Maria Krzyżowska
.jpg)
Maria Krzyżowska (ur. 19 lutego 1898 w Tychach, zm. 12 marca 1943 w KL Auschwitz) – polska nauczycielka i działaczka harcerska, sanitariuszka i kurierka Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska w latach 1919–1921, organizatorka służby sanitarnej i socjalnej[1][2] i tajnego nauczania na Górnym Śląsku w czasie II wojny światowej, siostra Stanisława Krzyżowskiego.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
W okresie międzywojennym pracowała w szkołach powszechnych w powiatach: rybnickim, pszczyńskim i lublinieckim. W 1921 ukończyła kurs nauczycielski na Polskim Uniwersytecie Ludowym w Katowicach, a w 1932 zdała egzamin państwowy i została nauczycielem o pełnych kwalifikacjach. W czasie powstań śląskich była kierowniczką sekcji sanitarnej Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska i Polskiego Czerwonego Krzyża w Tychach, a także kurierką i utrzymywała kontakty z ekspozyturą Wojska Polskiego po drugiej stronie granicy. Już w okresie powstań i plebiscytu zakładała w Tychach pierwsze drużyny harcerskie, a później organizowała je we wszystkich miejscowościach, w których pracowała, będąc nauczycielką.
Po wybuchu II wojny światowej została dowódcą drużyny sanitarnej Polskiej Samoobrony Obywatelskiej w Lublińcu. Po zajęciu miasta przez Niemców działała w Organizacji Orła Białego i od końca 1939 do 18 grudnia 1940 prowadziła tajne nauczanie[3]. Z powodu denuncjacji musiała uciekać z Lublińca i ukrywała się do dnia aresztowania 14 stycznia 1941 u swojego brata Franciszka Krzyżowskiego w Tychach[4][5]. Po aresztowaniu podczas akcji Intelligenzaktion Schlesien[6], wymierzonej w polską inteligencję, była więziona w Tychach[1][2], Katowicach i Opolu. W Katowicach odbyła się rozprawa sądowa, na której została skazana za nauczanie języka polskiego oraz nieprzychylność państwu niemieckiemu[7]. 12 lutego 1943 została przywieziona do niemieckiego obozu koncentracyjnego KL Auschwitz i zarejestrowana pod numerem 35209[8][9]. Zginęła w KL Auschwitz po miesiącu od przywiezienia.
Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]
W Lublińcu jedną z ulic nazwano imieniem Marii Krzyżowskiej.
Została także wymieniona na tablicy poświęconej 15 harcerzom i harcerkom Hufca ZHP Lubliniec, którzy zginęli w latach 1939–1945, umieszczonej na pomniku Pamięci Poległych za Polskość Ziemi Śląskiej na pl. Pawła Golasia w Lublińcu[10][11].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Górnośląski leksykon biograficzny. Suplement do wydania drugiego, red. Bogdan Snoch, Katowice 2006, s. 65.
- ↑ a b Encyklopedia Powstań Śląskich, red. Franciszek Hawranek (i in.), Opole 1982, s. 260.
- ↑ Losy harcerzy i harcerek Hufca ZHP Lubliniec w latach 1939–1945 – noty biograficzne. Pro memoria, oprac. Komisja Historyczna Hufca Lubliniec im. Krystyny Rożniewskiej, Lubliniec 2018, s. 34–35 [dostęp 20 kwietnia 2019].
- ↑ Słownik biograficzny ziemi pszczyńskiej, red. Alojzy Lysko (i in.), Pszczyna 1995, s. 146.
- ↑ Historia Hufca Lubliniec: Biografie harcerskie – Maria Krzyżowska, Hufiec ZHP Lubliniec [dostęp 20 kwietnia 2019].
- ↑ Maria Wardzyńska, Był rok 1939. Operacja niemieckiej policji bezpieczeństwa w Polsce: Intelligenzaktion, Warszawa 2009, s. 142.
- ↑ (Nie)zwykłe kobiety – niezwykłe historie. Kobiety Śląska, Polskapress Sp. z o.o., Sosnowiec 2018, s. 78.
- ↑ Informacja o więźniach, Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu [dostęp 20 kwietnia 2019].
- ↑ Losy harcerzy i harcerek Hufca ZHP Lubliniec..., op. cit, s. 35 [dostęp 20 kwietnia 2019].
- ↑ Historia Hufca Lubliniec: Pomnik na placu Golasia, Hufiec ZHP Lubliniec [dostęp 20 kwietnia 2019].
- ↑ Zaproszenie na uroczystości nadania Hufcowi ZHP Lubliniec imienia 74. Górnośląskiego Pułku Piechoty – Lubliniec, 31 sierpnia 2018, Instytut Pamięci Narodowej [dostęp 20 kwietnia 2019].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Encyklopedia Powstań Śląskich, red. Franciszek Hawranek (i in.), Opole 1982.
- Górnośląski leksykon biograficzny. Suplement do wydania drugiego, red. Bogdan Snoch, Katowice 2006.
- Losy harcerzy i harcerek Hufca ZHP Lubliniec w latach 1939–1945 – noty biograficzne. Pro memoria, oprac. Komisja Historyczna Hufca Lubliniec im. Krystyny Rożniewskiej, Lubliniec 2018 [dostęp 20 kwietnia 2019].
- Słownik biograficzny ziemi pszczyńskiej, red. Alojzy Lysko (i in.), Pszczyna 1995.