Pawłowicze (Litwinki)
Na mapach: 
53°31′33″N 23°32′55″E/53,525833 23,548611
53°31′33″N 23°32′55″E/53,525833 23,548611(Przekierowano z Pawłowicze (powiat sokólski))
| kolonia wsi | |
 Pałac w Pawłowiczach | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Część miejscowości | |
| Liczba ludności (31 grudnia 2013) |
13[2] |
| Strefa numeracyjna |
85 |
| Kod pocztowy |
16-123[3] |
| Tablice rejestracyjne |
BSK |
| SIMC |
0033324[4] |
Położenie na mapie gminy Kuźnica  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa podlaskiego  | |
Położenie na mapie powiatu sokólskiego  | |
| 53°31′33″N 23°32′55″E/53,525833 23,548611[1]
| |
Pawłowicze – kolonia wsi Litwinki w Polsce, położona w województwie podlaskim, w powiecie sokólskim, w gminie Kuźnica[5][4].
W latach 1975–1998 kolonia administracyjnie należała do województwa białostockiego.
Wierni kościoła rzymskokatolickiego należą do parafii Najświętszej Maryi Panny Pocieszenia w Zalesiu[6].
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
- Pałac Wołłowiczów z 1610 roku, jeden z nielicznych zabytków woj. podlaskiego z początku XVII w., przebudowany w stylu klasycystycznym w 2 poł. XVIII wieku, remontowany w 1910 r. Pałac w 1610 roku zbudował Paweł Wołłowicz herbu Bogoria, z którego to okresu zachowała się tablica fundacyjna na fasadzie, z umieszczoną łacińską inskrypcją o treści: „Paweł Wołłowicz sobie i swoim jakimkolwiek również wdzięcznym spadkobiercom zbudował w roku pańskim 1610. Czego pragniesz dla siebie, czyń drugiemu"[7]. Pałac miał dwa piętra i stanął na osi drogi dojazdowej wiodącej od gościńca zaleskiego i stanowił on element renesansowej kompozycji przestrzennej. Być może w II połowie XVI w. funkcjonował przy tym dworze zbór kalwiński gdyż Wołłowiczowie byli gorącymi zwolennikami kalwinizmu, a według lokalnych przekazów ustnych kamień usytuowany przy wjeździe do założenia z wyrytym na nim krzyżykiem ma upamiętniać nieistniejący „kościół”. W latach 1630-1658 właścicielem majątku Pawłowicze był Eustachy Kazimierz Wołłowicz, syn Pawła. Po nim dobra przejął jego syn – Aleksander Hieronim Wołłowicz (po 1658 r.). W bliżej nieznanym czasie doszło do połączenia dóbr Andrzejewo z dobrami Pawłowicze i w początkach XVIII w. majętność ta znalazła się w rękach rodziny Łapów, jednak Stanisław Łapa dzierżył Pawłowicze, a Władysław Łapa Andrzejewo. W 1775 r. całość dóbr pozostawała własnością Komara, miecznika Wiłkomirskiego. Przed 1784 r. dobra te stały się własnością Downarowiczów, chorążych rzeczyckich. W XVIII wieku Downarowiczowie przebudowali pałac i zbudowali dwie oficyny w stylu klasycystycznym oraz założyli park. Dawny dwór – kamienicę przebudowano i rozbudowano, dzięki czemu powstał reprezentacyjny pałac z drewnianym gankiem w elewacji głównej, boniowaniem z tynku w przyziemiu oraz fryzem z rygalitów i rozet ponad piętrem. W tej samej linii co pałac wzniesiono oficyny – północną z kamienia polnego i południową z cegły. Przed pałacem umieszczono dwa dziedzińce (wstępny i honorowy), które przecinała aleja lipowa poprowadzona na osi pałacu, a kończąca się przy bramie i kamiennym murze ogrodzenia. Budynki gospodarcze umieszczono przy drodze z Nowego Dworu do Zalesia i Sokółki. Zapewne w tym samym okresie zamieniono dawny zbór kalwiński na kaplicę katolicką. Na przełomie XIX i XX wieku w pobliżu pałacu zbudowano nowe murowane stajnie. W 1900 roku właścicielką Pawłowicz została Elżbieta Kułakowska. W roku 1910, w trzechsetną rocznicę budowy pałacu przeprowadzono jego gruntowny remont (w elewacji ogrodowej w narożniku południowym wypruto wtedy balkon-taras). Pałac i oficyny zostały zniszczone w 1944 roku, a następnie rozpoczęto ich rozbiórkę. Po interwencji prof. Pawła Kułakowskiego (syna ostatnich właścicieli) rozbiórkę wstrzymano, a założenie zostało odbudowane przez WKZ w latach 1959-66 bez oficyny północnej i stajni[8]. Obecnie w pałacu mieści się szkoła podstawowa, a w oficynie mieszkania dla nauczycieli. Pałac jest jedynym w okolicach Białegostoku zachowanym przykładem rezydencji powstałej w czasach renesansu, z którego to okresu do dzisiaj pozostały obramienia okien na piętrze. W 2023 r. powiat sokólski przejął pałac od gminy Kuźnica[9] - w użyczenie na czas nieoznaczony[10].
- aleja dworska 200-letnich lip, klonów i dębów,
- zabudowania dworskie,
- pozostałości parku,
- Kościół w Zalesiu z 1604 roku fundacji Hieronima Wołłowicza (4 km na północ od Pałacu).
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 98574
- ↑ Ludność. Gmina Kuźnica. [dostęp 2014-05-09].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 659 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b GUS. Rejestr TERYT
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ Opis parafii na stronie diecezji
- ↑ Tablica sprzed ponad 400 lat z dworu w Pawłowiczach ma być wpisana do rejestru zabytków [FOTO] [online], wuoz.bialystok.pl, 30 czerwca 2022.
- ↑ Pawłowicze - ogród pałacowy [online], www.testowy.minigo.pl [dostęp 2017-11-25].
- ↑ Powiat przejął pałac w Pawłowiczach. Wiemy co ma tam powstać [online], Powiat przejął pałac w Pawłowiczach. Wiemy co ma tam powstać, 25 listopada 2023 [dostęp 2023-11-27] (pol.).
- ↑ Martyna Tochwin, Starosta chce kultury w pałacu na odludziu. [online], 29 listopada 2023 [dostęp 2023-12-06] (pol.).