Pomarańcza olbrzymia
Wygląd
Systematyka[1][2] | |||
Domena | |||
---|---|---|---|
Królestwo | |||
Podkrólestwo | |||
Nadgromada | |||
Gromada | |||
Podgromada | |||
Nadklasa | |||
Klasa | |||
Nadrząd | |||
Rząd | |||
Rodzina | |||
Rodzaj | |||
Gatunek |
pomarańcza olbrzymia | ||
Nazwa systematyczna | |||
Citrus maxima (Burm. f.) Merr Interpr. Herb. amboin. 296. 1917 | |||
Synonimy | |||
| |||
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4] | |||
Zasięg | |||
Pomarańcza olbrzymia, pomelo, pompela, szadok Citrus maxima (Burm. f.) Merr – gatunek rośliny wieloletniej z rodziny rutowatych.
Pochodzi z Azji Południowo-Wschodniej[5], z centrum w Malezji i Indonezji[3], ale rośnie też dziko na Fidżi. Prawdopodobnie wprowadzony do Chin ok. 100 r.p.n.e. i od tego czasu szeroko uprawiany w prowincjach południowych (Kuangsi, Guangdong, Fujian), a także w Tajlandii, południowej Japonii i na Tajwanie. Pod koniec XVII w. przywiezione do Ameryki przez kapitana Shaddocka i od 1696 uprawiane na Barbadosie. W krajach zachodnich pomelo jest głównie znane jako przodek grejpfruta[5] (krzyżówki pomelo z pomarańczą chińską).
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]- Pokrój
- Drzewo o kulistej koronie dorastające do 12 m wysokości.
- Liście
- Podłużnie jajowate, duże, o karbowanych brzegach i szeroko oskrzydlonym ogonku liściowym.
- Kwiaty
- O średnicy do 5 cm, 5-płatkowej koronie, 1 słupku i licznych pręcikach. Płatki korony białe, z zewnątrz zielono nakrapiane.
- Owoce
- Bardzo duże owoce, kuliste, ich masa może dochodzić nawet do 2 kg, a średnica do 20 cm. Są żółte, żółtozielone lub różowe, mają grubą, pokrytą woskiem skórkę (do 5 cm). Miąższ jest żółtawy lub różowy, podzielony na segmenty, wewnątrz są liczne nasiona. W smaku podobne do grejpfrutów, są jednak pozbawione silnej goryczki oraz mniej soczyste. Są to największe owoce z rodzaju cytrus (Citrus).
Zastosowanie
[edytuj | edytuj kod]- Roślina uprawna – uprawiana w klimacie ciepłym. Największy areał upraw znajduje się w Indiach, Chinach, Tajlandii, na Malajach i w Izraelu.
- Sztuka kulinarna: owoce są spożywane na surowo lub kandyzowane, robi się z nich soki i marmoladę. Zawierają dużo witaminy C.
- Roślina lecznicza – w Azji Południowo-Wschodniej wywaru z liści i kwiatów używa się jako środka uspokajającego przy epilepsji, silnych atakach kaszlu i pląsawicy; gorącego wywaru z liści używa się na opuchlizny i zranienia, a soku jako środka przeciwgorączkowego. Nasion używa się jako środka przeciw kaszlowi, dyspepsji i lumbago[5].
- Kwiaty wykorzystuje się w Wietnamie do produkcji perfum[5].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens , Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-02-02] (ang.).
- ↑ a b Citrus maxima (Burm.) Merr. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. National Germplasm Resources Laboratory, Beltsville, Maryland., 04-11-2015. [dostęp 2015-11-04].
- ↑ Citrus maxima, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ a b c d Pummelo Citrus maxima. W: Julia F. Morton: Fruits of Warm Climates. Julia F. Morton; Purdue University, 1987, s. 147–151. ISBN 0-9610184-1-0.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Zbigniew Podbielkowski: Słownik roślin użytkowych. Warszawa: PWRiL, 1989. ISBN 83-09-00256-4.
Identyfikatory zewnętrzne:
- EoL: 488254
- EUNIS: 181680
- Flora of China: 242412666
- Flora of North America: 242412666
- GBIF: 3190160
- identyfikator iNaturalist: 54299
- IPNI: 30075266-2
- ITIS: 501574
- NCBI: 37334
- Plant Finder: 286742
- identyfikator Plant List (Royal Botanic Gardens, Kew): kew-2724206
- Plants of the World: urn:lsid:ipni.org:names:30075266-2
- Tela Botanica: 76331
- identyfikator Tropicos: 28100003
- USDA PLANTS: CIMA5
- CoL: VMLB