Pierzchały (województwo warmińsko-mazurskie)
54°17′47″N 19°50′15″E/54,296389 19,837500| osada | |
 Kościół w Pierzchałach | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Strefa numeracyjna |
55 |
| Kod pocztowy |
14-526[2] |
| Tablice rejestracyjne |
NBR |
| SIMC |
0155429 |
Położenie na mapie gminy Płoskinia  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego  | |
Położenie na mapie powiatu braniewskiego  | |
| 54°17′47″N 19°50′15″E/54,296389 19,837500[1]
| |
Pierzchały (niem. Pettelkau) – osada w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie braniewskim, w gminie Płoskinia.
W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie elbląskim. Osada znajduje się w historycznym regionie Warmia.
Wieś, znana od 1296, w 1311 stała się własnością biskupów warmińskich. W 1343 powstała tu kapituła kolegiacka, wkrótce jednak przeniesiona do Glotowa, a następnie do Dobrego Miasta. Kościół pw. Narodzenia NMP i św. Małgorzaty wzniesiono jeszcze przed założeniem kolegiaty. Jest budowlą ceglaną, gotycką, salową. Posiadał sklepienie krzyżowo-żebrowe. Wieżę i zakrystię dobudowano ok. 1400 r., potem kaplice boczne, a drewniana górna część wieży powstała w 1770. W średniowieczu Pierzchały były miejscem pielgrzymkowym, jednak parafia uległa likwidacji i kościół został filią parafii w Szalmi. Świątynia posiadała bogaty wystrój, o czym świadczyły pozostałości gotyckich malowideł ściennych z postaciami apostołów, odkryte podczas remontu w 1894. Istniał też późnogotycki tryptyk wykonany w Elblągu, z ok. 1520 r., z figurami Marii z Dzieciątkiem, św. Małgorzaty, św. Jana Chrzciciela i apostołów oraz malowanymi scenami pasyjnymi (obecnie jedyna ocalała kwatera znajduje się w Muzeum Okręgowym w Toruniu. Były też 2 ołtarze barokowe i ambona. W 1945 r. świątynia została poważnie zniszczona. Przez wiele lat niszczała, w 1960 ruiny zostały prowizorycznie adaptowane na magazyn PGR, co nie powstrzymało dewastacji. Wręcz przeciwnie: gotycki portal zamurowano, rozebrano kaplicę, zakrystię dach i wieżę, zatracił wówczas cechy stylowe (poza dwoma profilowanymi portalami). Za to wybito dodatkowe wrota, przez które mogły przejeżdżać poprzez kościół traktory, gdyż w obiekcie składowano nawozy. Dopiero po zmianach ustrojowych odbudowa kościoła stała się możliwa. 90% kosztów budowy sfinansowała Fundacja Współpracy Polsko-Niemieckiej. Ponownej konsekracji dokonał ks. arcybiskup Edmund Piszcz w niedzielę 17 X 1999 r. Działalność parafii została wznowiona[3].
W pobliżu znajduje się zapora i elektrownia wodna na rzece Pasłęce[4], które tworzą tzw. Jezioro Pierzchalskie o powierzchni 240 ha i głębokości do 10 m. Zbiornik jest dostępny dla kajakarzy, a łagodne brzegi umożliwiają rekreację[5].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
- Parafia św. Małgorzaty w Pierzchałach
- Pierzchały (stacja kolejowa)
- Ostpreussen. Pierzchały– Pettelkau. Link w j. niemieckim
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 100783
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 938 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ ks. Marian Borzyszkowski Odbudowa kościoła w Pierzchałach, Studia Warmińskie 37/2, rok 2000, str. 383-393,
- ↑ Energa wytwarzanie. Braniewo. [dostęp 2015-02-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-02-08)].
- ↑ Piotr Skurzyński "Warmia, Mazury, Suwalszczyzna" Wyd. Sport i Turystyka - Muza S.A. Warszawa 2004 ISBN 83-7200-631-8 s. 97
| Wsie | |
|---|---|
| Kolonia | |
| Osady | |
| Osada leśna | |
| Integralne części wsi |
|
| Byłe cz. miejsc. |
