Przejdź do zawartości

Mikołajek płaskolistny

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Mikołajek płaskolistny
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

selerowce

Rodzina

selerowate

Rodzaj

mikołajek

Gatunek

mikołajek płaskolistny

Nazwa systematyczna
Eryngium planum L.
Sp. pl. 1:233. 1753

Mikołajek płaskolistny (Eryngium planum L.) – gatunek rośliny wieloletniej z rodziny selerowatych. Rodzimy obszar jego występowania to środkowa i wschodnia Europa oraz zachodnia i środkowa Azja. W Polsce dość rzadki. Występuje w niektórych rejonach na niżu, na ogół rzadko, częstszy wzdłuż dolin Odry i Wisły.

Rozmieszczenie geograficzne

[edytuj | edytuj kod]

Jako gatunek rodzimy występuje w środkowej i wschodniej Europie – na wschód od Niemiec, Austrii i krajów byłej Jugosławii na wschód. W Azji rośnie w zachodniej Syberii, Mongolii, Kazachstanie i w zachodnich Chinach. Introdukowany został do północnej Europy (Półwysep Skandynawski, Wyspy Brytyjskie), do wschodniej Rosji (Kraj Nadmorski i Jakucja) oraz do Ameryki Północnej (południowa Kanada i północna część Stanów Zjednoczonych)[3].

W Polsce gatunek rozmieszczony bardzo nierównomiernie – dość pospolity wzdłuż doliny Wisły i Bugu, na Kujawach, Wyżynie Lubelskiej i w Niecce Nidziańskiej, spotykany także w rejonie doliny Odry na Dolnym Śląsku, poza tym na bardzo rozproszonych stanowiskach; brak go na obszarach górskich[4]. W niektórych miejscach rośnie zawleczony[5].

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]
Kwiatostan
Liście
Pokrój
Roślina zielna o pędzie podziemnym w postaci zgrubiałego, pionowego kłącza, z którego wyrastają prosto wzniesione łodygi górą rozgałęziające się i tu zwykle niebiesko nabiegłe[6]. Osiąga wysokość przeważnie 30–60 cm (rzadziej do 100 cm)[5].
Liście
Wszystkie są skórzaste, ale wyraźnie odmiennego kształtu są odziomkowe liście dolne i łodygowe (heterofilia). Dolne są długoogonkowe, niepodzielone, jajowato okrągłe z sercowatą nasadą, ciemnozielone, z brzegiem kolczasto ząbkowanym. Górne liście są siedzące o uszastych nasadach, o blaszce palczasto 3–5-siecznej, z odcinkami wąskimi, kolczasto piłkowanymi na brzegach, niebieskosine[6].
Kwiaty
Zebrane w liczne główki na szczytach odgałęzień pędu. Kwiatostany wsparte są 5–8 wąsko lancetowatymi podsadkami, na brzegu odlegle kolczastymi. Główki są kulistawe lub jajowate, o wysokości do 1,5 cm. Poszczególne kwiaty wsparte są przysadkami, które w dolnej części kwiatostanu są trójkończyste, a w górnej całobrzegie. Działki kielicha są lancetowate, na szczycie z kolcem, dłuższe od korony. Korony kwiatów są niebieskie, rzadziej białawe; jajowate płatki na szczycie mają frędzlowatą łatkę[6].
Owoce
Rozłupnie do połowy pokryte ostrymi łuskami[6].
Gatunek podobny
W Europie Środkowej może być mylony z mikołajkiem polnym Eryngium campestre, który różni się szarozielonym kolorem pędów i białawymi kwiatami, podzielonymi dolnymi liśćmi[5][6], łodygą rozgałęziającą się od nasady[6].

Biologia i ekologia

[edytuj | edytuj kod]

Bylina, hemikryptofit. Kwitnie od lipca do września[5]. Kwiaty owadopylne, zapylane przez trzmiele, pszczoły i motyle. Owoce rozsiewane są przez zwierzęta (zoochoria). Ziele i korzeń zawierają olejki eteryczne, saponiny, garbniki[7].

Rośnie na suchych murawach i pastwiskach, na przydrożach i odłogach[6].

Zastosowanie i uprawa

[edytuj | edytuj kod]
  • Roślina ozdobna: uprawiany ze względu na ładne kwiatostany i niebiesko-sine ubarwienie rośliny. Stąd w uprawie obecny jest zwłaszcza w intensywnie niebiesko wybarwionych odmianach ('Balukappe', 'Blue Dwarf')[8]. Bywa wykorzystywany na suche bukiety.
  • Sposób uprawy: uprawia się go z nasion, które wysiewa się w marcu-kwietniu do inspektów. Na stałe miejsce wysadza się w czerwcu-lipcu. Wymaga słonecznego stanowiska i suchej, piaszczystej gleby.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-05-01] (ang.).
  3. Eryngium planum L., [w:] Plants of the World Online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2024-06-28].
  4. Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce, Adam Zając, Maria Zając (red.), Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001, s. 223, ISBN 83-915161-1-3, OCLC 831024957.
  5. a b c d Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2004, s. 334. ISBN 83-01-14342-8.
  6. a b c d e f g Marian Koczwara, Flora polska. Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych. T. IX. Dwuliścienne wolnopłatkowe-dwuokwiatowe. Cz. VII, Kraków 1960, s. 22-23.
  7. Jakub Mowszowicz: Flora jesienna. Przewodnik do oznaczania dziko rosnących jesiennych pospolitych roślin zielnych. Warszawa: WSiP, 1986, s. 217. ISBN 83-02-00607-6.
  8. Beata Grabowska, Tomasz Kubala: Encyklopedia bylin. Tom I, A-J. Poznań: Zysk i s-ka, 2012, s. 357. ISBN 978-83-7506-845-0.