Tadeusz Isakowicz-Zaleski

Tadeusz Isakowicz-Zaleski Թադեւոս վարդապետ Իսահակեան-Զալեսկի
ks. Tadeusz Isakowicz-Zaleski (2013)
Data i miejsce urodzenia	7 września 1956 Kraków
Wyznanie	katolicyzm
Kościół	ormiańskokatolicki, rzymskokatolicki
Prezbiterat	1983
Odznaczenia
Strona internetowa

Tadeusz Bohdan Isakowicz-Zaleski (orm. Թադեւոս վարդապետ Իսահակեան-Զալեսկի Tadewos wardapet Isahakian-Zaleski), pseudonim „Jacek Partyka”, „Jan Kresowiak”, „Ksiądz Robak” (ur. 7 września 1956 w Krakowie) – polski Ormianin, duchowny katolicki obrządków ormiańskiego i łacińskiego, działacz społeczny, historyk Kościoła, wieloletni uczestnik opozycji antykomunistycznej w PRL, poeta.

Życiorys

Dzieciństwo i młodość

Urodził się w 1956 w Krakowie. Jego rodzicami byli filolog Jan Zaleski (1926–1981) i polska Ormianka, polonistka Teresa Zaleska, z domu Isakowicz (1933–2011). Ma dwie siostry bliźniaczki: Danutę i Joannę (ur. 1958). W okresie nauki w liceum związał się z ruchem oazowym, a po ukończeniu szkoły średniej wstąpił do Wyższego Seminarium Duchownego w Krakowie. W 1975 jako kleryk został powołany do odbycia służby wojskowej. Pod koniec lat 70., będąc w seminarium, współredagował podziemne pismo „Krzyż Nowohucki” oraz działał w Studenckim Komitecie Solidarności. W 1977 debiutował jako poeta na łamach „Tygodnika Powszechnego”. Od 1980 zaangażował się w działalność NSZZ „Solidarność”. Uczęszczał na seminarium prowadzone przez historyka Kościoła ks. prof. Bolesława Kumora, pod jego kierunkiem napisał pracę magisterską.

Działalność opozycyjna

Przez całe lata 80. był represjonowany przez Służbę Bezpieczeństwa. W 1985 został dwukrotnie ciężko pobity przez funkcjonariuszy SB. Pierwszy raz, w Wielką Sobotę w rodzinnej kamienicy przy ul. Zyblikiewicza. Po raz drugi został napadnięty 4 grudnia w klasztorze Sióstr Miłosierdzia Bożego przez funkcjonariuszy SB przebranych za sanitariuszy pogotowia ratunkowego.

Jego prześladowania przez SB stały się kanwą filmu Macieja Gawlikowskiego Zastraszyć księdza (2006).

W 1988 brał udział jako duszpasterz robotników w strajku w Hucie im. Lenina. Jednocześnie zaangażował się w działalność dobroczynną i pomoc niepełnosprawnym. W 1987 współzakładał Fundację im. św. Brata Alberta zajmującą się pomocą osobom upośledzonym, prowadzącą schronisko w podkrakowskich Radwanowicach. Obecnie jest prezesem Fundacji.

Okres po 1989 r.

11 czerwca 2013 został ranny w wypadku samochodowym. Około 15:00, na trasie 781 w miejscowości Olszyny, w samochód, którym podróżował, uderzyła jadąca z naprzeciwka ciężarówka.

Działalność duszpasterska

Duchowny rzymskokatolicki

W 1983 uzyskał święcenia kapłańskie i skierowany został na studia do Papieskiego Kolegium Ormiańskiego w Rzymie. Nie otrzymał jednak trzykrotnie paszportu ze względu na współpracę z podziemną Solidarnością. Związał się z prowadzonym przez ks. Kazimierza Jancarza Duszpasterstwem Ludzi Pracy w parafii św. Maksymiliana w nowohuckich Mistrzejowicach. Brał udział w odprawianych tam przez ks. Kazimierza Jancarza czwartkowych Mszach za Ojczyznę. W latach 1994–2006 współpracował z Radiem Maryja i Telewizją Trwam. Z tymi mediami rozstał się w wyniku sporu dotyczącego lustracji duchowieństwa.

Duchowny ormiański

W 2001 odbył studia w Papieskim Kolegium Ormiańskim w Rzymie i został mianowany przez ówczesnego ordynariusza wiernych obrządku ormiańskiego, kardynała Józefa Glempa, duszpasterzem Ormian w archidiecezji krakowskiej, a w latach 2002–2009 był duszpasterzem Ormian w Polsce Południowej. W latach 2009–2017 proboszcz ormiańskokatolickiej parafii południowej pw. św. Grzegorza Oświeciciela z siedzibą w kościele Trójcy Świętej w Gliwicach.

Działalność społeczna

Wśród Ormian

Ks. Tadeusz Isakowicz-Zaleski (z prawej) podczas sprawowania liturgii w obrządku ormiańskim

Ks. Isakowicz-Zaleski to aktywny działacz środowiska ormiańskiego, popularyzator wiedzy o historii i kulturze Ormian, zwłaszcza Kościoła katolickiego obrządku ormiańskiego. Inicjator zbliżenia między środowiskami tzw. starej i nowej emigracji ormiańskiej. Orędownik sprawy upamiętnienia ofiar ludobójstwa Ormian. Ks. Isakowicz-Zaleski wielokrotnie brał udział w audycjach radiowych i telewizyjnych, w których przedstawiał historię narodu i Kościoła ormiańskiego oraz problemy polskich Ormian. Jest spokrewniony z przedostatnim arcybiskupem ormiańskokatolickim Lwowa, wybitnym kaznodzieją i filantropem Izaakiem Mikołajem Isakowiczem (jest praprawnukiem brata arcybiskupa).

W latach 2009–2014 pełnił funkcję przedstawiciela mniejszości ormiańskiej w Komisji Wspólnej Rządu i Mniejszości Narodowych i Etnicznych.

Wśród niepełnosprawnych

Opiekun niepełnosprawnych. Współzałożyciel i prezes Fundacji im. Brata Alberta. Był kanonikiem honorowym archidiecezji krakowskiej (otrzymał ten tytuł w 1997 od Franciszka kardynała Macharskiego za pracę z osobami niepełnosprawnymi, zrezygnował z niego w 2006 w proteście przeciwko pomówieniom pod swoim adresem). Od 2009 prowadzi na antenie TVP Info, wspólnie z Anną Dymną, program Potrzebni, poświęcony problemom osób niepełnosprawnych.

Konwoje humanitarne

Uczestnik i organizator wielu konwojów humanitarnych m.in. do krajów byłej Jugosławii, Czeczenii, Albanii, Ukrainy, w tym części we współpracy z Polską Akcją Humanitarną Janiny Ochojskiej.

Upamiętnianie ludobójstwa na Kresach

Ks. Isakowicz-Zaleski składa kwiaty pod krzyżem ku czci Polaków zamordowanych przez UPA w Korościatynie

W 2008 wystąpił z apelem o potępienie przez władze polskie ludobójstwa Polaków dokonanego przez OUN-UPA na Wołyniu i w Małopolsce Wschodniej. Od wielu lat zabiega o należyte upamiętnienie ofiar tej zbrodni.

1 lipca 2009 zorganizował protest w Lublinie przeciwko nadaniu tytułu doktora honoris causa przez KUL Wiktorowi Juszczence, który wielokrotnie gloryfikował Banderę. Przyczynił się do protestów przeciwko przejazdowi przez Polskę „Rajdu Bandery”, w związku z czym ukraińscy nacjonaliści grozili mu śmiercią. 5 lutego 2010 współorganizował protesty w związku z uznaniem Bandery bohaterem narodowym Ukrainy przez ustępującego wówczas prezydenta Juszczenkę oraz bierności władz polskich w tej sprawie. Tego dnia odbyły się pikiety przed ambasadą Ukrainy w Warszawie, konsulatami w Poznaniu, Wrocławiu, Krakowie, Lublinie i Gdańsku.

Lustracja duchowieństwa i kontrowersje

W lutym 2006 wystąpił z postulatem ujawnienia konfidentów SB działających wśród duchowieństwa archidiecezji krakowskiej. Sam badał dokumenty Służby Bezpieczeństwa, które jako poszkodowany otrzymał z Instytutu Pamięci Narodowej. Jego działania wywołały wiele dyskusji na temat lustracji w polskim Kościele oraz spotkały się z wrogością części środowisk kościelnych. Wielokrotnie bezskutecznie zwracał się do krakowskiej Kurii Metropolitalnej o zajęcie stanowiska i pomoc w opracowywaniu dokumentów. Po długim okresie oczekiwania metropolita krakowski, arcybiskup Stanisław Dziwisz zdecydował o powołaniu komisji „Pamięć i Troska”, która miała zająć się problemem inwigilacji krakowskiego duchowieństwa w okresie PRL.

Jako zwolennik ujawnienia tajnych współpracowników SB działających w środowisku krakowskich duchownych, wobec dalszej bierności władz kościelnych oraz nowo powstałej komisji „Pamięć i Troska”, planował przedstawienie wyników swojej pracy badawczej na konferencji prasowej, która odbyła się 31 maja 2006. Po zakazie zajmowania się kwestią współpracy duchownych z SB wydanym przez krakowską kurię (zastosowano wobec niego środki karne z działu sankcje kościelne – kanon 1339) zrezygnował z tego zamiaru mówiąc:

Przyjmuję tę decyzję w duchu posłuszeństwa wobec metropolity, do którego zawsze miałem i mam szacunek.

22 czerwca 2006 odbyło się spotkanie księdza Zaleskiego z kardynałem Dziwiszem, po którym arcybiskup zapewnił, że ksiądz Zaleski może kontynuować swoje badania. Jednak kilka miesięcy później arcybiskup ponownie zdyscyplinował kapłana. 17 października ks. Isakowicz-Zaleski otrzymał od arcybiskupa polecenie powstrzymania się od publicznych wypowiedzi o kontaktach i współpracy niektórych duchownych ze Służbą Bezpieczeństwa. W opinii krakowskiej kurii ksiądz Isakowicz-Zaleski „poważnie nadużył zaufania”, a jego działalność „wypacza obraz kapłana”. Sam ksiądz ogłosił gotowość do podporządkowania się decyzji kurii. Jednocześnie decyzja władz archidiecezji wywołała wiele kontrowersji wśród obserwatorów i komentatorów życia Kościoła katolickiego w Polsce. 13 października 2006 ksiądz Isakowicz-Zaleski dowiedział się również, że wygasły jego uprawnienia duszpasterza Ormian, które jednak przywrócono mu miesiąc później.

Rezultatem badań prowadzonych przez księdza w oparciu o dokumenty zgromadzone przez IPN jest książka pt. Księża wobec bezpieki na przykładzie archidiecezji krakowskiej, która ukazała się 28 lutego 2007 nakładem wydawnictwa Znak. W książce tej, obok udokumentowanych przypadków współpracy księży diecezji krakowskiej z aparatem represji PRL, przedstawił przypadki heroicznego oporu i nieulegania presji SB, opisał także przypadki zerwania podjętej z SB współpracy oraz wspierania opozycji przez polskich duchownych katolickich. Za tę pracę w listopadzie 2007 ksiądz Zaleski otrzymał Nagrodę Literacką im. Józefa Mackiewicza.

Działania księdza Zaleskiego budzą duże emocje wewnątrz samego duchowieństwa – w odpowiedzi na jego walkę o oczyszczenie Kościoła w Polsce prymas Józef Glemp nazwał go szukającym sensacji „nadUbowcem”, za co później przepraszał. Sam Tadeusz Isakowicz-Zaleski uważa, że we władzach kościelnych i świeckich działa wrogie mu lobby antylustracyjne.

Przynależność

Został członkiem Krakowskiego Społecznego Komitetu Poparcia Jarosława Kaczyńskiego w przedterminowych wyborach prezydenckich w 2010.

Jest członkiem Kapituły Medalu „Niezłomnym w słowie”.

Odznaczenia i nagrody

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (2006)
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1999)
• Krzyż Wolności i Solidarności (2016)
• Medal Stulecia Odzyskanej Niepodległości (2019)
• Medal „Pro Bono Poloniae” (2019)
• Orderu Uśmiechu (1997)

Pozostałe nagrody i wyróżnienia

• Tytuł Kustosza Pamięci Narodowej (2010).
• Nagroda Rzecznika Praw Obywatelskich im. Pawła Włodkowica (2007).
• Nagroda Literacka im. Józefa Mackiewicza (2007)
• Skrzydła Super-Expressu (2007)
• Nagroda św. Grzegorza Niezależnej Gazety Polskiej (2007)
• Medal świętego Jerzego (1997, zwrócony 2008).
• Honorowe Członkostwo Światowego Kongresu Kresowian (2011)
• Krzyż Pamięci Ofiar Banderowskiego Ludobójstwa (2012)
• Honorowe Obywatelstwo Gminy Zielona Góra (2013)
• Honorowe Obywatelstwo Miasta Chełmek (2014)
• Honorowe obywatelstwo Zielonej Góry (2016)

Działalność literacka

Publicystyka

W latach 2011–2014 był felietonistą Gazety Polskiej Codziennie i Gazety Polskiej, z którymi zerwał współpracę na skutek rozbieżności światopoglądowych i wątpliwości dotyczących obiektywizmu prezentowanego przez te tytuły. Obecnie jest publicystą portalu Prawy.pl. Publikuje również na portalach Myśl.pl i wPolityce.pl; współpracuje z RMF FM. Prowadzi blog na swojej stronie internetowej.

Publikacje

• Tadeusz Zaleski-Isakowicz: Oblężenie. Kraków: Wyd. Krzyża Nowohuckiego, 1981.; Oblężenie. Wyd. II. Kraków: Rota, 1985. OCLC 79914547.
• Tadeusz Zaleski-Isakowicz: Wspomnienia. Kraków: Rota, 1985.
• Tadeusz Isakowicz-Zaleski: Morze Czerwone. Wiersze. Kraków: Libertas, 1987-8.
• Świętych obcowanie (1993) – tomik poezji
• Słownik biograficzny księży ormiańskich i pochodzenia ormiańskiego w Polsce w latach 1750–2000 (2001)
• Arcybiskup ormiański Izaak Mikołaj Isakowicz „Złotousty”: duszpasterz, społecznik i patriota 1824–1901 (2001)
• Wiersze (2006)
• Księża wobec bezpieki na przykładzie archidiecezji krakowskiej (2007)
• Moje życie nielegalne (2008), wywiad-rzeka udzielony Wojciechowi Bonowiczowi w 2007 r.
• Przemilczane ludobójstwo na Kresach (2008)
• Nie zapomnij o Kresach (2011)
• Chodzi mi tylko o prawdę, wywiad-rzeka z ks. Tadeuszem Isakowiczem-Zaleskim, rozmawia Tomasz Terlikowski (Fronda, 2012)
• Personalnik subiektywny (Małe Wydawnictwo, Kraków 2014)

Zobacz też

• Kościół katolicki obrządku ormiańskiego
• Ormianie
• Lustracja

Bibliografia

• LeszekL. Kabłak-Ziembicki LeszekL., Ks. Tadeusz Isakowicz-Zaleski [w:] JanJ. Skórzyński, PawełP. Sowiński, MałgorzataM. Strasz (red.), Opozycja w PRL. Słownik biograficzny 1956-89. T. 1, Warszawa: Ośrodek „Karta”, 2000, ISBN 83-88288-65-2 .
• Sprawa ks[iędza] Tadeusza Zaleskiego z Mistrzejowic. Kraków: Biblioteka Obserwatora Wojennego, 1985.

opis wydawnictw niezależnych według Krzysztof Bronowski: Muzeum Wolnego Słowa.

• Jan Wolski: Sprawa ks. Tadeusza Zaleskiego-Isakowicza z Mistrzejowic. Kraków: 1985.

Linki zewnętrzne

• Oficjalna strona ks. Tadeusza Isakowicza-Zaleskiego
• Film Macieja Gawlikowskiego „Zastraszyć księdza”
• Wywiad z ks. Tadeuszem Isakowiczem-Zaleskim z 28 sierpnia 2006 r.
• Tygodnik Powszechny: Tadeusza Zaleskiego życie pod prąd
• Tygodnik Powszechny: Lepmy figurki z gliny
• Fundacja im. św. Brata Alberta
• „Pojednania nie da się zbudować na kłamstwie” – wywiad w „Rzeczpospolitej” z 4 listopada 2008
• Nie jestem antyukraiński, ten wrzód jakim było UPA potępiam. Relacja ze spotkania z ks. Tadeuszem Isakowiczem-Zaleskim zorganizowanego w 2011 r.