Pnączarek wielkouchy

Pnączarek wielkouchy
	Ototylomys phyllotis
	Anthony, 1932
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	gryzonie
Podrząd	myszokształtne
Nadrodzina	myszowe
Rodzina	chomikowate
Podrodzina	gałęziaki
Plemię	gałęziaki (plemię)
Rodzaj	pnączarek
Gatunek	pnączarek wielkouchy
Synonimy
	O. brevirostris Laurie, 1953; O. fumeus J. A. Allen, 1908; O. guatemalae Thomas, 1909; O. brevirostris affinis Laurie, 1953; O. phyllotis australis Osgood, 1931; O. phyllotis connectens Sanborn, 1935; O. phyllotis phaeus Merriam, 1901;
	O. brevirostris Laurie, 1953; O. fumeus J. A. Allen, 1908; O. guatemalae Thomas, 1909; O. brevirostris affinis Laurie, 1953; O. phyllotis australis Osgood, 1931; O. phyllotis connectens Sanborn, 1935; O. phyllotis phaeus Merriam, 1901;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Systematyka w Wikispecies

Pnączarek wielkouchy^[3] (Ototylomys phyllotis) – gatunek gryzonia z podrodziny gałęziaków (Tylomyinae) w rodzinie chomikowatych (Cricetidae). Po raz pierwszy został opisany naukowo przez Harolda Anthony’ego w 1932. Typowa lokalizacja Tunkás, stan Jukatan, Meksyk^[4]^[5]. Pnączarek wielkouchy zamieszkuje tereny we wschodnim Meksyku (Półwysep Jukatan), w południowo-wschodnim Meksyku (południowe części stanów Tabasco i Chiapas), w Belize, w Hondurasie, Salwadorze, Nikaragui, północno-zachodniej Kostaryce^[a], a także we wschodniej i centralnej części Gwatemali (Coban, Chimoxin, Finca Chamii i Alta Verapaz)^[4]. Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) wymienia Ototylomys phyllotis w Czerwonej księdze gatunków zagrożonych jako gatunek najmniejszej troski (LC – least concern)^[2]^[4].

Systematyka

Naukowcy wyróżniają trzy podgatunki pnączarka wielkouchego^[4]:

O. p. phyllotis Merriam, 1901 – lokalizacja: wschodni Meksyk (Półwysep Jukatan), Belize, wschodnia część Gwatemala, Honduras, Salwador i Nikaragua.
O. p. australis Osgood, 1931 – lokalizacja: północno-zachodnia Kostaryka^[a].
O. p. connectens Sanborn, 1935 – lokalizacja: południowo-wschodni Meksyk (południowe części stanów Tabasco i Chiapas) oraz centralna Gwatemala (Coban, Chimoxin, Finca Chamii i Alta Verapaz).

Istnieją opisy dwóch czaszek nieznanego podgatunku pnączarka wielkouchego w wypluwkach sów, odnalezionych w jaskini położonej w centralne części meksykańskiego stanu Guerrero. Jaskinia jest położona w odległości około 700 km na zachód od znanego zasięgu występowania tych zwierząt^[4].

Nazewnictwo

W wydanej w 2015 roku przez Muzeum i Instytut Zoologii Polskiej Akademii Nauk publikacji „Polskie nazewnictwo ssaków świata” dla gatunku Ototylomys phyllotis zaproponowano polską nazwę pnączarek wielkouchy^[3].

Kariotyp

Garnitur chromosomowy pnączarka wielkouchego: 2n=48, z 32 chromosomami metacentrycznymi i 14 chromosomami submetacentrycznymi. Chromosom X jest metacentryczny, chromosom Y submetacentryczny^[4].

Budowa ciała

Wzór zębowy		I	C	P	M
16	=	1	0	0	3
16	=	1	0	0	3

Pnączarek wielkouchy jest gryzoniem średniej wielkości. Ma smukłe ciało i obfite, miękkie futro. Sierść w części grzbietowej jest cieniowana: odcienie szarości są przemieszane z barwą kremowocynamonową, w części brzusznej wybarwiona na biało. U podstawy uszu widoczna jest charakterystyczna biała łatka. Uszy są jasnobrązowe – duże, pozbawione sierści. Ogon jest długi, błyszczący, pokryty łuskami. Samice mają 2 pary sutków ulokowanych w pachwinie^[4].

Wymiary *Ototylomys phyllotis*
(za: U.F.J.Pardiñas et al., 2017)^[4]
	średni wymiar
długość ciała z głową i ogonem	124–164 mm
długość ogona	109–174 mm
masa ciała	80-120 g

Tryb życia

Pnączarki wielkouche wiodą naziemny i nadrzewny tryb życia. Wykazują aktywność życiową w nocy. Populacja zamieszkująca tereny na południu stanu Jukatan szczyt aktywności osiągała między godziną 23.00 a 1.00. Była aktywna na poziomie terenu^[4]. Zazwyczaj żerują na wysokości do 3 m od poziomu terenu. Długość życia pnączarków – od 1 do 2 lat^[2].

Rozród

Pnączarek wielkouchy może prowadzić rozród przez cały rok, z niską aktywnością reprodukcyjną w porze suchej. Po ciąży trwającej 30–40 dni samica rodzi zwykle dwoje młodych^[4] (lub 2–4^[2]). Potomstwo przychodzi na świat w pełni ukształtowane. Jest karmione przez samicę do uzyskania rozmiarów dorosłych osobników^[2]. Młode samice bardzo wcześnie osiągają dojrzałość płciową. Mogą być w ciąży już w wieku 29 dni^[4].

Rozmieszczenie geograficzne

Pnączarek wielkouchy zamieszkuje tereny we wschodnim Meksyku (Półwysep Jukatan), w południowo-wschodnim Meksyku (południowe części stanów Tabasco i Chiapas), w Belize, w Hondurasie, Salwadorze, Nikaragui, północno-zachodniej Kostaryce^[a], a także we wschodniej i centralnej części Gwatemali (Coban, Chimoxin, Finca Chamii i Alta Verapaz)^[4].

Ekologia

W skład diety pnączarka wielkouchego wchodzą liście, owoce (kostliwki Cordia diversifolia z rodziny Cordiaceae, marzany z rodziny marzanowatych^[2]) i nasiona. Naukowcy odnotowali, że zwierzęta żyjące na terenach położonych na południe od stanu Jukatan żywiły się w porze suchej korą drzew. Pnączarki schwytane przez naukowców zostały zwabione do pułapki mieszanką owsa i wanilii^[4].

Siedlisko

Pnączarek wielkouchy zasiedla tropikalne lasy deszczowe, lasy liściaste, a także tereny porośnięte roślinnością wtórną, obszary skaliste i plantacje kawy. Zajmuje tereny położone na wysokości do ok. 2000 m n.p.m. Nory znajdują się na poziomie gruntu, z otworami wśród skał, korzeni i powalonych drzew^[4]. Gniazdo znalezione w opuszczonym budynku w północno-zachodniej części Kostaryki było płytkie i miało formę otwartej konstrukcji o szerokości około 15 cm. Wykonane było z traw i pokryte fragmentami roślin^[2].

Ochrona

Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) wymienia Ototylomys phyllotis w Czerwonej księdze gatunków zagrożonych jako gatunek najmniejszej troski (LC – least concern)^[2]^[4].

Uwagi

↑ ^a ^b ^c Wyróżniane są trzy różne haplotypy, które odpowiadają danym morfometrycznym. Dowody genetyczne i morfometryczne populacji zamieszkującej tereny w Kostaryce sugerują inną formę, która wymaga rewizji taksonomicznej^[4].

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Ototylomys phyllotis, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Ototylomys phyllotis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ ^a ^b Włodzimierz Cichocki, Agnieszka Ważna, Jan Cichocki, Ewa Rajska, Artur Jasiński, Wiesław Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii Polskiej Akademii Nauk, 2015, s. 297. ISBN 978-83-88147-15-9.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p U.F.J.Pardiñas et al.: Family Cricetidae (True Hamsters, Voles, Lemmings and New World Rats and Mice). W: D.E. Wilson, T.E. Lacher, Jr & R.A. Mittermeier: Handbook of the Mammals of the World. Cz. 7: Rodents II. Barcelona: Lynx Edicions, 2017, s. 758. ISBN 978-84-941892-3-4. (ang.).
↑ Wilson Don E. & Reeder DeeAnn M. (red.) Ototylomys phyllotis. w: Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3.) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. (ang.) [dostęp 26 grudnia 2019]

[uwaga1-6] Wyróżniane są trzy różne haplotypy, które odpowiadają danym morfometrycznym. Dowody genetyczne i morfometryczne populacji zamieszkującej tereny w Kostaryce sugerują inną formę, która wymaga rewizji taksonomicznej^[4].

[itis-1] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Ototylomys phyllotis, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[iucn-2] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Ototylomys phyllotis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[miiz-3] Włodzimierz Cichocki, Agnieszka Ważna, Jan Cichocki, Ewa Rajska, Artur Jasiński, Wiesław Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii Polskiej Akademii Nauk, 2015, s. 297. ISBN 978-83-88147-15-9.

[hmw7-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p U.F.J.Pardiñas et al.: Family Cricetidae (True Hamsters, Voles, Lemmings and New World Rats and Mice). W: D.E. Wilson, T.E. Lacher, Jr & R.A. Mittermeier: Handbook of the Mammals of the World. Cz. 7: Rodents II. Barcelona: Lynx Edicions, 2017, s. 758. ISBN 978-84-941892-3-4. (ang.).

[msw-5] Wilson Don E. & Reeder DeeAnn M. (red.) Ototylomys phyllotis. w: Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3.) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. (ang.) [dostęp 26 grudnia 2019]

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[a]