44°46′N 17°11′E/44,766667 17,183333Banja Luka
|
|||||
 |
|||||
|
|||||
| Państwo |  Bośnia i Hercegowina |
||||
| Część składowa |  Republika Serbska |
||||
| Kanton | Banja Luka | ||||
| Burmistrz | Dragoljub Davidović | ||||
| Powierzchnia | 1239 km² | ||||
| Wysokość | 163 m n.p.m. | ||||
| Populacja (2012) • liczba ludności |
238 353 |
||||
| Nr kierunkowy | (+387) 51 | ||||
| Kod pocztowy | 78000 | ||||
|
Położenie na mapie Bośni i Hercegowiny
 Banja Luka
|
|||||
| 44°46′N 17°11′E/44,766667 17,183333 |
|||||
| Strona internetowa | |||||
.svg)
Banja Luka (serbski Бања Лука) – miasto w zachodniej części Bośni i Hercegowiny, faktyczna stolica Republiki Serbskiej, nad rzeką Vrbas (dopływ Sawy), drugie pod względem liczby mieszkańców w kraju, liczy ok. 237 tys. mieszkańców (2005).
Ważny ośrodek gospodarczy kraju. Rozwinięty przemysł maszynowy (produkcja obrabiarek), elektrotechniczny, metalowy (odlewnia i walcownia), chemiczny (fabryka włókien sztucznych), odzieżowy i spożywczy (m.in. tytoniowy, browarnictwo), a także skórzany i celulozowo-papierniczy. Węzeł drogowy. Centrum kulturalno-naukowe. Siedziba 3 szkół wyższych (w tym uniwersytetu, założonego w 1975).
Ośrodek turystyczny i słynne uzdrowisko z ciepłymi źródłami mineralnymi o temperaturze 28-34 °C, w którym leczy się choroby reumatyczne, skórne oraz układu nerwowego. Galeria sztuki. Muzeum.
Historia[edytuj]
Stara osada iliryjskiego plemienia Mezów. Od 9 n.e. twierdza rzymska Castra i uzdrowisko z ciepłymi źródłami mineralnymi.
W XIV w. w mieście powstała twierdza[1]. W 1527 zajęte przez Turków. W latach 1588-1638 stolica Bośni. Od 1878 pod panowaniem monarchii austro-węgierskiej, przeciwko której w tymże roku w mieście wybuchło powstanie. W odwecie wojska austro-węgierskie spaliły część miasta i dokonały masowej deportacji ludności. Mimo represji Banja Luka była ośrodkiem walk narodowowyzwoleńczych. Działali tu m.in. rewolucjonista V. Pelagić oraz pisarz i bojownik o prawa chłopów bośniackich P. Kočić.
W 1869 w okolice miasta przybyli trapiści z Niemiec i założyli tam opactwo, działające do dnia dzisiejszego. W 1873 zakonnicy uruchomili przy klasztorze browar – Banjalučka Pivara.
W dniach 3 listopada 1915 – 16 marca 1916 w mieście przeprowadzono tzw. proces w Banja Luce, w którym sądzono za działalność patriotyczną 156 Serbów. 16 z nich skazano na karę śmieci, ponad 80 na karę więzienia, od 2 do 20 lat.
Podczas II wojny światowej w Banja Luce i okolicy trwały walki partyzanckie z okupantem niemieckim. W 1943 i 1944 miasto było kilkakrotnie wyzwalane przez partyzantów.
W październiku 1969 Banja Lukę nawiedziło silne trzęsienie ziemi, niszcząc ok. 80% jej zabudowy[2]. Zginęło w nim 15 osób, ponad 1000 zostało rannych. Na placu Trg Krajine postawiono na pamiątkę tego wydarzenia zegar wskazujący godzinę 9:11, o której trzęsienie ziemi miało miejsce[3].
Zabytki[edytuj]
Meczety – Ferhadija (1579, częściowo zniszczony podczas trzęsienia ziemi w 1969), bogato zdobiony, m.in. cytatami z Koranu, meczet Arnaudi dżamija (1595), średniowieczna twierdza Gornij Šeher; cerkiew i kościół (XIX w.). Z czasów tureckich zachowały się ponadto: wieża zegarowa (XVI w./XVII w.), 2 mosty na Vrbasie, dwór wezyra bośniackiego (wielki seraj), karawanseraj (zajazd) i wodociągi.
W gmachu dawnego dworca znajduje się Muzeum Sztuki Współczesnej Republiki Serbskiej, którego zbiory obejmują ponad 1600 dzieł sztuki przede wszystkim z drugiej połowy XX w.[4][5]
W pobliżu miasta hydroelektrownia i kopalnia węgla brunatnego.
W mieście znajduje się stacja kolejowa Banja Luka.
Miasta partnerskie[edytuj]
Belgrad, Serbia
Graz, Austria
Kaiserslautern, Niemcy
Lwów, Ukraina
Moskwa, Rosja
Odense, Dania
Patras, Grecja
Przypisy
- ↑ Najciekawsze zamki w Bośni i Hercegowinie - Podróże, podroze.onet.pl [dostęp 2017-04-12] (pol.).
- ↑ Bosna i Hercegovina: iseljenički kalendar. Matica iseljenika SR Bosne i Hercegovine, 1972, s. 357. (bośn.)
- ↑ PRE 47 GODINA Zemljotres koji je sravnio sa zemljom pola Banjaluke (serb.). blic.rs, 2016-10-27. [dostęp 2017-03-30].
- ↑ a b Милица Радојчић, Јанко Врачар: Guide to museums and galleries in the Republic of Srpska (ang.). Музеј Републике Српске, 2012. [dostęp 2017-04-05].
- ↑ a b Collection (ang.). W: Museum of Contemporary Art of Republic of Srpska [on-line]. [dostęp 2017-04-05].
