Miłobądz (powiat tczewski)
54°08′11″N 18°43′14″E/54,136389 18,720556| wieś | |
 Kościół w Miłobądzu | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2018) | |
| Strefa numeracyjna |
58 |
| Kod pocztowy |
83-111[4] |
| Tablice rejestracyjne |
GTC |
| SIMC |
0175780 |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa pomorskiego  | |
Położenie na mapie powiatu tczewskiego  | |
Położenie na mapie gminy wiejskiej Tczew  | |
| 54°08′11″N 18°43′14″E/54,136389 18,720556[1]
| |
Miłobądz (kaszb. Mëłobònc; niem. Mühlbanz[5]) – wieś kociewska w Polsce położona w województwie pomorskim, w powiecie tczewskim, w gminie Tczew[6] przy drodze krajowej nr 91.
Wieś jest siedzibą sołectwa Miłobądz, w którego skład wchodzi również miejscowość Mały Miłobądz.
W latach 1954–1971 wieś należała i była siedzibą władz gromady Miłobądz, po jej zniesieniu w gromadzie Tczew. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa gdańskiego.
Nazwa
[edytuj | edytuj kod]Nazwa wsi pochodzi od staropolskiego imienia męskiego Miłobąd[7].
Historia
[edytuj | edytuj kod]
Pierwsze wzmianki o Miłobądzu pochodzą z roku 1250. Wtedy to książę pomorski Sambor II oświadczył, że biskup kujawski Michał udzielił mu 300 grzywien, gdy żył na wygnaniu, wypędzony przez swego brata Świętopełka. W zamian za to książę Sambor nadał biskupowi siedem wsi, wśród których była także wieś Milobandze. Od nadania Sambora aż do sekularyzacji dóbr kościelnych przez rząd pruski, Miłobądz administracyjnie należał do biskupstwa kujawskiego.
Miejscowość pod zlatynizowaną nazwą villa Milobanie wymieniona jest w łacińskim dokumencie wydanym w Świeciu w 1283 roku sygnowanym przez księcia pomorskiego Mściwoja II[8]. Pierwszym znanym z imienia proboszczem Miłobądza był Henryk, który w 1320 roku występował jako świadek w procesie Łokietka przeciw Krzyżakom, którzy w 1308 roku zajęli Gdańsk. Budowę obecnego kościoła, w miejscu starego drewnianego, datuje się na lata 1299-1320. Do najstarszej części – dzisiejszego prezbiterium, które było wówczas pierwszym murowanym gotyckim kościołem – w II poł. XIV w. dobudowano nawę o długości 20 m i wieżę z gontowym hełmem, o wysokości 45 m.
W 1466 roku, w wyniku II pokoju toruńskiego, Pomorze Gdańskie powróciło do Polski. Miłobądz i okoliczne wsie znalazły się w powiecie tczewskim, najrozleglejszym z utworzonych 8 powiatów nowego województwa pomorskiego. W 1523 roku proboszczem w Miłobądzu był Maurycy Ferber, późniejszy zwierzchnik Mikołaja Kopernika. W latach 1773–1918 Miłobądz podlegał administracji zaboru pruskiego. W 1919 powrócił do Polski stając się kolejową stacją celną na granicy z Wolnym Miastem Gdańskiem.
16 sierpnia 1939 nad ranem zginął tu patrolujący granicę żołnierz 2 Batalionu Strzelców z Tczewa Michał Różanowski, zastrzelony przez Niemców po pomyłkowym przekroczeniu granicy. W miejscu tym znajduje się pomnik[9][10]. Po 1 września hitlerowcy zamordowali 14 mieszkańców. Po wybuchu II wojny światowej Miłobądz znalazł się pod okupacją niemieckiej III Rzeszy. Wyzwolenie nastąpiło 15 marca 1945 roku. Wycofujący się Niemcy podłożyli materiał wybuchowy w kościele, przez co zniszczeniu uległa m.in. wieża kościelna. Całkowitej zagładzie uległo bogato wyposażone wnętrze, w tym trzy barokowe ołtarze, organy oraz ambona w kształcie łodzi, spłonęły też stropy i całość konstrukcji dachowej. Ucierpiała również szkoła. Pierwsze lekcje odbyły się dopiero dnia 9 listopada 1945 roku. Pierwszym powojennym kierownikiem szkoły został Franciszek Różanowski. W 1954 roku w Miłobądzu powstał Zakład Sadowniczo-Doświadczalny Instytutu Sadownictwa i Kwiaciarstwa w Skierniewicach.
6 lipca 1972 na przebiegającej przez wieś linii kolejowej doszło do katastrofy kolejowej[11].
Zabytki
[edytuj | edytuj kod]Według rejestru zabytków NID[12] na listę zabytków wpisane są:
- kościół parafialny pw. Macierzyństwa NMP, k. XIV, XV, nr rej.: A-147 z 18.01.1960
- plebania, ul. Pamięci Narodowej 23, ok. 1800, XX, nr rej.: A-147 z 30.05.1972.
Komunikacja
[edytuj | edytuj kod]Transport publiczny obsługiwany jest między innymi przez pociągi osobowe Przewozy Regionalne marka PolRegio (przystanek Miłobądz oraz autobusy Arrivy z Tczewa do Gdańska (linia 50).
Przez wieś przebiegają 2 linie kolejowe:
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 80750
- ↑ Wieś Miłobądz w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2019-10-30], liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ Liczba Ludności Podana Przez Gminę Tczew [online], 2018.
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 795 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262)
- ↑ Główny Urząd Statystyczny: Rejestr TERYT. [dostęp 2014-03-13].
- ↑ M. Karaś, O staropolskich imionach dwuczłonowych zachowanych w nazwach miejscowych, [w:] Onomastica, r. II, z. 2, Wrocław 1956.
- ↑ „Kodeks dyplomatyczny Wielkopolski”, tom I, Biblioteka Kórnicka, Poznań 1877, s. 488-489.
- ↑ Życie w Tczewie podczas okupacji hitlerowskiej. Wystawa w Fabryce Sztuk
- ↑ Przedwojenne budynki graniczne na Pomorzu Gdańskim
- ↑ Maciej Naskręt Katastrofa kolejowa sprzed ponad 40 lat między Gdańskiem i Tczewem
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo pomorskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024 [dostęp 2022-01-02].
| Wsie | |
|---|---|
| Kolonie | |
| Osady | |
| Części wsi | |
| Przysiółek wsi |
