Mała Koszysta
49°14′40″N 20°03′10″E/49,244444 20,052778 Mała Koszysta po prawej stronie, widok z Gęsiej Szyi | |
| Państwo | |
|---|---|
| Pasmo | |
| Wysokość |
2014 m n.p.m. |
| Pierwsze wejście zimowe |
17–18 kwietnia 1931 |
Położenie na mapie Tatr  | |
Położenie na mapie Karpat  | |
| 49°14′40″N 20°03′10″E/49,244444 20,052778
| |
Mała Koszysta (2014 m n.p.m.) – szczyt w Tatrach Wysokich, położony w grzbiecie Koszystej, oddzielającym Dolinę Waksmundzką od doliny Pańszczycy. Jest to jeden z najbardziej na północ wysuniętych dwutysięczników tatrzańskich.
Topografia[edytuj | edytuj kod]
Szczyt jest najbardziej wysuniętym na północ z trzech wierzchołków w grani Koszystej. Od strony południowej graniczy z Wielką Koszystą (2193 m), od południa natomiast opada długim grzbietem na Waksmundzką Przełęcz (1418 m). Masyw jest zbudowany z granitu i pokryty trawą[1].
Grzbiet od wierzchołka Małej Koszystej początkowo wiedzie na południowy zachód, potem zakręca na południe do Wielkiej Koszystej. Na północ od szczytu znajduje się żleb Trojak, zaś od grzbietu między Małą i Wielką Koszystą z okolic tzw. Strzałb w stronę doliny Pańszczycy opadają Głazów, Kamienisty i Bacowski Żleb. W grzbiecie opadającym na Waksmundzką Przełęcz można wyróżnić skaliste Waksmundzkie Ścianki oraz Pieski, spod których na Waksmundzką Polanę opada Waksmundzki Żleb. Od południa Mała Koszysta opada do kotła polodowcowego, Świstówki Waksmundzkiej, będącego górnym piętrem Doliny Waksmundzkiej. Na wschodnich zboczach masywu położone są Zadni i Skrajny Upłaz oraz Limbowa Ubocz[2].
Geologia[edytuj | edytuj kod]
Mała Koszysta jest zbudowana z granitoidów trzonu krystalicznego Tatr. Północne i północno-zachodnie zbocza zbudowane są ze skał osadowych: piaskowców i łupków oraz wapieni i dolomitów triasu[3][4]. Znajdują się tu jaskinie: Jaskinia Koszowa, Wyżnia Koszowa Dziura i Koszowa Dziura[5].
Przyroda[edytuj | edytuj kod]
Zachowały się w niektórych miejscach partie pierwotnych lasów smrekowych z limbami[6]. Stanowisko limby na Małej Koszystej jest uznawane za jedno z najwyżej położonych w Polsce i od 2002 roku monitorowane[7]. Ciekawa flora. M.in. stwierdzono tutaj występowanie głodka mroźnego, goryczuszki lodnikowej, wierzby oszczepowatej, przymiotna węgierskiego i jarząba nieszpułkowego – bardzo rzadkich roślin, w Polsce występujących tylko w Tatrach i to w nielicznych tylko miejscach, a także sasanki wiosennej, rośliny występującej również w innych miejscach w Polsce, ale wszędzie bardzo rzadkiej[8]. W rejonie przebywają niedźwiedzie[9].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Masyw był od dawna wypasany i zwiedzany. Pierwsze udokumentowane wejścia na Wielką Koszystą prowadziły od strony Krzyżnego, natomiast przez Małą Koszystą prowadziła droga od Polany Waksmundzkiej. Jej pierwszego zimowego przejścia dokonali Witold Henryk Paryski i Stanisław Krystyn Zaremba 17–18 kwietnia 1931 r.[10]
W 1932 r. cały masyw Koszystej wykupiony został od rodziny Uznańskich przez Skarb Państwa, a w 1936 r. w wyniku starań PTT objęty został ścisłą ochroną. Do tej pory jest obszarem ochrony ścisłej i nie prowadzą przez niego żadne szlaki turystyczne[6].
Pochodzenie nazwy Koszysta (dawniej także Kosista) nie jest znane, być może pochodzi od koszenia okolicznych łąk, dawniej wypasanych[1].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Grzegorz Barczyk, Adam Piechowski, Grażyna Żurawska, Bedeker tatrzański, Ryszard Jakubowski (red.), Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2000, ISBN 83-01-13184-5.
- ↑ Tatry. Zakopane i okolice. Mapa w skali 1:27 000, Warszawa: ExpressMap Polska, 2005, ISBN 83-88112-35-X.
- ↑ Zbigniew Kotański, Edward Passendorfer, Przewodnik XXXII Zjazdu Polskiego Towarzystwa Geologicznego w Tatrach i na Podhalu, Stanisław Sokołowski (red.), Warszawa: Polskie Towarzystwo Geologiczne, 1959, s. 46–47.
- ↑ Mapa geologiczna Tatr polskich. Skala 1:30 000, Warszawa: Wydawnictwa Geologiczne, 1979.
- ↑ Jaskinie Polski, Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy [online], jaskiniepolski.pgi.gov.pl [dostęp 2016-10-23].
- ↑ a b Józef Nyka, Tatry Polskie. Przewodnik, wyd. 13, Latchorzew: Wydawnictwo Trawers, 2003, ISBN 83-915859-1-3.
- ↑ Tomasz Zwijacz-Kozica, Jodła u kresu, „Tatry”, 39, 1, Tatrzański Park Narodowy, zima 2012, s. 43, ISSN 0867-4531 (pol.).
- ↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirek, Czerwona księga Karpat Polskich, Warszawa: Instytut Botaniki PAN, 2008, ISBN 978-83-89648-71-6.
- ↑ Władysław Szafer, Tatrzański Park Narodowy, Zakład Ochrony Przyrody PAN, 1962.
- ↑ Witold Henryk Paryski, Tatry Wysokie. Przewodnik taternicki. Granacka Przełęcz – Wołoszyn, t. 3, Warszawa: Sklep Podróżnika, 1992.