Michał Drzymała

Michał Drzymała
	; Michał Drzymała w Grodzisku Wielkopolskim
Data i miejsce urodzenia	13 września 1857 ; Zdrój, Królestwo Prus
Data i miejsce śmierci	25 kwietnia 1937 ; Grabówno, II RP
Zawód, zajęcie	rolnik
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons

Michał Drzymała (ur. 13 września 1857 w Zdroju, zm. 25 kwietnia 1937 w Grabównie) – polski chłop z Poznańskiego, w latach 1904–1909 prowadził spór z administracją Królestwa Prus o pozwolenie na budowę domu; wóz Drzymały stał się symbolem walki z germanizacją w zaborze pruskim^[1].

Od 1928 mieszkał w Grabównie^[2], gdzie zmarł 25 kwietnia 1937^[3]. 29 kwietnia 1937 został pochowany na cmentarzu w Miasteczku Krajeńskim^[2]^[4].

Walka Drzymały z administracją niemiecką

Na początku XX wieku Michał Drzymała stał się sławny w Polsce (a także w Europie) z powodu ciągnącego się przez blisko 4 lata sporu z władzami pruskimi dotyczącego możliwości zbudowania domu na zakupionej w 1904^[5] od niemieckiego kupca działce we wsi Kaisertreu (tak od 1871 roku brzmiała oficjalna nazwa wsi Podgradowice; po 1918 roku wieś powróciła do polskiej nazwy, a w roku 1939 przemianowano ją na Drzymałowo) pod Rakoniewicami, w powiecie grodziskim^[1].

Pruskie prawo wymagało uzyskania zgody administracji państwowej na wzniesienie budynku^[1]. Realizujące politykę germanizacji władze wybiórczo wykorzystywały ten przepis na niekorzyść ludności polskiej^[1]. W tej sytuacji Drzymała kupił wóz cyrkowy, w którym zamieszkał^[1]. Władze pruskie chciały ten wóz usunąć, argumentując, iż stojący w jednym miejscu przez ponad 24 godziny wóz jest domem. W tej sytuacji Drzymała systematycznie, codziennie przesuwał ów wóz na niewielką odległość, co dało mu argument, iż jako pojazd ruchomy nie podlegał przepisom prawa budowlanego. Przez kilka lat trwała sądowo-administracyjna walka, w której stosowano kruczki prawne; władze pruskie zaczęły nękać Drzymałę za drobne uchybienia i w końcu udało im się usunąć wóz^[1]. Wówczas Drzymała zamieszkał w lepiance, którą wkrótce po tym zburzono ze względu na naruszenie przepisów przeciwpożarowych (ustawienie piecyków bez właściwego zabezpieczenia)^[1]. W tej sytuacji Drzymała był zmuszony sprzedać działkę. Drzymała ostatecznie nabył inną parcelę, ze starym domem, na remont którego niepotrzebna była zgoda urzędów.

W styczniu 1928 roku, na wniosek ministra spraw wewnętrznych, prezydent RP Ignacy Mościcki w uznaniu zasług na polu walki o polskość pod zaborem pruskim, przyznał Michałowi Drzymale jednorazowy dar w wysokości 10 460 zł na zakup parceli^[6].

Symbolika oporu Drzymały

Walka Drzymały o możliwość zbudowania domu, a zwłaszcza wykorzystywanie przezeń luk w prawie pruskim stały się głośne w Polsce i w świecie. Głos w tej sprawie zabierali m.in. Maria Konopnicka, Henryk Sienkiewicz i Bolesław Prus, a spoza Polski m.in. Lew Tołstoj. Osoba Drzymały, a zwłaszcza ów słynny wóz stały się symbolem chłopskiego oporu wobec zaborcy i germanizacyjnych praktyk stosowanych wobec Polaków przez państwo pruskie. Znaczenie symboliczne jego oporu dostrzegali i Niemcy, skoro po jego śmierci żaden z niemieckich zakładów stolarskich w Wyrzysku nie chciał wykonać trumny, tak że podjąć się tego musiał miejscowy, polski zakład meblarski E. Zehnera^[7].

Z drugiej strony, sprawa Drzymały bywa wykorzystywana jako świadectwo rządów prawa w państwie pruskim^[8].

Michał Drzymała został pośmiertnie odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (29 kwietnia 1937)^[9].

Postać Michała Drzymały wspomina Jan Pietrzak w pieśni Żeby Polska była Polską (1981).

Wóz Drzymały

Cyrkowy wóz Drzymały urósł do rangi symbolu walki o polskość. W rzeczywistości wozy Drzymały były dwa:

pierwszy, cyrkowy kupił sam Drzymała^[5],
w 1908 Komitet Drzymałowski po zebraniu funduszy zamówił w poznańskiej fabryce powozów i uprzęży Dzieciuchowicz & Laube nowy wóz. W połowie kwietnia 1908 r. przekazano Drzymałom wóz, który miał 8 m długości, 2,5 m szerokości i 2,26 m wysokości. Aby zaizolować wnętrze podłogę i dach wykonano z dwóch warstw desek z warstwą korka pomiędzy nimi. W środku była mająca 7,5 m² kuchnia i pokój o powierzchni 15,5 m². Drzymałowie mieszkali w nim do marca 1909 roku, gdy musieli opuścić Podgradowice. Wóz pozostał we wsi, w ogrodzie wójta. W 1910 roku przewieziono go do Poznania. W kwietniu 1910 roku jako darowizna prawnika Jarogniewa Drwęskiego, Tadeusza Jaworskiego i drukarza Bernarda Milskiego został przewieziony do Krakowa i za zgodą Rady Miasta wpisany do zbiorów Muzeum Narodowego. Ustawiono go w Barbakanie i był jedną z atrakcji obchodów rocznicy Bitwy pod Grunwaldem, którą zorganizowano w dniach 15–17 lipca 1910 roku. Potem został przewieziony na Wawel, gdzie stał do 1920 roku. W 1921 roku zaproponowano przekazanie go do Muzeum Narodowego w Poznaniu lub do Cytadeli warszawskiej, ale z powodu braku zainteresowania postanowiono sprzedać wóz na aukcji. Uzyskane pieniądze miały być przeznaczone na wykonanie dokumentacji fotograficznej i zakup dzieł sztuki. 1 czerwca 1922 roku wóz sprzedano za 80 000 marek polskich Józefowi Butyńskiemu mieszkającemu na Prądniku Czerwonym. Fragment wozu opisany jako Tablica pamiątkowa z wozu Michała Drzymały znajduje się w zbiorach muzeum w Dziale Rzemiosła, Kultury Materialnej i Militariów^[10].

Zobacz też

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Jerzy Kwiatek: Polska – Urokliwy świat małych miasteczek. Wyd. 3. Warszawa: Sport i Turystyka Muza SA, 2006, s. 452. ISBN 83-7319-993-4.
↑ ^a ^b Włodzimierz Łęcki: Wielkopolska. Warszawa: Sport i Turystyka, 1996, s. 596–597. ISBN 83-7079-589-7.
↑ Ś. p. Michał Drzymała. „Gazeta Lwowska”, s. 1, nr 96 z 29 kwietnia 1937.
↑ Manifestacja polityczna na pogrzebie ś. p. Drzymały. „Gazeta Lwowska”, s. 3, nr 99 z 5 maja 1937.
↑ ^a ^b Włodzimierz Łęcki: Wielkopolska. Warszawa: Sport i Turystyka, 1996, s. 414. ISBN 83-7079-589-7.
↑ Dar dla Drzymały. „Gazeta Lwowska”, s. 3, 1928.
↑ P. Zehner, „Ostatni mebel” Drzymały, „Przegląd Wielkopolski”, rok 2003, numer 1-2, s. 74.
↑ Adam Krzemiński. Zamiast kalendarium. „POLITYKA – Pomocnik Historyczny”. Polacy i Niemcy – Tysiąc lat sąsiedztwa, s. 15, 2018. ISSN 2391-7717.
↑ M.P. z 1937 r. nr 98, poz. 139 „za zasługi na polu narodowym”.
↑ DianaD. Błońska DianaD., Wóz Michała Drzymały. Historia narodowej pamiątki, „Kwartalnik Historii kultury Materialnej” (67), 2019, s. 275–285 .

Bibliografia

Krzysztof Raniowski: Rody ziemi wolsztyńsko-babimojskiej. Wyd. 1. Wolsztyn: Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy, 2005, s. 149, 174 zawierają wywód przodków Michała Drzymały. ISBN 83-89208-09-1.

Linki zewnętrzne

Michał Drzymała: Bibliografia w LitDok Europa Środkowo-Wschodnia / Instytut Herdera w Marburgu

[Kwiatek452-1] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Jerzy Kwiatek: Polska – Urokliwy świat małych miasteczek. Wyd. 3. Warszawa: Sport i Turystyka Muza SA, 2006, s. 452. ISBN 83-7319-993-4.

[Łęcki1996s596-2] Włodzimierz Łęcki: Wielkopolska. Warszawa: Sport i Turystyka, 1996, s. 596–597. ISBN 83-7079-589-7.

[3] Ś. p. Michał Drzymała. „Gazeta Lwowska”, s. 1, nr 96 z 29 kwietnia 1937.

[GL-4] Manifestacja polityczna na pogrzebie ś. p. Drzymały. „Gazeta Lwowska”, s. 3, nr 99 z 5 maja 1937.

[Łęcki1996s414-5] Włodzimierz Łęcki: Wielkopolska. Warszawa: Sport i Turystyka, 1996, s. 414. ISBN 83-7079-589-7.

[6] Dar dla Drzymały. „Gazeta Lwowska”, s. 3, 1928.

[Zehner-7] P. Zehner, „Ostatni mebel” Drzymały, „Przegląd Wielkopolski”, rok 2003, numer 1-2, s. 74.

[8] Adam Krzemiński. Zamiast kalendarium. „POLITYKA – Pomocnik Historyczny”. Polacy i Niemcy – Tysiąc lat sąsiedztwa, s. 15, 2018. ISSN 2391-7717.

[MonitorPolski-9] M.P. z 1937 r. nr 98, poz. 139 „za zasługi na polu narodowym”.

[10] DianaD. Błońska DianaD., Wóz Michała Drzymały. Historia narodowej pamiątki, „Kwartalnik Historii kultury Materialnej” (67), 2019, s. 275–285 .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]