Adam Karpiński

Adam Karpiński Akar
Data i miejsce urodzenia	16 grudnia 1897 Turka
Data i miejsce śmierci	18/19 lipca 1939 Tirsuli
Zawód, zajęcie	inżynier mechanik, konstruktor lotniczy
Odznaczenia

Grób Adama Karpińskiego, jego żony Wandy Czarnockiej-Karpińskiej oraz ich syna informatyka Jacka Karpińskiego na cmentarzu ewangelicko-reformowanym w Warszawie

Adam Tadeusz Karpiński ps. „Akar” (ur. 16 grudnia 1897 r. w Turce, zm. w nocy 18/19 lipca 1939 na Tirsuli) – polski inżynier mechanik, konstruktor lotniczy, lotnik; taternik, alpinista i himalaista, kapitan obserwator Wojska Polskiego. Mąż Wandy Czarnockiej-Karpińskiej, ojciec Jacka Karpińskiego.

Życiorys

Karpiński był uczestnikiem I wojny światowej w szeregach Legionów Polskich. W latach 1918–20 służył w Wojsku Polskim (od 1919 w lotnictwie jako obserwator). Zweryfikowany w stopniu porucznika ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 roku w korpusie oficerów aeronautyki. W 1934 roku pozostawał w ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Warszawa Miasto III. Posiadał przydział do 5 pułku lotniczego w Lidzie. Później mianowany na stopień kapitana w korpusie oficerów lotnictwa.

Następnie został projektantem i konstruktorem samolotów sportowych i szybowców, jednym z najlepszych w kraju. Jako zawodnik i organizator brał udział w licznych zawodach, badał warunki do tworzenia lotnisk szybowcowych w Beskidach i na Podtatrzu. W roku 1930 wziął udział w Międzynarodowym Rajdzie Lotniczym dookoła Europy. Był autorem wielu publikacji z dziedziny lotnictwa, zarówno fachowych, jak i popularnych. Zajmował się też konstruowaniem sprzętu alpinistycznego, jak namiotów („Akar-Ramada”), śpiworów czy tzw. „rakobutów”.

Wspinaczka

Taternictwo

Od roku 1922 zajmował się wspinaczką – początkowo w Tatrach, gdzie kładł nacisk na rozwój taternictwa zimowego ze szczególnym uwzględnieniem długich, wielodniowych przejść. Miał na koncie wiele pierwszych wejść zimowych na szczyty tatrzańskie od Banówki na zachodzie do Nowego Wierchu na wschodzie. Na Lodowy Szczyt wszedł zimą północną ścianą. W zimie 1925 dokonał samotnego przejścia grani Tatr Zachodnich od Bobrowca do Tomanowego Wierchu Polskiego (z czterema biwakami w namiocie). Trzy lata później razem z Konstantym Narkiewiczem-Jodko przeszedł zimą znaczną część grani Tatr Wysokich – od Przełęczy pod Kopą do Białej Ławki. Trasa ta wymagała jedenastu biwaków w namiocie i obejścia trudnych fragmentów.

Góry wysokie

Mercedario, 2004

Od 1925 Karpiński uczestniczył w wyprawach w Alpy, w 1936 kierował w tych górach wyprawą Klubu Wysokogórskiego i był tam kierownikiem obozu treningowego. W latach 1933–34 był jednym z sześciu uczestników pierwszej polskiej wyprawy w Andy. Dokonał w jej trakcie m.in. pierwszego wejścia na wierzchołek Mercedario (6720 m n.p.m.), trzeci co do wysokości szczyt Ameryki (wówczas uznawany za drugi).

Już w roku 1924, a ponownie w 1938, Karpiński planował polską wyprawę, która miałaby zdobyć Mount Everest. W 1939 kierował pierwszą polską ekspedycją w Himalaje. Podczas tej wyprawy 2 lipca 1939 Jakub Bujak i Janusz Klarner zdobyli wierzchołek Nanda Devi East (7434 m), co było ówczesnym wysokościowym rekordem Polski.

Razem z inż. Stefanem Bernadzikiewiczem Karpiński atakował podczas tej wyprawy szczyt Tirsuli (7074 m) w Himalajach Garhwalu. Próba zakończyła się tragicznie – obaj wspinacze zginęli w lawinie w nocy z 18 na 19 lipca 1939 roku. Ich ciała nie zostały odnalezione.

W dwudziestoleciu międzywojennym Karpiński był jedną z osób, dzięki którym nastąpił rozwój zimowego taternictwa oraz alpinizmu w Polsce. Zwracał uwagę na konieczność dobrej organizacji wyjazdów, odnosił sukcesy propagandowe. Wspinanie w Tatrach, Alpach, a także Andach traktował jako ćwiczenia przed wyprawami w Himalaje.

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari
• Krzyż Walecznych
• Polowa Odznaka Obserwatora nr 63 – 11 listopada 1928 roku „za loty bojowe nad nieprzyjacielem w czasie wojny 1918-1920”

Bibliografia

• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2018-03-22].
• Rocznik Oficerski Rezerw 1934. Wielkopolska Biblioteka Cyfrowa, 1934. [dostęp 2016-06-11].
• Dwaj polscy uczestnicy wyprawy w Himalaje zginęli. „Gazeta Lwowska”, s. 3, Nr 170 z 30 lipca 1939. 
• Dalsze szczegóły katastrofy w Himalajach. „Gazeta Lwowska”, s. 3, Nr 171 z 1 sierpnia 1939. 
• Szczegóły tragicznej śmierci uczestników polskiej wyprawy w Himalaje. „Gazeta Lwowska”, s. 3, Nr 178 z 9 sierpnia 1939. 
• Janusz Kurczab: Leksykon polskiego himalaizmu. Warszawa: Agora SA – Biblioteka Gazety Wyborczej, 2008, s. 58–59, seria: Polskie Himalaje. ISBN 978-83-7552-383-6.
• Zofia Radwańska-Paryska, Witold Henryk Paryski: Wielka encyklopedia tatrzańska. Poronin: Wydawnictwo Górskie, 2004, s. 499–500. ISBN 83-7104-009-1.
• Wiktor Ostrowski: Wyżej niż kondory. Warszawa: Czytelnik, 1984. ISBN 83-07-01105-1.