Mistrzostwa Bośni i Hercegowiny w piłce nożnej mężczyzn
Mistrzostwa Bośni i Hercegowiny w piłce nożnej (bośn. Nogometno/Fudbalsko prvenstvo Bosne i Hercegovine) – rozgrywki piłkarskie, prowadzone cyklicznie – corocznie lub co sezonowo (na przełomie dwóch lat kalendarzowych) – mające na celu wyłonienie najlepszej męskiej drużyny w Bośni i Hercegowinie.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Mistrzostwa Bośni i Hercegowiny w piłce nożnej rozgrywane są od 1994 roku (Wcześniej od 1923 były rozgrywane jako nieoficjalne lub w składzie połączonej Jugosławii). Obecnie rozgrywki odbywają się w wielopoziomowych ligach: Premijer liga, I liga Federacji Bośni i Hercegowiny i I liga Republiki Serbskiej, Druga Liga FBiH i Druga liga Republiki Serbskiej oraz niższych klasach.
Piłka nożna dotarła do Bośni i Hercegowiny na początku XX wieku. Sarajewo (w 1903) i Mostar (w 1905) były pierwszymi miastami, gdzie zaczęły grać w piłkę nożną. W 1905 powstał pierwszy bośniacki klub piłkarski Zrinjski Mostar, w 1908 FK Osman Sarajewo. Następnie Banja Luka, Tuzla, Zenica i Bihać zorganizowały swoje kluby piłkarskie. Kraj był pod rządami Austro-Węgier, kiedy oficjalne zawody rozpoczęły się w 1908 roku, chociaż rozgrywki te miały niewielką skalę na każdym terenie. W momencie wybuchu I wojny światowej istniało pięć klubów w Sarajewie, cztery oparte na przynależności religijnej i etnicznej: SAŠK jako klub bośniackich Chorwatów, Slavija związany z bośniackimi Serbami, Đerzelez jako klub Bośniackich muzułmanów (znany również jako Sarajevski) i Makabi (znany również jako Barkohba) jako bośniacki klub żydowski; oraz jedyny wieloetniczny był klub robotniczy RŠD Hajduk. Oprócz klubów z Sarajewa było około 20 poza stolicą.
1 grudnia 1918 po zakończeniu I wojny światowej i po rozpadzie Austro-Węgier zamieszkane przez Słowian południowych komitaty Królestwa Chorwacji wraz z ziemiami Styrii i Krainy postanowiły zjednoczyć się z Serbią w Królestwo Serbów, Chorwatów i Słoweńców, późniejszą Jugosławię.
Spowodowało wzrost liczby regionalnych lig, a wkrótce zorganizowano mistrzostwa krajowe, w których brały udział dwie drużyny z Bośni i Hercegowiny, mistrzowie pododdziału piłkarskiego Banja Luka i Sarajewo. Po założeniu jugosłowiańskiej federacji piłkarskiej – NSJ (chorw. Nogometni Savez Jugoslavije) w kwietniu 1919 roku w Zagrzebiu, w 1920 roku powstał pododdział piłkarski w Sarajewie zwany Sarajevska fudbalska sjedišta - poprzednik federacji piłkarskiej Bośni i Hercegowiny. W sezonie 1923 zorganizowano pierwsze Mistrzostwa Królestwa Serbów, Chorwatów i Słoweńców. Do 1927 roku rozgrywki odbywały się systemem pucharowym. W sezonie 1928 organizowane pierwsze ligowe rozgrywki. W rozgrywkach brało udział 6 zespołów, grając systemem kołowym. W sezonie 1931/32 i 1935/36 rozgrywano systemem pucharowym. Zwycięzca turnieju otrzymywał tytuł mistrza Jugosławii. Pododdział Sarajewski reprezentowały kluby: SAŠK Sarajevo (1923, 1924, 1925, 1926, 1927, 1928, 1930/31), Slavija (1929, 1930, 1932/33, 1934/35, 1935/36, 1936/37, 1937/38, 1938/39, 1939/40), Krajišnik Banja Luka (1935/36).
3 października 1929 zmieniono nazwę państwa na „Królestwo Jugosławii”, również Związek Piłkarski w maju 1930 został przeniesiony do Belgradu i przyjął serbską nazwę FSJ (Fudbalski savez Jugoslavije). W 1939 po utworzeniu autonomicznej Banowiny Chorwacji, do której przyłączone tereny Bośni i Hercegowiny prowadzone osobno rozgrywki mistrzostw Banowiny Chorwacji w sezonach 1939/1940 i 1940/1941 oraz mistrzostw Serbii w sezonie 1940/1941. SAŠK występował w chorwackiej lidze, a Slavija w serbskiej.
W czasie II wojny światowej w roku 1941 faszystowskie ugrupowanie ustaszy na czele z Ante Paveliciem przejęło władzę, ogłosiło niepodległość i powstało Niepodległe Państwo Chorwackie (NDH). Terytorium Chorwacji sprzymierzonej wówczas z Niemcami obejmowało Chorwację właściwą (choć nie całą, część terytorium przyłączono do Włoch) oraz tereny dzisiejszej Bośni i Hercegowiny. W latach 1941-1944 prowadzone mistrzostwa NDH.
W 1945 po utworzeniu Socjalistycznej Federacyjnej Republiki Jugosławii Bośnia i Hercegowina została włączona do jej składu i kontynuowano rozgrywki o mistrzostwo Jugosławii w najwyższej lidze, zwanej Prva savezna liga. W 1946 roku rozgrywano kwalifikacje w Bośni i Hercegowinie oraz innych republikach dla uczestnictwa w przyszłych mistrzostwach Jugosławii. Najlepszymi klubami Bośni i Hercegowiny w tym czasie były: FK Sarajevo (mistrz 1966/67, 1984/85), FK Željezničar (mistrz 1971/72), FK Velež Mostar, FK Sloboda Tuzla, NK Čelik Zenica i FK Borac Banja Luka, które grały w pierwszej lidze Jugosławii, II lidze oraz w rozgrywkach Pucharu Jugosławii.
Po upadku SFR Jugosławii w 1991 roku proklamowano niepodległość Bośni i Hercegowiny; w 1992 powstał Nogometni/Fudbalski Savez Bosne i Hercegovine, w skrócie N/FSBiH, potem rozpoczęła się wojna z Jugosławią (de facto z Serbią, wspomaganą przez oddziały czarnogórskie).
Po raz pierwszy Prva nogometna liga Bosne i Hercegovine zorganizowana w sezonie 1994/1995. Sezony 1992/1993 i 1993/1994 nie odbyły się z powodu wojny w Bośni. W tym czasie FK Borac Banja Luka występował w 1. lidze jugosłowiańskiej. W sezonie 1993/1994 kluby Chorwatów bośniackich utworzyły własną ligę, którą wygrał zespół NK Široki Brijeg, jednak jej wyniki uznane zostały za nieoficjalne. Od 1994 istniały 3 ligi: Bośniaków, Chorwatów bośniackich i Serbów bośniackich, jednak mistrzem kraju aż do 1999 zostawał najlepszy zespół pierwszej z wymienionych. W sezonie 1999/2000 mistrzem Bośni i Hercegowiny zostawał zwycięzca play-offów rozgrywanych wśród najlepszych drużyn z lig bośniackiej i Chorwatów bośniackich. W następnym sezonie obie te ligi połączyły się i zwycięzca tych rozgrywek zdobywał mistrzostwo kraju.
W sezonie 2000/01 zainaugurowano rozgrywki zawodowej Premijer ligi Bośni i Hercegowiny[1]. W sezonie 2002/2003 do tej ligi dołączyły się także kluby Serbów bośniackich i dopiero od tego momentu istnieje jedna liga skupiające najlepsze kluby wszystkich głównych nacji w Bośni i Hercegowinie.
Mistrzowie i pozostali medaliści[edytuj | edytuj kod]
- Nieoficjalne
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 1923–1940 | Mistrzostwa Jugosławii (do 1929 Królestwa Serbów, Chorwatów i Słoweńców) |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
W latach 1945-1991 zespoły z Bośni i Hercegowiny występowały w I lidze jugosłowiańskiej.
| 1945–1991 | Mistrzostwa SFR Jugosławii |
oraz w Republička nogometna liga Bosne i Hercegovine jako część II ligi jugosłowiańskiej jako część II ligi jugosłowiańskiej (1946/47, 1952), III (1948/49, 1951, 1973–1988) lub IV (1950, 1988–1991).
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
- Oficjalne
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Statystyka[edytuj | edytuj kod]
Klasyfikacja według klubów[edytuj | edytuj kod]
W dotychczasowej historii oficjalnych Mistrzostw Bośni i Hercegowiny na podium oficjalnie stawało w sumie 15 drużyn. Liderem klasyfikacji jest Zrinjski Mostar, który zdobył 7 tytułów mistrzowskich.
Stan po sezonie 2022/23.
10 i więcej mistrzostw Bośni i Hercegowiny| Lp. | Klub | Miejsca na podium | Zwycięskie sezony | ||
|---|---|---|---|---|---|
|
|
| |||
| 1. | Zrinjski Mostar | 8 | 2 | 3 | 2004/05, 2008/09, 2013/14, 2015/16, 2016/17, 2017/18, 2021/22, 2022/23 |
| 2. | Željezničar Sarajewo | 6 | 8 | 1 | 1997/98, 2000/01, 2001/02, 2009/10, 2011/12, 2012/13 |
| 3. | FK Sarajevo | 5 | 6 | 6 | 1998/99, 2006/07, 2014/15, 2018/19, 2019/20 |
| 4. | NK Čelik Zenica | 3 | 0 | 1 | 1994/95, 1995/96, 1996/97 |
| 5. | NK Široki Brijeg | 2 | 5 | 3 | 2003/04, 2005/06 |
| 6. | Borac Banja Luka | 2 | 0 | 4 | 2010/11, 2020/21 |
| 7. | Brotnjo Čitluk | 1 | 1 | 1 | 1999/00 |
| 8. | Leotar Trebinje | 1 | 0 | 0 | 2002/03 |
| Modriča Maxima | 1 | 0 | 0 | 2007/08 | |
| 10. | Bosna Visoko | 0 | 1 | 2 | |
| Sloboda Tuzla | 0 | 1 | 2 | ||
| 12. | Slavija Sarajewo | 0 | 1 | 1 | |
| 13. | Budućnost Banovići | 0 | 1 | 0 | |
| Radnički Lukavac | 0 | 1 | 0 | ||
| Tuzla City | 0 | 1 | 0 | ||
| 16. | Rudar Kakanj | 0 | 0 | 1 | |
| Velež Mostar | 0 | 0 | 1 | ||
Klasyfikacja według miast[edytuj | edytuj kod]
Siedziby klubów: stan po sezonie 2022/23.
| Miasto | Liczba tytułów | Kluby |
|---|---|---|
| Sarajewo | FK Željezničar (6), FK Sarajevo (5) | |
| Mostar | Zrinjski Mostar (8) | |
| Široki Brijeg | NK Široki Brijeg (2) | |
| Banja Luka | FK Borac Banja Luka (2) | |
| Trebinje | FK Leotar Trebinje (1) | |
| Modriča | FK Modriča Maxima (1) |
Uczestnicy[edytuj | edytuj kod]
Są 52 zespoły, które wzięli udział w 18 sezonach Mistrzostw Bośni i Hercegowiny, które były prowadzone od 2000/01 aż do sezonu 2017/18 łącznie (w pierwszych dwóch sezonach w 2 osobnych ligach). Tylko Čelik Zenica, FK Sarajevo, NK Široki Brijeg, FK Željezničar i Zrinjski Mostar były zawsze obecne w każdej edycji.
Pogrubione zespoły biorące udział w sezonie 2017/18.
- 18 razy: NK Čelik Zenica, FK Sarajevo, NK Široki Brijeg, FK FK Željezničar, HŠK Zrinjski Mostar
- 16 razy: FK Sloboda Tuzla
- 15 razy: FK Borac Banja Luka
- 14 razy: FK Leotar Trebinje, FK Slavija Sarajewo
- 13 razy: NK Travnik, FK Velež Mostar
- 10 razy: FK Olimpic Sarajewo, FK Radnik Bijeljina
- 9 razy: FK Modriča Maxima, HNK Orašje, NK Posušje
- 7 razy: NK Jedinstvo Bihać, FK Rudar Prijedor, NK Zvijezda Gradačac
- 6 razy: NK Žepče
- 5 razy: FK Budućnost Banovići, FK Rudar Ugljevik, NK Vitez
- 4 razy: NK Brotnjo Čitluk, FK Glasinac Sokolac, FK Kozara Gradiška
- 3 razy: FK Drina Zvornik, NK GOŠK Gabela, FK Laktaši, FK Mladost Doboj Kakanj, FK Mladost Gacko
- 2 razy: FK Boksit Milići, NK Bosna Visoko, FK BSK Banja Luka, NK Iskra Bugojno, FK Krupa Krupa na Vrbasu, FK Ljubić Prnjavor, FK Mladost Velika Obarska, FK Polet Srpski Brod, FK Sloboda Novi Grad, NK Troglav Livno
- 1 raz: HNK Čapljina, NK Đerzelez Zenica, OFK Gradina Srebrenik, HNK Grude, NK Kiseljak, FK Krajina Cazin, FK Lijevče Nova Topola, HNK Ljubuški, NK Metalleghe-BSI Jajce, FK Omladinac Banja Luka, FK Rudar Kakanj.
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
- Tabela wszech czasów mistrzostw Bośni i Hercegowiny w piłce nożnej
- Premijer liga Bosne i Hercegovine
- Puchar Bośni i Hercegowiny
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Oficjalna strona pierwszej ligi Bośni i Hercegowiny. nfsbih.net. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-05-15)]. (bośn.).
- Premier Liga, [w:] baza Soccerway (liga) [online] [dostęp 2021-01-02].
- Oficjalna strona N/FSBiH. nfsbih.ba. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-02-16)]. (bośn.).
- Archiwum wyników meczów i tabel w bazie RSSSF (ang.)