Tadeusz Isakowicz-Zaleski
| ||
![]() ks. Tadeusz Isakowicz-Zaleski (2013) | ||
Data i miejsce urodzenia | 7 września 1956 Kraków | |
Wyznanie | katolicyzm | |
Kościół | ormiańskokatolicki, rzymskokatolicki | |
Prezbiterat | 1983 | |
Odznaczenia | ||
![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() | ||
Strona internetowa |
Tadeusz Bohdan Isakowicz-Zaleski (orm. Թադեւոս վարդապետ Իսահակեան-Զալեսկի Tadewos wardapet Isahakian-Zaleski), pseudonim „Jacek Partyka”, „Jan Kresowiak”, „Ksiądz Robak” (ur. 7 września 1956 w Krakowie) – polski Ormianin, duchowny katolicki obrządków ormiańskiego i łacińskiego, działacz społeczny, historyk Kościoła, wieloletni uczestnik opozycji antykomunistycznej w PRL, poeta.
Spis treści
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Dzieciństwo i młodość[edytuj | edytuj kod]
Urodził się w 1956 w Krakowie. Jego rodzicami byli filolog Jan Zaleski (1926–1981) i polska Ormianka, polonistka Teresa Zaleska, z domu Isakowicz (1933–2011)[1]. Ma dwie siostry bliźniaczki: Danutę i Joannę (ur. 1958)[2]. W okresie nauki w liceum związał się z ruchem oazowym, a po ukończeniu szkoły średniej wstąpił do Wyższego Seminarium Duchownego w Krakowie. W 1975 jako kleryk został powołany do odbycia służby wojskowej. Pod koniec lat 70., będąc w seminarium, współredagował podziemne pismo „Krzyż Nowohucki” oraz działał w Studenckim Komitecie Solidarności. W 1977 debiutował jako poeta na łamach „Tygodnika Powszechnego”. Od 1980 zaangażował się w działalność NSZZ „Solidarność”. Uczęszczał na seminarium prowadzone przez historyka Kościoła ks. prof. Bolesława Kumora, pod jego kierunkiem napisał pracę magisterską.
Działalność opozycyjna[edytuj | edytuj kod]
Przez całe lata 80. był represjonowany przez Służbę Bezpieczeństwa. W 1985 został dwukrotnie ciężko pobity przez funkcjonariuszy SB. Pierwszy raz, w Wielką Sobotę w rodzinnej kamienicy przy ul. Zyblikiewicza. Po raz drugi został napadnięty 4 grudnia w klasztorze Sióstr Miłosierdzia Bożego przez funkcjonariuszy SB przebranych za sanitariuszy pogotowia ratunkowego.
Jego prześladowania przez SB stały się kanwą filmu Macieja Gawlikowskiego Zastraszyć księdza (2006).
W 1988 brał udział jako duszpasterz robotników w strajku w Hucie im. Lenina. Jednocześnie zaangażował się w działalność dobroczynną i pomoc niepełnosprawnym. W 1987 współzakładał Fundację im. św. Brata Alberta zajmującą się pomocą osobom upośledzonym, prowadzącą schronisko w podkrakowskich Radwanowicach. Obecnie jest prezesem Fundacji.
Okres po 1989 r.[edytuj | edytuj kod]
11 czerwca 2013 został ranny w wypadku samochodowym. Około 15:00, na trasie 781 w miejscowości Olszyny, w samochód, którym podróżował, uderzyła jadąca z naprzeciwka ciężarówka[3].
Działalność duszpasterska[edytuj | edytuj kod]
Duchowny rzymskokatolicki[edytuj | edytuj kod]
W 1983 uzyskał święcenia kapłańskie i skierowany został na studia do Papieskiego Kolegium Ormiańskiego w Rzymie. Nie otrzymał jednak trzykrotnie paszportu ze względu na współpracę z podziemną Solidarnością. Związał się z prowadzonym przez ks. Kazimierza Jancarza Duszpasterstwem Ludzi Pracy w parafii św. Maksymiliana w nowohuckich Mistrzejowicach. Brał udział w odprawianych tam przez ks. Kazimierza Jancarza czwartkowych Mszach za Ojczyznę. W latach 1994–2006 współpracował z Radiem Maryja i Telewizją Trwam. Z tymi mediami rozstał się w wyniku sporu dotyczącego lustracji duchowieństwa.
Duchowny ormiański[edytuj | edytuj kod]
W 2001 odbył studia w Papieskim Kolegium Ormiańskim w Rzymie[4] i został mianowany przez ówczesnego ordynariusza wiernych obrządku ormiańskiego, kardynała Józefa Glempa, duszpasterzem Ormian w archidiecezji krakowskiej, a w latach 2002–2009 był duszpasterzem Ormian w Polsce Południowej. W latach 2009–2017 proboszcz ormiańskokatolickiej parafii południowej pw. św. Grzegorza Oświeciciela z siedzibą w kościele Trójcy Świętej w Gliwicach[5][6].
Działalność społeczna[edytuj | edytuj kod]
Wśród Ormian[edytuj | edytuj kod]
Ks. Isakowicz-Zaleski to aktywny działacz środowiska ormiańskiego, popularyzator wiedzy o historii i kulturze Ormian, zwłaszcza Kościoła katolickiego obrządku ormiańskiego. Inicjator zbliżenia między środowiskami tzw. starej i nowej emigracji ormiańskiej. Orędownik sprawy upamiętnienia ofiar ludobójstwa Ormian. Ks. Isakowicz-Zaleski wielokrotnie brał udział w audycjach radiowych i telewizyjnych, w których przedstawiał historię narodu i Kościoła ormiańskiego oraz problemy polskich Ormian. Jest spokrewniony z przedostatnim arcybiskupem ormiańskokatolickim Lwowa, wybitnym kaznodzieją i filantropem Izaakiem Mikołajem Isakowiczem (jest praprawnukiem brata arcybiskupa).
W latach 2009–2014 pełnił funkcję przedstawiciela mniejszości ormiańskiej w Komisji Wspólnej Rządu i Mniejszości Narodowych i Etnicznych[7][8].
Wśród niepełnosprawnych[edytuj | edytuj kod]
Opiekun niepełnosprawnych. Współzałożyciel i prezes Fundacji im. Brata Alberta. Był kanonikiem honorowym archidiecezji krakowskiej (otrzymał ten tytuł w 1997 od Franciszka kardynała Macharskiego za pracę z osobami niepełnosprawnymi, zrezygnował z niego w 2006 w proteście przeciwko pomówieniom pod swoim adresem). Od 2009 prowadzi na antenie TVP Info, wspólnie z Anną Dymną, program Potrzebni, poświęcony problemom osób niepełnosprawnych.
Konwoje humanitarne[edytuj | edytuj kod]
Uczestnik i organizator wielu konwojów humanitarnych m.in. do krajów byłej Jugosławii, Czeczenii, Albanii, Ukrainy, w tym części we współpracy z Polską Akcją Humanitarną Janiny Ochojskiej.
Upamiętnianie ludobójstwa na Kresach[edytuj | edytuj kod]
W 2008 wystąpił z apelem o potępienie przez władze polskie ludobójstwa Polaków dokonanego przez OUN-UPA na Wołyniu i w Małopolsce Wschodniej[9]. Od wielu lat zabiega o należyte upamiętnienie ofiar tej zbrodni.
1 lipca 2009 zorganizował protest w Lublinie przeciwko nadaniu tytułu doktora honoris causa przez KUL Wiktorowi Juszczence, który wielokrotnie gloryfikował Banderę[10]. Przyczynił się do protestów przeciwko przejazdowi przez Polskę „Rajdu Bandery”, w związku z czym ukraińscy nacjonaliści grozili mu śmiercią[11]. 5 lutego 2010 współorganizował protesty w związku z uznaniem Bandery bohaterem narodowym Ukrainy przez ustępującego wówczas prezydenta Juszczenkę oraz bierności władz polskich w tej sprawie. Tego dnia odbyły się pikiety przed ambasadą Ukrainy w Warszawie, konsulatami w Poznaniu, Wrocławiu, Krakowie, Lublinie i Gdańsku[12].
Lustracja duchowieństwa i kontrowersje[edytuj | edytuj kod]
W lutym 2006 wystąpił z postulatem ujawnienia konfidentów SB działających wśród duchowieństwa archidiecezji krakowskiej. Sam badał dokumenty Służby Bezpieczeństwa, które jako poszkodowany otrzymał z Instytutu Pamięci Narodowej. Jego działania wywołały wiele dyskusji na temat lustracji w polskim Kościele oraz spotkały się z wrogością części środowisk kościelnych. Wielokrotnie bezskutecznie zwracał się do krakowskiej Kurii Metropolitalnej o zajęcie stanowiska i pomoc w opracowywaniu dokumentów. Po długim okresie oczekiwania metropolita krakowski, arcybiskup Stanisław Dziwisz zdecydował o powołaniu komisji „Pamięć i Troska”, która miała zająć się problemem inwigilacji krakowskiego duchowieństwa w okresie PRL.
Jako zwolennik ujawnienia tajnych współpracowników SB działających w środowisku krakowskich duchownych, wobec dalszej bierności władz kościelnych oraz nowo powstałej komisji „Pamięć i Troska”, planował przedstawienie wyników swojej pracy badawczej na konferencji prasowej, która odbyła się 31 maja 2006. Po zakazie zajmowania się kwestią współpracy duchownych z SB wydanym przez krakowską kurię (zastosowano wobec niego środki karne z działu sankcje kościelne – kanon 1339) zrezygnował z tego zamiaru mówiąc:
- Przyjmuję tę decyzję w duchu posłuszeństwa wobec metropolity, do którego zawsze miałem i mam szacunek.
22 czerwca 2006 odbyło się spotkanie księdza Zaleskiego z kardynałem Dziwiszem, po którym arcybiskup zapewnił, że ksiądz Zaleski może kontynuować swoje badania. Jednak kilka miesięcy później arcybiskup ponownie zdyscyplinował kapłana. 17 października ks. Isakowicz-Zaleski otrzymał od arcybiskupa polecenie powstrzymania się od publicznych wypowiedzi o kontaktach i współpracy niektórych duchownych ze Służbą Bezpieczeństwa. W opinii krakowskiej kurii ksiądz Isakowicz-Zaleski „poważnie nadużył zaufania”, a jego działalność „wypacza obraz kapłana”. Sam ksiądz ogłosił gotowość do podporządkowania się decyzji kurii. Jednocześnie decyzja władz archidiecezji wywołała wiele kontrowersji wśród obserwatorów i komentatorów życia Kościoła katolickiego w Polsce. 13 października 2006 ksiądz Isakowicz-Zaleski dowiedział się również, że wygasły jego uprawnienia duszpasterza Ormian, które jednak przywrócono mu miesiąc później.
Rezultatem badań prowadzonych przez księdza w oparciu o dokumenty zgromadzone przez IPN jest książka pt. Księża wobec bezpieki na przykładzie archidiecezji krakowskiej, która ukazała się 28 lutego 2007 nakładem wydawnictwa Znak. W książce tej, obok udokumentowanych przypadków współpracy księży diecezji krakowskiej z aparatem represji PRL, przedstawił przypadki heroicznego oporu i nieulegania presji SB, opisał także przypadki zerwania podjętej z SB współpracy oraz wspierania opozycji przez polskich duchownych katolickich. Za tę pracę w listopadzie 2007 ksiądz Zaleski otrzymał Nagrodę Literacką im. Józefa Mackiewicza[13].
Działania księdza Zaleskiego budzą duże emocje wewnątrz samego duchowieństwa – w odpowiedzi na jego walkę o oczyszczenie Kościoła w Polsce prymas Józef Glemp nazwał go szukającym sensacji „nadUbowcem”, za co później przepraszał. Sam Tadeusz Isakowicz-Zaleski uważa, że we władzach kościelnych i świeckich działa wrogie mu lobby antylustracyjne[14].
Przynależność[edytuj | edytuj kod]
Został członkiem Krakowskiego Społecznego Komitetu Poparcia Jarosława Kaczyńskiego w przedterminowych wyborach prezydenckich w 2010[15].
Jest członkiem Kapituły Medalu „Niezłomnym w słowie”[16].
Odznaczenia i nagrody[edytuj | edytuj kod]
- Ordery i odznaczenia
- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (2006)[17]
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1999)[18]
- Krzyż Wolności i Solidarności (2016)[19]
- Medal Stulecia Odzyskanej Niepodległości (2019)[20]
- Medal „Pro Bono Poloniae” (2019)[21]
- Orderu Uśmiechu (1997)
- Pozostałe nagrody i wyróżnienia
- Tytuł Kustosza Pamięci Narodowej (2010)[22].
- Nagroda Rzecznika Praw Obywatelskich im. Pawła Włodkowica (2007)[23].
- Nagroda Literacka im. Józefa Mackiewicza (2007)
- Skrzydła Super-Expressu (2007)[24]
- Nagroda św. Grzegorza Niezależnej Gazety Polskiej (2007)[25]
- Medal świętego Jerzego (1997, zwrócony 2008)[26].
- Honorowe Członkostwo Światowego Kongresu Kresowian (2011)[27][28]
- Krzyż Pamięci Ofiar Banderowskiego Ludobójstwa (2012)[29][30]
- Honorowe Obywatelstwo Gminy Zielona Góra (2013)[31]
- Honorowe Obywatelstwo Miasta Chełmek (2014)[32][33]
- Honorowe obywatelstwo Zielonej Góry (2016)
Działalność literacka[edytuj | edytuj kod]
Publicystyka[edytuj | edytuj kod]
W latach 2011–2014 był felietonistą Gazety Polskiej Codziennie i Gazety Polskiej, z którymi zerwał współpracę na skutek rozbieżności światopoglądowych i wątpliwości dotyczących obiektywizmu prezentowanego przez te tytuły. Obecnie jest publicystą portalu Prawy.pl. Publikuje również na portalach Myśl.pl i wPolityce.pl; współpracuje z RMF FM. Prowadzi blog na swojej stronie internetowej.
Publikacje[edytuj | edytuj kod]
- Tadeusz Zaleski-Isakowicz: Oblężenie. Kraków: Wyd. Krzyża Nowohuckiego, 1981.; Oblężenie. Wyd. II. Kraków: Rota, 1985. OCLC 79914547.
- Tadeusz Zaleski-Isakowicz: Wspomnienia. Kraków: Rota, 1985.
- Tadeusz Isakowicz-Zaleski: Morze Czerwone. Wiersze. Kraków: Libertas, 1987-8.
- Świętych obcowanie (1993) – tomik poezji
- Słownik biograficzny księży ormiańskich i pochodzenia ormiańskiego w Polsce w latach 1750–2000 (2001)
- Arcybiskup ormiański Izaak Mikołaj Isakowicz „Złotousty”: duszpasterz, społecznik i patriota 1824–1901 (2001)
- Wiersze (2006)[34][35]
- Księża wobec bezpieki na przykładzie archidiecezji krakowskiej (2007)[36][37]
- Moje życie nielegalne (2008), wywiad-rzeka udzielony Wojciechowi Bonowiczowi w 2007 r.[38]
- Przemilczane ludobójstwo na Kresach (2008)[39][40]
- Nie zapomnij o Kresach (2011)
- Chodzi mi tylko o prawdę, wywiad-rzeka z ks. Tadeuszem Isakowiczem-Zaleskim, rozmawia Tomasz Terlikowski (Fronda, 2012)
- Personalnik subiektywny (Małe Wydawnictwo, Kraków 2014)
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ O mnie / Pogrzeb Mamy (pol.). isakowicz.pl. [dostęp 2013-12-11].
- ↑ Jan Zaleski: Kronika życia (oprac. ks. Tadeusz Isakowicz-Zaleski). Kraków: Małe Wydawnictwo, 2010, s. 116.
- ↑ Wypadek w Olszynach. Wśród rannych ks. Isakowicz-Zaleski. tvn24.pl, 2013-06-11.
- ↑ Janusz M. Paluch , Wywiad z ks. Tadeuszem Isakowiczem-Zaleskim, www.lwow.com.pl, 2001 [dostęp 2012-08-09] .
- ↑ Zmiana struktur duszpasterskich dla katolików – Ormian w Polsce (pol.). [dostęp 2008-11-27].
- ↑ Dekret o zwolnieniu z urzędu proboszcza w związku ze złożoną rezygnacją (pol.). [dostęp 2018-08-22].
- ↑ Ks. Tadeusz Isakowicz-Zaleski nowym przedstawicielem mniejszości ormiańskiej [dostęp 18 czerwca 2009].
- ↑ Edward Mier-Jędrzejowicz nowym przedstawicielem mniejszości ormiańskiej [dostęp 9 czerwca 2014].
- ↑ Ks. Isakowicz-Zaleski: przywrócić pamięć o ofiarach UPA. „Rzeczpospolita”, 6 lipca 2007. [dostęp 2007-07-14].
- ↑ Przeciwko honorowaniu Juszczenki.
- ↑ Grożą ks. Isakowiczowi-Zaleskiemu.
- ↑ Protest przeciwko czczeniu Bandery.
- ↑ Nagroda główna w 2007 roku (pol.). jozef-mackiewicz.pl. [dostęp 2013-10-30].
- ↑ Decyzja Sądu Metropolitalnego w Krakowie, www.isakowicz.pl, 2007-11-07.
- ↑ Krakowski Społeczny Komitet Poparcia Jarosława Kaczyńskiego. jaroslawkaczynski.info, 9 maja 2010. [dostęp 2017-09-19].
- ↑ Medal Niezłomnym w Słowie. 13-grudnia.pl. [dostęp 2012-10-13].
- ↑ M.P. z 2006 r. nr 43, poz. 460.
- ↑ M.P. z 1999 r. nr 21, poz. 301.
- ↑ Wręczenie odznaczeń państwowych na uroczystości w Mistrzejowicach. prezydent.pl, 2016-04-07. [dostęp 2016-04-07]..
- ↑ Odznaczenia z okazji Narodowego Dnia Pamięci Duchownych Niezłomnych. prezydent.pl, 2019-10-29. [dostęp 2019-11-17].
- ↑ Notka na oficjalnym koncie UdSKiOR na Twitterze. twitter.com/Kombatanci, 1 lutego 2019. [dostęp 2019-02-07].
- ↑ Uroczystość wręczenia nagród Kustosz Pamięci Narodowej – Warszawa, 9 czerwca 2010. ipn.gov.pl. [dostęp 2010-10-19].
- ↑ Ks. Isakowicz-Zaleski dostał nagrodę RPO. Gazeta Wyborcza, 29 września 2007. [dostęp 2007-09-29].
- ↑ Tadeusz Isakowicz-Zaleski. wprost.pl. [dostęp 2011-10-15].
- ↑ Kurtyka i ks. Isakowicz-Zaleski laureatami nagród „Gazety Polskiej”. onet.pl, 2007-02-01. [dostęp 2011-10-15].
- ↑ Tadeusz Isakowicz-Zaleski: Odsyłam Medal św. Jerzego (pol.). Blog, 2008-11-22. [dostęp 2008-11-22].
- ↑ Lwowianin Wojciech Kilar honorowym kresowianinem. dziennikzachodni.pl, 3 lipca 2011. [dostęp 2013-12-29].
- ↑ Relacja ze Zjazdu Kresowian na Jasnej Górze. isakowicz.pl, 4 lipca 2011. [dostęp 2013-12-29].
- ↑ Dyplom nadania – isakowicz.pl.
- ↑ Zdjęcie – isakowicz.pl.
- ↑ Honorowe Obywatelstwo Gminy Zielona Góra. isakowicz.pl, 20 października 2013. [dostęp 2013-10-20].
- ↑ Relacja z wręczenia Honorowego Obywatelstwa Chełmka. isakowicz.pl, 25 stycznia 2014. [dostęp 2014-01-25].
- ↑ Uroczyste nadanie Honorowego Obywatelstwa Miasta Chełmek Księdzu Tadeuszowi. wtzchelmek.pl, 16 stycznia 2014. [dostęp 2014-01-25].
- ↑ Nowe wiersze ks. Tadeusza Isakowicza-Zaleskiego już w księgarniach.
- ↑ „Wiersze” T. Isakowicza-Zaleskiego – recenzja.
- ↑ „Księża wobec bezpieki”, wyd. Znak.
- ↑ „Księża wobec bezpieki” – recenzja Tomasza P. Terlikowskiego.
- ↑ „Moje życie nielegalne”, wyd. Znak.
- ↑ „Przemilczane ludobójstwo na Kresach” – oficjalna nota wydawcy.
- ↑ „Przemilczane ludobójstwo na Kresach” – autor o książce.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Leszek Kabłak-Ziembicki , Ks. Tadeusz Isakowicz-Zaleski [w:] Jan Skórzyński, Paweł Sowiński, Małgorzata Strasz (red.), Opozycja w PRL. Słownik biograficzny 1956-89. T. 1, Warszawa: Ośrodek „Karta”, 2000, ISBN 83-88288-65-2 .
- Sprawa ks[iędza] Tadeusza Zaleskiego z Mistrzejowic. Kraków: Biblioteka Obserwatora Wojennego, 1985.
opis wydawnictw niezależnych według Krzysztof Bronowski: Muzeum Wolnego Słowa.
- Jan Wolski: Sprawa ks. Tadeusza Zaleskiego-Isakowicza z Mistrzejowic. Kraków: 1985.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Oficjalna strona ks. Tadeusza Isakowicza-Zaleskiego
- Film Macieja Gawlikowskiego „Zastraszyć księdza”
- Wywiad z ks. Tadeuszem Isakowiczem-Zaleskim z 28 sierpnia 2006 r.
- Tygodnik Powszechny: Tadeusza Zaleskiego życie pod prąd
- Tygodnik Powszechny: Lepmy figurki z gliny
- Fundacja im. św. Brata Alberta
- „Pojednania nie da się zbudować na kłamstwie” – wywiad w „Rzeczpospolitej” z 4 listopada 2008
- Nie jestem antyukraiński, ten wrzód jakim było UPA potępiam. Relacja ze spotkania z ks. Tadeuszem Isakowiczem-Zaleskim zorganizowanego w 2011 r.
|
- Duchowni archidiecezji krakowskiej
- Działacze SKS
- Kustosz Pamięci Narodowej
- Laureaci Nagrody Literackiej im. Józefa Mackiewicza
- Laureaci nagrody im. św. Grzegorza I Wielkiego
- Laureaci medalu świętego Jerzego
- Ludzie urodzeni w Krakowie
- Ludzie związani z Gliwicami
- Honorowi obywatele Zielonej Góry
- Odznaczeni Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (III Rzeczpospolita)
- Odznaczeni Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (III Rzeczpospolita)
- Odznaczeni Krzyżem Wolności i Solidarności
- Odznaczeni Medalem Stulecia Odzyskanej Niepodległości
- Odznaczeni Orderem Uśmiechu
- Ofiary represji w Polsce Ludowej
- Polscy duchowni katoliccy – działacze społeczni
- Polscy duchowni katoliccy – ofiary represji komunistycznych
- Polscy duchowni ormiańskokatoliccy
- Polscy działacze kresowi
- Polscy Ormianie
- Polscy poeci
- Urodzeni w 1956