Pomnik „Rzeź Wołyńska” w Domostawie
Pomóż nam go sprawdzić: oceń zgłoszoną nominację.
.jpg)
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Miejsce |
MOP Bukowa kier. Rzeszów przy drodze S19 |
| Projektant | |
| Fundator |
Stowarzyszenie Weteranów Armii Polskiej w Ameryce (SWAP) |
| Całkowita wysokość |
14 m |
| Data budowy |
2018 |
| Data odsłonięcia |
14 lipca 2024 |
Położenie na mapie gminy Jarocin  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa podkarpackiego  | |
Położenie na mapie powiatu niżańskiego  | |
 50°36′47,7″N 22°17′17,5″E/50,613250 22,288194
| |
.jpg)
Pomnik Rzeź wołyńska – pomnik znajdujący się w miejscowości Domostawa w województwie podkarpackim, wzniesiony w roku 2024 w pobliżu miejsca obsługi podróżnych „Bukowa – kierunek Rzeszów” przy drodze ekspresowej S19. Poświęcenie i odsłonięcie pomnika zostało dokonane 14 lipca 2024[1], w 81. rocznicę kulminacji masowych zbrodni na Polakach na Wołyniu[2].
Autorem pomnika jest Andrzej Pityński. 14-metrowy pomnik waży 14 ton[3] i ma kształt orła, którego korpus jest umieszczony w płomieniach. Całkowita wysokość monumentu razem z cokołem wynosi 20 metrów[2].
W środku monumentu znajduje się wycięty krzyż, a w nim trójzębne widły, symbolizujące tryzub, na które nabite jest ciało dziecka. U jego podstawy z jednej strony (awers), znajduje się rodzina z dziećmi - matka z dzieckiem na rękach - w płomieniach[4], a z drugiej (rewers), znajdują się głowy dzieci nabite na sztachety płotu, również umieszczone w płomieniach. W górnej części pomnika, na skrzydłach orła, umieszczone zostały nazwy miejscowości, w których doszło do mordów dokonywanych przez UPA[3].
Oficjalna nazwa tego miejsca to: Memoriał Ofiar Ludobójstwa na Kresach Wschodnich[2].
Historia
[edytuj | edytuj kod]Pomnik budził skrajne emocje ze względu na zawarty w nim drastyczny przekaz, jednak, jak przekonywał twórca i fundatorzy, zbrodnie UPA na ludności polskiej na Wołyniu i w Małopolsce Wschodniej były bardzo drastyczne, i taki też powinien być pomnik, aby ukazać ogrom zbrodni[2]. Rzeźba została odlana w brązie w Gliwickich Zakładach Urządzeń Technicznych w 2018 roku. Fundatorzy chcieli, by pomnik był darem dla Narodu Polskiego od polskich weteranów ze Stanów Zjednoczonych oraz Kanady. Zobowiązali się do poniesienia wszelkich kosztów związanych z adaptacją miejsca pod pomnik, budową cokołu oraz transportem pomnika z Gliwic i jego montażu[4]. Pierwotnie pomnik miał zostać odsłonięty 11 lipca 2018 roku, w 75. rocznicę rzezi wołyńskiej. Pomimo usilnych starań amerykańskich weteranów, nie udało się jednak znaleźć w Polsce lokalizacji. Nie chciały go postawić na swoim terenie: Jelenia Góra, Rzeszów, Toruń i Stalowa Wola[4].
W 2018 powołano Społeczny Komitet Budowy Pomnika, w którego skład weszli m.in. pisarz Stanisław Srokowski, dziennikarz Witold Gadowski, dr hab. Andrzej Zapałowski, dr hab. Włodzimierz Osadczy, dr Witold Zych, Dionizy Garbacz. Pierwszym prezesem Komitetu był ks. Tadeusz Isakowicz-Zaleski, po śmierci zastąpił go ks. Antoni Moskal, proboszcz parafii Matki Bożej Wspomożenia Wiernych w Pielni w Archidiecezji Przemyskiej, kustosz pamięci o mieszkańcach wsi Borownica w gminie Bircza i innych wsi w Bieszczadach, pomordowanych w latach 1939-1947 przez ukraińskich nacjonalistów[2].
W 2021 roku Rada Gminy Jarocin zdecydowała o tym, by pomnik stanął w Domostawie. Wójt gminy jeszcze w 2018 roku uzgodnił tę lokalizację z autorem. Wyrazili na nią także zgodę fundatorzy monumentu[3].
Andrzej Pityński (pośmiertnie), Zbigniew Walczak oraz Rada Gminy Jarocin, a także historyk dr Witold Zych, zostali laureatami Nagrody im. Witolda Hulewicza. Przyznano ją za decyzję o przyjęciu pomnika upamiętniającego rzeź wołyńską i postawieniu go przy Via Carpatia[5].
Odsłonięcie tego pomnika na terenie Polski miało jeszcze jedno ważne znaczenie. Od tego Andrzej Pityński uzależnił swoje pochowanie w Polsce, jego pogrzeb odbędzie się w październiku 2024 w rodzinnym Ulanowie.[6]
Pomnik, który nosi nazwę Rzeź wołyńska, ma upamiętnić Polaków, ale też obywateli polskich innej narodowości, którzy zginęli z rąk nacjonalistów ukraińskich, to są Żydzi, Ormianie – moi przodkowie, Czesi na Wołyniu i przedstawiciele wielu innych narodowości, ale także sprawiedliwych Ukraińców. To chcę podkreślić, ten pomnik będzie też upamiętniał tych, szlachetnych Ukraińców – polskich obywateli, którzy ratowali Polaków i Żydów, a którzy często płacili za to straszliwą cenę, ginęli z rąk banderowców.
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]- rzeź wołyńska
- OUN
- UPA
- nacjonalizm ukraiński
- pomniki i tablice pamiątkowe poświęcone ofiarom zbrodni OUN i UPA
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Odsłonięcie pomnika Rzezi Wołyńskiej w Domostawie [online], stalowemiasto.pl [dostęp 2024-07-15] (pol.).
- ↑ a b c d e Historia i opis pomnika w Domostawie
- ↑ a b c Angelika Wielgosz, W Domostawie stanął Pomnik „Rzezi Wołyńskiej” [online], Telewizja Miejska Stalowa Wola, 14 czerwca 2024 [dostęp 2024-07-03] (pol.).
- ↑ a b c „Rzeź Wołyńska” Andrzeja Pityńskiego stanie w Domostawie [online], 2 maja 2021 [dostęp 2024-07-03] (pol.).
- ↑ Andrzej Pityński i Zbigniew Walczak z nagrodą im. Hulewicza [online], 22 grudnia 2021 [dostęp 2024-07-06] (pol.).
- ↑ Domostawa: Pomnik Rzezi Wołyńskiej odsłonięty w Domostawie [online], Radio Leliwa, 15 lipca 2024 [dostęp 2024-07-16] (pol.).
- ↑ To już pewne. W Domostawie stanie pomnik Rzeź Wołyńska [online], 28 maja 2021 [dostęp 2024-07-03] (pol.).