Niecka mogileńsko-łódzka

Niecka mogileńsko-łódzka – jednostka geologiczna w środkowej Polsce, wypełniona osadami górnej kredy, środkowy fragment synklinorium szczecińsko-łódzko-miechowskiego.

Położenie geograficzne

Niecka mogileńsko-łódzka rozciąga się z północnego zachodu na południowy wschód, od Czarnkowa do Bełchatowa i Piotrkowa Trybunalskiego^[1]^[2].

Geograficznie niecka mogileńsko-łódzka stanowi podłoże środkowej części Niżu Polskiego^[3].

Położenie geologiczne

Od południowego zachodu graniczy z monokliną przedsudecką, a od północnego wschodu z antyklinorium środkowopolskim. Od zachodu od niecki szczecińskiej oddziela je elewacja Obornik, od wschodu od niecki miechowskiej oddziela je antyklina Sulejowa i elewacja przedborska^[1].

Budowa geologiczna

Niecka szczecińska ma budowę asymetryczną − skrzydło północne jest bardziej strome, a południowe bardziej łagodne. W części centralnej, w okolicy Turka osady kredy górnej osiągają największe miąższości w Polsce − do ok. 3000 m. Pod nimi występują osady kredy dolnej, jury, triasu i permu^[1].

Osady kredy dolnej (walanżyn-hoteryw) są wykształcone w postaci piasków różnoziarnistych, a miejscami drobnych żwirów z przewarstwieniami czarnych i ciemnoszarych iłołupków z wkładkami syderytów i oolitów żelazistych. Nad nimi zalegają jasnoszare piaskowce bez fauny morskiej, ale lokalnie z domieszką glaukonitu − minerału powstającego w płytkim morzu. Powyżej występują piaskowce z glaukonitem, niekiedy margliste z nielicznymi amonitamii albu. Miąższość osadów dolnej kredy zmienia się od 30 m koło Poznania do ponad 400 m w Pagórkach na południe od jeziora Gopło^[1].

Osady kredy górnej stanowią główne wypełnienie niecki mogileńsko-łódzkiej. Rozpoczynają się piaskowcami wapnistymi cenomanu o miąższości ok. 100 m. Powyżej leżą turońskie wapienie inoceramowe i otwornicowe z czertami i przewarstwieniami opok o miąższości 250-400 m. Nad nimi leżą margle, opoki i wapienie czertowe o miąższości 50-120 m. Utwory santonu występują jedynie w środkowej części niecki. Wykształcone są jako wapienie o miąższości 100-300 m. Kampan reprezentują opoki i margle o miąższości od 150 do ponad 400 m. Osady górnokredowe kończą się opokami marglistymi mastrychtu o miąższości od 100 m^[1].

W obrębie niecki występuje szereg antyklin: antyklina Mogilna, Gopła, Ponętowa, Wartkowic, Lutomierska oraz występujące w południowej części niewielkie i bardzo łagodne: antyklina Turka, Strzelna, Konina, Uniejowa i Tuszyna^[1].

W środkowej części niecki jest silnie rozwinięta tektonika solna^[1].

Powstanie

Niecka mogileńsko-łódzka została ostatecznie uformowana w czasie fazy laramijskiej orogenezy alpejskiej^[1].

Nadkład

Nadkład niecki tworzą osady paleogenu, neogenu i czwartorzędu^[1].

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Ewa Stupnicka, Marzena Stempień-Sałek: Geologia regionalna Polski, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, wyd. 4 zmienione, Warszawa 2016, ISBN 978-83-235-2022-1
↑ Jerzy Nawrocki, Anna Becker (red. nauk.): Atlas geologiczny Polski, PIG-PIB, Warszawa 2017, ISBN 978-83-7863-667-0
↑ Jerzy Kondracki: Geografia regionalna Polski, PWN, Warszawa 2002, ISBN 83-01-13897-1

Bibliografia

Ewa Stupnicka, Marzena Stempień-Sałek: Geologia regionalna Polski, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, wyd. 4 zmienione, Warszawa 2016, ISBN 978-83-235-2022-1
Andrzej Żelaźniewicz i in.: Regionalizacja tektoniczna Polski, Komitet Nauk Geologicznych PAN, Wrocław 2011, ISBN 978-83-63377-01-4
Jerzy Nawrocki, Anna Becker (red. nauk.): Atlas geologiczny Polski, PIG-PIB, Warszawa 2017, ISBN 978-83-7863-667-0

[Stupnicka-1] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Ewa Stupnicka, Marzena Stempień-Sałek: Geologia regionalna Polski, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, wyd. 4 zmienione, Warszawa 2016, ISBN 978-83-235-2022-1

[2] Jerzy Nawrocki, Anna Becker (red. nauk.): Atlas geologiczny Polski, PIG-PIB, Warszawa 2017, ISBN 978-83-7863-667-0

[3] Jerzy Kondracki: Geografia regionalna Polski, PWN, Warszawa 2002, ISBN 83-01-13897-1

[1]

[2]

[3]