Banja Luka

	Banja Luka
	Herb
Państwo	Bośnia i Hercegowina
Część składowa	Republika Serbska
Kanton	Banja Luka
Burmistrz	Dragoljub Davidović
Powierzchnia	1239 km²
Wysokość	163 m n.p.m.
Populacja (2012); • liczba ludności	; 238 353
Nr kierunkowy	(+387) 51
Kod pocztowy	78000
	Położenie na mapie Bośni i Hercegowiny Banja Luka
	44°46′N 17°11′E/44,766667 17,183333
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Informacje w Wikipodróżach
	Strona internetowa

Ten artykuł dotyczy miasta w Bośni i Hercegowinie. Zobacz też: Banja Luka (turniej szachowy).

Sobór Chrystusa Zbawiciela w Banja Luce

Banja Luka (serbski Бања Лука) – miasto w zachodniej części Bośni i Hercegowiny, faktyczna stolica Republiki Serbskiej, nad rzeką Vrbas (dopływ Sawy), drugie pod względem liczby mieszkańców w kraju, liczy ok. 237 tys. mieszkańców (2005).

Ważny ośrodek gospodarczy kraju. Rozwinięty przemysł maszynowy (produkcja obrabiarek), elektrotechniczny, metalowy (odlewnia i walcownia), chemiczny (fabryka włókien sztucznych), odzieżowy i spożywczy (m.in. tytoniowy, browarnictwo), a także skórzany i celulozowo-papierniczy. Węzeł drogowy. Centrum kulturalno-naukowe. Siedziba 3 szkół wyższych (w tym uniwersytetu, założonego w 1975).

Ośrodek turystyczny i słynne uzdrowisko z ciepłymi źródłami mineralnymi o temperaturze 28-34 °C, w którym leczy się choroby reumatyczne, skórne oraz układu nerwowego. Galeria sztuki. Muzeum.

Historia[edytuj]

Stara osada iliryjskiego plemienia Mezów. Od 9 n.e. twierdza rzymska Castra i uzdrowisko z ciepłymi źródłami mineralnymi. W 1527 zajęte przez Turków. W latach 1588-1638 stolica Bośni. Od 1878 pod panowaniem monarchii austro-węgierskiej, przeciwko której w tymże roku w mieście wybuchło powstanie. W odwecie wojska austro-węgierskie spaliły część miasta i dokonały masowej deportacji ludności. Mimo represji Banja Luka była ośrodkiem walk narodowowyzwoleńczych. Działali tu m.in. rewolucjonista V. Pelagić oraz pisarz i bojownik o prawa chłopów bośniackich P. Kočić.

W 1869 w okolice miasta przybyli trapiści z Niemiec i założyli tam opactwo, działające do dnia dzisiejszego. W 1873 zakonnicy uruchomili przy klasztorze browar – Banjalučka Pivara.

W dniach 3 listopada 1915 – 16 marca 1916 w mieście przeprowadzono tzw. proces w Banja Luce, w którym sądzono za działalność patriotyczną 156 Serbów. 16 z nich skazano na karę śmieci, ponad 80 na karę więzienia, od 2 do 20 lat.

Podczas II wojny światowej w Banja Luce i okolicy trwały walki partyzanckie z okupantem niemieckim. W 1943 i 1944 miasto było kilkakrotnie wyzwalane przez partyzantów.

W październiku 1969 Banja Lukę nawiedziło silne trzęsienie ziemi, niszcząc ok. 80% jej zabudowy.

Zabytki[edytuj]

Meczety – Ferhadija (1579, częściowo zniszczony podczas trzęsienia ziemi w 1969), bogato zdobiony, m.in. cytatami z Koranu, meczet Arnaudi dżamija (1595), średniowieczna twierdza Gornij Šeher; cerkiew i kościół (XIX w.). Z czasów tureckich zachowały się ponadto: wieża zegarowa (XVI w./XVII w.), 2 mosty na Vrbasie, dwór wezyra bośniackiego (wielki seraj), karawanseraj (zajazd) i wodociągi.

W pobliżu miasta hydroelektrownia i kopalnia węgla brunatnego.

W mieście znajduje się stacja kolejowa Banja Luka.