Mistrzostwa Rosji w piłce nożnej mężczyzn

Mistrzostwa Rosji w piłce nożnej (ros. Чемпионат России по футболу) – rozgrywki piłkarskie, prowadzone cyklicznie – corocznie lub co sezonowo (na przełomie dwóch lat kalendarzowych) – mające na celu wyłonienie najlepszej męskiej drużyny w Rosji.

Historia

Mistrzostwa Rosji w piłce nożnej oficjalne rozgrywane są od 1992 roku. Obecnie rozgrywki odbywają się w wielopoziomowych ligach: Priemjer-Liga, Futbołnaja Nacionalnaja Liga (FNL), Professionalnaja Futbołnaja Liga (PFL) oraz niższych klasach regionalnych.

W 1909 roku w podmoskiewskim Oriechowo-Zujewo powstał pierwszy rosyjski klub piłkarski KSO, potem następne (wcześniej, w 1900 roku na terenie obecnego obwodu królewieckiego został założony pruski FC 1900 Königsberg). Po założeniu rosyjskiej federacji piłkarskiej – Wszechrosyjskiego Futbolowego Sojuszu (WFS) w 1912 roku, rozpoczął się proces zorganizowania pierwszych rozgrywek o mistrzostwo Rosji. W 1912 roku po raz pierwszy rozegrane mistrzostwo Imperium Rosyjskiego. Pierwszym mistrzem została reprezentacja miasta Petersburgu, która w finale zwyciężyła Moskwę w powtórce 4:1 (pierwszy mecz zakończył się remisem 2:2). W następnym sezonie w finale Odessa pokonała Petersburg 4:2, ale w składzie odeskiej drużyny grało 4 obcokrajowców (tylko 3 były dozwolone) i po protestach zawodników z Petersburgu Futbolowy Związek postanowił nie przyznawać tytułu mistrza. Sezon 1914 nie dokończono z powodu I wojny światowej.

8 listopada 1917 roku w wyniku rewolucji październikowej powstała Rosyjska Republika Radziecka, nazwa której 19 lipca 1918 została zmieniona na Rosyjska Federacyjna Socjalistyczna Republika Radziecka. Pierwsza edycja mistrzostw Rosyjskiej FSRR startowała w sezonie 1920, w której systemem pucharowym 7 drużyn reprezentujące rosyjskie miasta walczyły o tytuł mistrza. Ukraińskie, białoruskie drużyny uczestniczyły w mistrzostwach swoich krajów. Jednak w mistrzostwach Rosyjskiej FSRR 1922 uczestniczyła również ukraińska drużyna reprezentująca Charków. Po utworzeniu ZSRR 30 grudnia 1922 roku mistrzostwa Rosyjskiej FSRR utraciły swój status i był to często tylko turniej kwalifikacyjny do Mistrzostw ZSRR. Rozgrywki z przerwami organizowane były do 1934 roku. W 1934 roku najsilniejsze drużyny Moskwy i Leningradu zignorowały mistrzostwo, a zwycięzcą została drużyna Woroneża. Po reformie piłki nożnej w ZSRR w 1936 roku i organizowaniu klubowych Mistrzostw ZSRR najlepsze kluby rosyjskie startowały w rozgrywkach ligowych. Mistrzostwa Rosyjskiej FSRR już nie były organizowane.

W 1948 po dłuższej przerwie ponownie startowały mistrzostwa Rosyjskiej FSRR, które rozgrywane były wśród drużyn towarzystw sportowych pomiędzy rosyjskimi zespołami, które nie uczestniczyły w rozgrywkach Mistrzostw ZSRR. Zwycięzca turnieju otrzymywał od przyszłego sezonu możliwość wzięcia udziału w mistrzostwach ZSRR. Od 1960 do 1969 rozgrywki prowadzono wśród klubów, które walczyły w odrębnych grupach strefowych Klasy B mistrzostw ZSRR. Zwycięzcy grup strefowych złożonych z rosyjskich klubów pod koniec sezonu brały udział w dodatkowym turnieju o tytuł mistrza Rosyjskiej FSRR. W sezonach 1960-1962 turniej był także finałem o awans do Klasy A. W sezonach 1963-1970 był finałem o awans do drugiej grupy Klasy A, a także w sezonach 1971-1975 mistrzem Rosyjskiej FSRR został klub, który zajął pierwsze miejsce w dodatkowym turnieju wśród rosyjskich zespołów, które zwyciężyły w swoich grupach strefowych i walczyły również z innymi zwycięzcami grup nierosyjskich o awans do pierwszej ligi (w 1974 i 1975 roku od Rosyjskiej FSRR w finale turnieju uczestniczyło tylko dwa zespoły). W 1970 i 1976 mistrzostwa Rosyjskiej FSRR rozgrywano w osobnym turnieju, który odbył się po strefowych turniejach mistrzostw ZSRR w drugiej lidze. W 1978 roku mistrzem Rosyjskiej FSRR zostawał zespół, który zwyciężył w turnieju piłkarskim Spartakiady narodów Rosyjskiej FSRR, w 1979 i 1982 mistrzostwa nie rozgrywano z powodu na Spartakiadę narodów ZSRR. W 1990 roku turniej nie odbył się, a tytuł mistrza Rosyjskiej FSRR rozegrano wiosną 1991 roku. Jednak nie były to pełnowartościowe mistrzostwa tak jak najlepsze kluby kraju uczestniczyły w mistrzostwach ZSRR.

26 grudnia 1991 – po rozwiązaniu ZSRR Rosja została uznana za następcę ZSRR.

Rozgrywki najwyższej ligi zwanej Wysszaja liga w obecnym formacie zainaugurowano w sezonie 1992. W 1998 liga zmieniła nazwę na Wysszij diwizion. W 2002 przyjęła obecną nazwę Priemjer-Liga.

Mistrzowie i pozostali medaliści

Mistrzostwa Imperium Rosyjskiego (1912-1914)

Sezon K T Mistrz Wicemistrz III miejsce Br. Król strzelców Uwagi Mistrzostwa Imperium Rosyjskiego (ros. Чемпионат Российской империи по футболу) 1912 1 Petersburg (finał 2:2, powt.4:1) Moskwa Charków, Kijów (półfinaliści) ? ? 5 drużyn, play-off 1913 1 Odessa (finał 4:2 anulowano) Petersburg Charków, Moskwa (półfinaliści) ? ? 12 drużyn, play-off 1914     nie dokończono z powodu I wojny światowej

Mistrzostwa ZSRR (1920-1991)

1922–1991

Mistrzostwa ZSRR

Sezon K T Zwycięzca Wynik Finalista Data, miejsce Br. Król strzelców Uwagi Mistrzostwa Rosyjskiej FSRR w piłce nożnej wśród drużyn miejskich (ros. Чемпионат РСФСР по футболу среди городских команд) 1920 1 Sbornaja Moskwy 2:1 MKS Twer 25.07.1920, Boisko OLLS, Moskwa ? ? 7 drużyn 1921     nie rozgrywano 1922 2 Sbornaja Moskwy 8:0 Sbornaja Tweru 17.09.1922, Boisko OLLS, Moskwa ? ? 4 drużyny 1923     nie rozgrywano 1924 1 Sbornaja Leningrada 4:4 Sbornaja Moskwy 1924, Moskwa ? ? ? drużyn 1:0 1924, Leningrad 1925–1926     nie rozgrywano 1927 3 Sbornaja Moskwy 15:0 Sbornaja Zapadnoj obłasti 1927, Moskwa ? ? ? drużyn 1928 4 Sbornaja Moskwy 5:3 Sbornaja Leningrada 23.08.1928, Stadion Dinamo, Moskwa ? ? 10 drużyn 1929–1930     nie rozgrywano 1931 5 Sbornaja Moskwy 4:3 Sbornaja Leningrada 1931, Moskwa ? ? ? drużyn 1932 2 Sbornaja Leningrada 8:0 Sbornaja Moskwy 1932, Moskwa ? ? ? drużyn 1933     nie rozgrywano 1934 1 Sbornaja Woroneża 5:0 Sbornaja Iwanowa 1934, Iwanowo ? ? ? drużyn 1935–1941     nie rozgrywano 1941–1945     nie rozgrywano z powodu II wojny światowej 1945–1947     nie rozgrywano

Sezon K T Mistrz Wicemistrz III miejsce Br. Król strzelców Uwagi Mistrzostwa Rosyjskiej FSRR w piłce nożnej wśród drużyn amatorskich (ros. Чемпионат РСФСР по футболу среди команд КФК) 1948     1 Dinamo Krasnodar Dinamo Mołotow Krasnoje Znamia Oriechowo-Zujewo ? ? 8gr.+finał, 62 kluby 1949     1 Dinamo Stawropol Dinamo Gorki Krasnoje Znamia Pawłowskij Posad ? ? 9gr.+finał, 111 klubów 1950     1 drużyna m.Kalinin ODO Chabarowsk Dinamo Rostów nad Donem ? ? 8gr.+finał, 179 klubów 1951     1 ODO Swierdłowsk Zawod im.Kalinina Kaliningrad Dinamo Rostów nad Donem ? ? 8gr.+finał, 72 kluby 1952     1 Zawod im.Kalinina Kaliningrad Dinamo Rostów nad Donem ODO Wyborg ? ? 10gr.+finał, 110 klubów 1953     1 Torpiedo Krasnojarsk drużyna Stalinskiego rejonu Woroneż Zienit Stupino ? ? 9gr.+finał, 81 klubów 1954     1 drużyna m.Stupino Torpiedo Taganrog ODO Chabarowsk ? ? 10gr.+finał, 87 klubów 1955     1 Torpiedo Taganrog Zienit Iżewsk Iskra Zielonodolsk ? ? 10gr.+finał, 87 klubów 1956     1 Awangard Gorki Nieftianik Grozny Łokomotiw Saratów ? ? 10gr.+finał, 80 klubów 1957     1 Mietałłurg Stalingrad Sowietskij Rajon Krasnojarsk Torpiedo Włodzimierz ? ? 14gr.+finał, 92 kluby 1958     1 Trud Ramienskoje SKWO Kujbyszew Trud Tambow ? ? 16gr.+finał, 104 kluby 1959     1 ZIP-Eniergija Krasnodar Trud Zielonodolsk SKWO Nowosybirsk ? ? 16gr.+finał, 106 klubów Mistrzostwa ZSRR w piłce nożnej - Klasa B, Rosyjska FSRR (ros. Чемпионат СССР по футболу - класс «Б», РСФСР) 1960     1 Trud Woroneż Irtysz Omsk Wołga Kalinin ? ? 5gr.+finał, 74 kluby 1961     1 Krylja Sowietow Kujbyszew Terek Grozny Dinamo Kirow ? ? 6gr.+finał, 78 klubów 1962     2 Spartak Krasnodar Trud Woroneż Urałmasz Swierdłowsk ? ? 5gr.+finał, 79 klubów 1963     1 Wołga Kalinin Dinamo Kirow Zwiezda Sierpuchow ? ? 5gr.+finał, 80 klubów 1964     1 Rostsielmasz Rostów nad Donem Terek Grozny Tiekstilszczik Iwanowo ? ? 6gr.+finał, 103 kluby 1965     1 Spartak Nalczyk Rubin Kazań Sokoł Saratów ? ? 6gr.+finał, 126 klubów 1966     1 Lokomotiw Kaługa Spartak Ordżonikidze Mietałłurg Tuła ? ? 6gr.+finał, 106 klubów 1967     1 Dinamo Machaczkała Wołga Uljanowsk Wołgar Astrachań ? ? 7gr.+finał, 126 klubów 1968     1 Maszuk Piatigorsk Kalininiec Swierdłowsk Spartak Biełgorod ? ? 9gr.+finał, 165 klubów 1969     1 Drużba Majkop Saturn Rybińsk Iskra Smoleńsk ? ? 9gr.+finał, 158 klubów 1970     2 Awtomobilist Nalczyk Spartak Joszkar-Oła Kuzbass Kemerowo ? ? 4gr.+finał, 89 klubów Mistrzostwa ZSRR w piłce nożnej - Wtoraja liga, finał Rosyjskiej FSRR (ros. Чемпионат СССР по футболу - вторая лига, Финал РСФСР) 1971     1 Zwiezda Perm Awtomobilist Nalczyk Iskra Smoleńsk ? ? 5gr.+finał, ? klubów 1972     1 Kuzbass Kemerowo Mietałłurg Lipieck Amur Błagowieszczeńsk ? ? 6gr.+finał, ? klubów 1973     3 Kubań Krasnodar Iskra Smoleńsk Urałmasz Swierdłowsk ? ? 6gr.+finał, ? klubów 1974     1 Terek Grozny Rubin Kazań brak ? ? 4gr.+finał, ? klubów 1975     2 Dinamo Machaczkała Terek Grozny brak ? ? 4gr.+finał, ? klubów 1976     1 Iskra Smoleńsk Urałmasz Swierdłowsk Dinamo Leningrad ? ? 3gr.+finał, ? klubów 1977     2 Lokomotiw Kaługa Fakieł Woroneż SKA Chabarowsk ? ? 5gr.+finał, ? klubów 1978 1 Obwód woroneski Kraj Stawropolski Kraj Krasnodarski ? ? ? drużyn 1979     nie rozgrywano z powodu Spartakiady Narodów ZSRR 1980     1 Rotor Wołgograd Zwiezda Perm Torpiedo Togliatti ? ? 4gr.+finał, ? klubów 1981     1 Dinamo Kirow Tiekstilszczik Iwanowo Dinamo Barnauł ? ? 4gr.+finał, ? klubów 1982     nie rozgrywano z powodu Spartakiady Narodów ZSRR 1983     2 Krylja Sowietow Kujbyszew Spartak Ordżonikidze Znamia Truda Oriechowo-Zujewo ? ? 5gr.+finał, ? klubów 1984     1 Zorki Krasnogorsk Bałtika Kaliningrad Krylja Sowietow Kujbyszew ? ? 5gr.+finał, ? klubów 1985     1 Gieołog Tiumeń Rostsielmasz Rostów nad Donem Dinamo Briańsk ? ? 5gr.+finał, ? klubów 1986     1 Mietałłurg Lipieck Sokoł Saratów Krylja Sowietow Kujbyszew ? ? 5gr.+finał, ? klubów 1987     4 Kubań Krasnodar Zwiezda Perm Tiekstilszczik Iwanowo ? ? 5gr.+finał, ? klubów 1988     1 Cemient Noworosyjsk Urałmasz Swierdłowsk Dinamo Briańsk ? ? 6gr.+finał, ? klubów 1989     1 Dinamo Briańsk Cemient Noworosyjsk Tiekstilszczik Kamyszyn ? ? 6gr.+finał, ? klubów 1990     nie rozgrywano 1991     3 Krylja Sowietow Samara Spartak Anapa Spartak Nalczyk ? ? ? klubów

Mistrzostwa Rosji (od 1992)

Sezon K T Mistrz Wicemistrz III miejsce Br. Król strzelców Uwagi 1992     1 Spartak Moskwa Ałanija Władykaukaz Dinamo Moskwa 20 Jurij Matwiejew (Urałmasz) 2 rundy, 2 grupy po 10 klubów 1993     2 Spartak Moskwa Rotor Wołgograd Dinamo Moskwa 21 Wiktor Panczenko (KAMAZ) 18 klubów 1994     3 Spartak Moskwa Dinamo Moskwa Lokomotiw Moskwa 21 Igor Simutienkow (Dinamo M.) 16 klubów 1995     1 Ałanija Władykaukaz Lokomotiw Moskwa Spartak Moskwa 25 Oleg Wierietiennikow (Rotor) 16 klubów 1996     4 Spartak Moskwa Ałanija Władykaukaz Rotor Wołgograd 23 Aleksandr Masłow (FK Rostow) 18 klubów 1997     5 Spartak Moskwa Rotor Wołgograd Dinamo Moskwa 22 Oleg Wierietiennikow (Rotor) 18 klubów 1998     6 Spartak Moskwa CSKA Moskwa Lokomotiw Moskwa 22 Oleg Wierietiennikow (Rotor) 16 klubów 1999     7 Spartak Moskwa Lokomotiw Moskwa CSKA Moskwa 21 Giorgi Demetradze (Ałanija) 16 klubów 2000     8 Spartak Moskwa Lokomotiw Moskwa Torpedo Moskwa 18 Dmitrij Łośkow (Lokomotiw M.) 16 klubów 2001     9 Spartak Moskwa Lokomotiw Moskwa Zenit Petersburg 18 Dmitrij Wiaźmikin (Torpedo M.) 16 klubów 2002     1 Lokomotiw Moskwa CSKA Moskwa Spartak Moskwa 15 Rołan Gusiew (CSKA) Dmitrij Kiriczenko (CSKA) 16 klubów 2003     1 CSKA Moskwa Zenit Petersburg Rubin Kazań 14 Dmitrij Łośkow (Lokomotiw M.) 16 klubów 2004     2 Lokomotiw Moskwa CSKA Moskwa Krylja Sowietow Samara 18 Aleksandr Kierżakow (Zenit) 16 klubów 2005     2 CSKA Moskwa Spartak Moskwa Lokomotiw Moskwa 14 Dmitrij Kiriczenko (FK Moskwa) 16 klubów 2006     3 CSKA Moskwa Spartak Moskwa Lokomotiw Moskwa 18 Roman Pawluczenko (Spartak M.) 16 klubów 2007     1 Zenit Petersburg Spartak Moskwa CSKA Moskwa 14 Roman Adamow (FK Moskwa) Roman Pawluczenko (Spartak) 16 klubów 2008     1 Rubin Kazań CSKA Moskwa Dinamo Moskwa 20 Vágner Love (CSKA) 16 klubów 2009     2 Rubin Kazań Spartak Moskwa Zenit Petersburg 21 Welliton (Spartak M.) 16 klubów 2010     2 Zenit Petersburg CSKA Moskwa Rubin Kazań 19 Welliton (Spartak M.) 16 klubów 2011/12     3 Zenit Petersburg Spartak Moskwa CSKA Moskwa 28 Seydou Doumbia (CSKA) 3 rundy, 16 klubów 2012/13     4 CSKA Moskwa Zenit Petersburg Anży Machaczkała 13 Wánderson (FK Krasnodar) Jura Mowsisjan (Spartak) 16 klubów 2013/14     5 CSKA Moskwa Zenit Petersburg Lokomotiw Moskwa 18 Seydou Doumbia (CSKA) 16 klubów 2014/15     4 Zenit Petersburg CSKA Moskwa FK Krasnodar 15 Hulk (Zenit) 16 klubów 2015/16     6 CSKA Moskwa FK Rostów nad Donem Zenit Petersburg 20 Fiodor Smołow (FK Krasnodar) 16 klubów 2016/17     10 Spartak Moskwa CSKA Moskwa Zenit Petersburg 18 Fiodor Smołow (FK Krasnodar) 16 klubów 2017/18     3 Lokomotiw Moskwa CSKA Moskwa Spartak Moskwa 15 Quincy Promes (Spartak Moskwa) 16 klubów 2018/19     5 Zenit Petersburg Lokomotiw Moskwa FK Krasnodar 15 Fiodor Czałow (CSKA Moskwa) 16 klubów 2019/20     6 Zenit Petersburg Lokomotiw Moskwa FK Krasnodar 17 Sardar Azmun (Zenit) Artiom Dziuba (Zenit) 16 klubów 2020/21     7 Zenit Petersburg Spartak Moskwa Lokomotiw Moskwa 20 Artiom Dziuba (Zenit) 16 klubów 2021/22     8 Zenit Petersburg PFK Soczi Dinamo Moskwa 19 Gamid Agałarow (FK Ufa) 16 klubów 2022/23     9 Zenit Petersburg CSKA Moskwa Spartak Moskwa 23 Malcom (Zenit) 16 klubów

Statystyka

Klasyfikacja według klubów

W dotychczasowej historii Mistrzostw Rosji na podium oficjalnie stawało w sumie 13 drużyn. Liderem klasyfikacji jest Spartak Moskwa, który zdobył 10 tytułów mistrzowskich.

Stan po zakończeniu sezonu 2022/23.

CSKA Moskwa

Zenit Petersburg

Lokomotiw Moskwa

Rubin Kazań

Ałanija Władykaukaz

Spartak Moskwa

Lokalizacja drużyn mistrzowskich
10 i więcej mistrzostw Rosji

Lp.	Klub	Miejsca na podium			Zwycięskie sezony
1.	Spartak Moskwa	10	6	4	1992, 1993, 1994, 1996, 1997, 1998, 1999, 2000, 2001, 2016/17
2.	Zenit Petersburg	9	3	4	2007, 2010, 2011/12, 2014/15, 2018/19, 2019/20, 2020/21, 2021/22, 2022/23
3.	CSKA Moskwa	6	9	3	2003, 2005, 2006, 2012/13, 2013/14, 2015/16
4.	Lokomotiw Moskwa	3	6	6	2002, 2004, 2017/18
5.	Rubin Kazań	2	0	2	2008, 2009
6.	Ałanija Władykaukaz	1	2	0	1995
7.	Rotor Wołgograd	0	2	1
8.	Dinamo Moskwa	0	1	5
9.	FK Rostów nad Donem	0	1	0
	PFK Soczi	0	1	0
11.	FK Krasnodar	0	0	3
12.	Anży Machaczkała	0	0	1
	Krylja Sowietow Samara	0	0	1
	Torpedo Moskwa	0	0	1

Klasyfikacja według miast

Siedziby klubów: Stan po zakończeniu sezonu 2022/23.

Miasto	Liczba tytułów	Kluby
Moskwa	19	Spartak Moskwa (10), CSKA Moskwa (6), Lokomotiw Moskwa (3)
Sankt Petersburg	9	Zenit Petersburg (9)
Kazań	2	Rubin Kazań (2)
Władykaukaz	1	Ałanija Władykaukaz (1)

Uczestnicy

Są 42 zespoły, które wzięli udział w 30 sezonach Mistrzostw Rosji, które były prowadzone od 1992 aż do sezonu 2021/22 łącznie. Tylko Spartak Moskwa, Lokomotiw Moskwa i CSKA Moskwa były zawsze obecne w każdej edycji.

Pogrubione zespoły biorące udział w sezonie 2021/22.

• 30 razy: CSKA Moskwa, Lokomotiw Moskwa, Spartak Moskwa
• 29 razy: Dinamo Moskwa
• 28 razy: FK Rostów
• 27 razy: Krylja Sowietow Samara, Zenit Petersburg
• 19 razy: Rubin Kazań
• 16 razy: Ałanija Władykaukaz, Torpedo Moskwa
• 15 razy: Achmat Grozny
• 14 razy: Amkar Perm, Rotor Wołgograd
• 12 razy: Saturn Ramienskoje, Urał Jekaterynburg
• 11 razy: Anży Machaczkała, FK Krasnodar
• 10 razy: Szynnik Jarosław
• 9 razy: Kubań Krasnodar, FK Moskwa, Tom Tomsk,
• 8 razy: Czernomoriec Noworosyjsk, Lokomotiw Niżny Nowogród, FK Ufa
• 7 razy: Żemczużyna Soczi, Arsienał Tuła
• 6 razy: Spartak Nalczyk, FK Chimki
• 5 razy: KAMAZ Nabierieżnyje Czełny, Tiekstilszczik Kamyszyn, FK Tiumeń, Urałan Elista
• 4 razy: Fakieł Woroneż, Łucz-Eniergija Władywostok
• 3 razy: Bałtika Kaliningrad, Dinamo Stawropol, Mordowija Sarańsk, Wołga Niżny Nowogród, Gazowik Orenburg, PFK Soczi
• 2 razy: Asmarał Moskwa, Łada Togliatti, Okiean Nachodka, Sokoł Saratów, FK Tambow
• 1 raz: Sibir Nowosybirsk, SKA-Chabarowsk, FK Tosno, FK Niżny Nowogród, Jenisej Krasnojarsk

Zobacz też

• Tabela wszech czasów mistrzostw Rosji w piłce nożnej
• Priemjer-Liga
• Puchar Rosji

Bibliografia

• Oficjalna strona RFPL (ang. • ros.)
• Premier League, [w:] baza Soccerway (liga) [dostęp 2021-01-02] .
• Oficjalna strona RFS (ang. • ros.)
• Archiwum wyników meczów i tabel w bazie RSSSF (ang.)