Oksymoron

Oksymoron (z gr. ὀξύμωρος czyt. oksýmōros, od oksýs ostry i mōros tępy), antylogia, epitet sprzeczny – figura retoryczna, którą tworzy się przez zestawienie wyrazów o przeciwstawnych znaczeniach.

Charakterystyka

Oksymoron najczęściej składa się z rzeczownika i określającego go przymiotnika (contradictio in adiecto, np. gorący lód, żywy trup, sucha woda), albo z czasownika i określającego go przysłówka (np. spieszyć się powoli). Jest odmianą paradoksu o znaczeniu metaforycznym. Oksymorony pojawiały się często w literaturze baroku, np. w wierszu Andrzeja Morsztyna Vaneggiar d'una innamorata:

I mrozem pałam, i ogniami leję [...] Mróz gorejący, a ogień lodowy [...] Żyjąc umieram, konam nieśmiertelnie.

Niektóre oksymorony wchodzą do powszechnego użycia, tracąc swoje paradoksalne, sprzeczne znaczenie. Takimi wyrażeniami są, np. „wirtualna rzeczywistość”, „ciepłe lody” czy „zimne ognie”. Nadto niektóre powszechnie używane wyrazy nabierają znaczenia paradoksalnego, trudnego do wyobrażenia, np. „eksport wewnętrzny”.

Przykłady

• gorący lód
• żywy trup
• sucha woda
• spiesz się powoli
• pracowite lenistwo
• ciepłe lody
• zimne ognie
• urbanistyka nomadów
• morfematyka alfabetu Morse'a
• współczesna literatura sumeryjska
• fonetyka filmu niemego
• historia tradycji innowacyjnych
• wolne związki

Zobacz też

• antynomia

Linki zewnętrzne

• Antyteza a oksymoron