne badania na półkuli południowej także świadczą o ich większym zasięgu. W Alpach Południowych ostatnie dwa holoceńskie maksima, lodowce osiągnęły w 1725–1740 i 1860–1890/95 (Winkler 2004). Podobnie w Andach patagońskich największym holoceńskim awansem lodowców była MEL, i podobnie jak w Alpach, lodowce osiągnęły tam trzy maksima (Koch, Kilian 2005), co potwierdzają badania dendrochronologiczne (Villalba 1994).

Od 1850 r. (czyli maksimum zasięgu lodowców podczas MEL) do 2000 r. lodowce w Alpach straciły średnio 50% swojej powierzchni, a linia wiecznego śniegu w tych górach podniosła się o około 150 m (Zemp 2006, Zemp i in.). Czoło największego lodowca alpejskiego Grosser Aletsch wycofało się w tym czasie o ok. 3,4 km (Holzhauser 1983, 1984, Holzhauser i in. 2005)

Przyczyny wystąpienia MEL[potrzebny przypis][edytuj]

  • Zmiany stałej słonecznej wynikające z cyklów aktywności Słońca oraz związana z tym interakcja między wiatrem słonecznym, promieniowaniem kosmicznym a procesami atmosferycznymi. Najzimniejszy okres MEL przypada na najmniejszą aktywność Słońca zwaną minimum Maundera 1645-1715. Awans w latach 1820 i 1850 pokrywa się z Minimum Daltona.
  • Cyrkulacja termohalinowa, której ogrzewający wpływ na rejon Północnego Atlantyku był słabszy, powodując m.in. zwiększenie zalodzenia oraz zasięgu paku lodowego na oceanie.
  • Aktywność wulkaniczna, która miała oziębiający wpływ na klimat szczególnie intensyfikowała efekty minimów aktywności słonecznej: Wolfa, Maundera i Daltona. Na to ostatnie minimum przypada wybuch wulkanu Tambora w 1815 r., co jest uważane za bezpośredni powód znaczących anomalii klimatycznych na całej Ziemi. Kolejny 1816 r. nazywany jest rokiem bez lata.
  • W 2011 grupa geochemików z Uniwersytetu Stanforda wysunęła teorię, że odkrycie Ameryki przez Krzysztofa Kolumba mogło być ważną współprzyczyną wystąpienia MEL. W tamtym okresie w wyniku kolonizacji mogło szybko wyginąć 90% rdzennych mieszkańców Ameryki Północnej, którzy wypalali tereny leśne pod pola uprawne. Na pozostawionych nieużytkach roślinność regenerując się pochłonęła 2-17 miliardów ton dwutlenku węgla, przez co osłabł efekt cieplarniany[5][6].

Przypisy

  1. ↑ Joerin i in. 2006, Matthews & Briffa 2005, Mayewski i in. 2004.
  2. ↑ NOAA: Paleoclimatology Global Warming – The Data (ang.). 10-11-2006. „idea of a global or hemispheric „Medieval Warm Period” that was warmer than today however, has turned out to be incorrect”, „records that do exist show is that there was no multi-century periods when global or hemispheric temperatures were the same or warmer than in the 20th century”.
  3. ↑ IPCC: Climate Change 2001: Working Group I: The Scientific Basis 2.3.3 Was there a „Little Ice Age” and a „Medieval Warm Period”?. [dostęp 2006-05-04].”…current evidence does not support globally synchronous periods of anomalous cold or warmth over this time frame, and the conventional terms of ‘Little Ice Age’ and ‘Medieval Warm Period’ appear to have limited utility in describing trends in hemispheric or global mean temperature changes in past centuries”.
  4. ↑ IPCC: Climate Change 2001: Working Group I: The Scientific Basis (ang.). [dostęp 7 maja 2008]. Opierając się na pracach naukowych Bradley and Jones, 1993; Jones et al., 1998; Mann et al., 1998; 1999; Crowley and Lowery, 2000.
  5. ↑ Kolumb winny małej epoce lodowcowej?. [dostęp 2011-10-22].
  6. ↑ Devin Powell: Columbus’ arrival linked to carbon dioxide drop. W: ScienceNews [on-line]. 2011. [dostęp 2014-07-10].

Literatura[edytuj]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Mała_epoka_lodowa&oldid=47989921”