30°32′26″N 79°58′15″E/30,540556 79,970833Nanda Devi
 Widok na Nanda Devi z zachodu | |
| Państwo | |
|---|---|
| Położenie | |
| Pasmo | |
| Wysokość |
7816 m n.p.m. |
| Wybitność |
3139 m |
| Pierwsze wejście |
29 sierpnia 1936 |
Położenie na mapie Indii  | |
| 30°32′26″N 79°58′15″E/30,540556 79,970833
| |
Nanda Devi – masyw górski w Himalajach Garhwalu, w zachodniej części Himalajów Wysokich, na zachód od jeziora La’ang Cuo, pomiędzy rzekami Dhauliganga na zachodzie, Goriganga na wschodzie i Girthi na południu. Wierzchołek główny Nanda Devi ma 7816 m n.p.m. i jest drugim co do wysokości szczytem Indii, znajduje się przy granicy z Chinami. Inne wierzchołki masywu to: Nanda Devi East (7434), Tirsuli (7074), Dunagiri (7066), Changabang (6864). Stoki masywu zbudowane z prekambryjskich skał krystalicznych i metamorficznych pokryte są lodowcami i wiecznym śniegiem. Ściany góry, o wysokości do 4000 metrów, tworzą zamknięty pierścień, zwany Sanktuarium Nanda Devi[1].
Historia zdobycia[edytuj | edytuj kod]
Pierwszym europejskim wspinaczem, jaki zapuścił się w rejon Nanda Devi był w 1883 r. Brytyjczyk William Woodman Graham, któremu towarzyszyli dwaj Szwajcarzy: wspinacz Emil Boss i wysokogórski przewodnik Ulrich Kaufmann[2]. Nie mogąc jednak pokonać zerw Sanktuarium zwrócili swe zainteresowanie w stronę Dunagiri. Pierwszą próbę wejścia na Nanda Devi East podjął w 1905 r. Thomas G. Longstaff wraz z alpejskimi przewodnikami Alexisem i Henri Brocherelami, jednak osiągnęli oni tylko przełęcz Nanda Devi Khal (5910 m), nazwaną później Przełęczą Longstaffa[3].
Wierzchołek główny został zdobyty południową granią przez N.E. Odella i H.W. Tilmana z ośmioosobowej wyprawy amerykańsko-brytyjskiej w roku 1936.
W kwietniu 1939 r. na wschodni szczyt Nanda Devi wyruszyła pierwsza polska wyprawa w Himalaje. W jej czteroosobowym składzie byli: Stefan Bernadzikiewicz (32 l.), Jakub Bujak (34 l.), Janusz Klarner (29 l.) oraz kierownik wyprawy: Adam Karpiński (42 l.)[4]. 2 lipca 1939[5] r. o godzinie 17:30 dwójce z nich, Jakubowi Bujakowi i Januszowi Klarnerowi, udało się wejść na dziewiczy, liczący 7434 m n.p.m.[6] szczyt Nanda Devi East, wówczas szósty co do wysokości zdobyty przez człowieka. W trakcie dalszej części wyprawy, w drodze na Tirsuli, 18 lipca 1939 r. na założony na wysokości 6150 m. przez Bernadzikiewicza i Karpińskiego III obóz zeszła lawina, która pogrzebała obu himalaistów. Wypadek ten zdecydował o zakończeniu wyprawy.
Podczas francuskiej wyprawy z 1951 mającej za cel trawersowanie masywu przez wierzchołek główny i wschodni zginęli Duplat i Vignes. W poszukiwaniu towarzyszy Louis Dubost i sirdar Tenzing Norgay (późniejszy pierwszy zdobywca Everestu) dokonali drugiego wejścia na wschodni wierzchołek Nanda Devi. Tenzing uważał później to wejście za swoją najtrudniejszą wspinaczkę.
3-kilometrową trudną i eksponowaną grań między wierzchołkiem głównym i wschodnim pokonała ostatecznie ekspedycja japońsko-indyjska w roku 1976.
Nawiązując do 50. rocznicy zdobycia Nanda Devi East przez Bujaka i Klarnera Wojciech Jedliński, Ryszard Kowalewski, Jan Kwiatoń i Jerzy Tillak podjęli próbę ponownego wejścia na szczyt, zakończoną jednak tylko dotarciem do wysokości 6500 m. Kolejną próbę podjęli, w 70. rocznicę przedwojennej wyprawy, Daniel Cieszyński, Jan Lenczowski (wnuk Jakuba Bujaka), Narcyz Sadłoń, Tomasz Walkiewicz i Jarosław Woćko, którzy osiągnęli 6900 m[2].
27 czerwca 2019 (w 80. rocznicę pierwszej polskiej wyprawy na Nanda Devi East) członkowie polskiej wyprawy – Jarosław Gawrysiak i Wojciech Flaczyński zdobyli wschodni wierzchołek Nanda Devi[7]. Tereny wokół Nanda Devi objęte są ochroną w ramach Parku Narodowego Nanda Devi, który w 1988 został wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.
Znaczenie nazwy[edytuj | edytuj kod]
Nanda jest jednym z przydomków hinduistycznej bogini śmierci Kali – żony Śiwy. Słowo dewi (ang. devi) znaczy „bogini”.
Nanda Devi w literaturze[edytuj | edytuj kod]
- Janusz Klarner: Nanda Devi, wydanie polskie: 1956;
- John Roskelley: Nanda Devi. Tragiczna wyprawa, wydanie polskie: Stapis, 2003, ISBN 83-88212-20-6;
- Dariusz Jaroń: Polscy himalaiści. Pierwsza polska wyprawa w Himalaje, Marginesy, 2019.
Nanda Devi w filmie[edytuj | edytuj kod]
- Nanda Devi, bogini zwycięstwa Polska 1989
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ 100 Najpiękniejszych Gór Świata (Grupa IMAGE), (s. 130), zob. bibliografia
- ↑ a b JWG: Nanda Devi East: 1939-2019 [w:] "Wierchy" R. 85 (2019), s. 275-276
- ↑ M. i J. Kiełkowscy (red.): "Wielka encyklopedia gór i alpinizmu", t. II: Góry Azji, Stapis, Katowice 2005, ISBN 83-88212-42-7, s. 540
- ↑ Skazani na zapomnienie, Monika Rogozińska, Rzeczpospolita, 24 kwietnia 2009 r.
- ↑ Wielki sukces wyprawy polskiej w Himalaje. „Gazeta Lwowska”, s. 2, Nr 156 z 14 lipca 1939.
- ↑ Klątwa Nandy zabija Polaków, Jacek Papis, 28.05.2008. [dostęp 2008-06-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-06-01)].
- ↑ Nanda Devi East: Jarosław Gawrysiak i Wojciech Flaczyński zdobywają szczyt!
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- 100 Najpiękniejszych Gór Świata, Grupa IMAGE. Zbigniew Kieras i Wojciech Lewandowski, Wydawn. „Grupa IMAGE”, Warszawa 1995; ISBN 83-85461-20-5