Postawy wobec języka
Postawy wobec języka, postawy językowe (ang. language attitudes) – stanowiska zajmowane w sprawach językowych, zawierające zbiory poglądów, uzasadnianych racjonalnie lub emocjonalnie.
Stanowisko takie jest najważniejszym składnikiem świadomości językowej użytkowników. Charakteryzuje się też względną trwałością poglądów, w przeciwieństwie do wyrażanych okazjonalnie sądów językowych. Postawa taka ma przeważnie charakter przemyślany. Aby jednak wyartykułowany sąd językowy został uznany za przejaw przemyślanej postawy, musi być podparty wiedzą teoretyczną z zakresu kultury języka lub znajomością uzusu.
Polscy językoznawcy wyróżniają kilka takich postaw[1]. Są to:
- puryzm
- konserwatyzm
- perfekcjonizm
- logizowanie
- liberalizm
- indyferentyzm
- leseferyzm
- postawa naturalna
- postawa racjonalistyczna
Postawy wobec języka są charakterystyczne nie tylko dla poszczególnych użytkowników, ale także i całych grup społecznych. Jednak, jak do tej pory, nie przeprowadzono wśród Polaków żadnych badań, których wyniki pozwoliłyby na przypisanie danej postawy językowej określonemu środowisku. Językoznawcy ostrożnie wypowiadają się, na podstawie badań cząstkowych, że puryzm (w formie tradycjonalistycznej lub elitarnej) występuje przeważnie wśród użytkowników pochodzących z wielopokoleniowej inteligencji, perfekcjonizm jest popularny w środowisku użytkowników zajmujących się zawodowo naukami ścisłymi lub techniką, a środowisko młodzieży charakteryzuje liberalizm lub indyferentyzm językowy.
Postawy językowe są typowe dla społeczeństw, w których rozwinęły się tradycje piśmiennicze i języki standardowe. Bywają jednak spotykane również w kulturach ustnych, gdzie nie doszło do standaryzacji ani kodyfikacji języka (w postaci sądów nt. „złych” i „dobrych” sposobów posługiwania się językiem)[2]. Do postaw językowych należą także odczucia dotyczące innych języków etnicznych, np. przypisywanie szczególnej wartości pewnemu językowi obcemu (chociażby ze względu na tradycję literacką) czy też spostrzeżenie, jakoby dany język był wyjątkowo trudny do opanowania[3].
Postawy językowe bywają utożsamiane z ideologiami językowymi, choć niektórzy badacze rezerwują to drugie pojęcie dla koncepcji bardziej subiektywistycznych[4] lub poglądów ustrukturyzowanych, wspieranych instytucjonalnie[5].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Markowski 2002 ↓.
- ↑ Swann i in. 2004 ↓, s. 17–18.
- ↑ Crystal 2008 ↓, s. 266.
- ↑ Jonathan Culpeper i inni, English Language: Description, Variation and Context, Macmillan Education UK, 2018, s. 356, ISBN 978-1-137-57185-4 [zarchiwizowane z adresu 2021-07-09] (ang.).
- ↑ Bartłomiej Chromik, Aspekty pojęcia „ideologie językowe” istotne z perspektywy działań rewitalizacyjnych, „Zeszyty Łużyckie”, 48, 2014, s. 65–76, ISSN 0867-6364, OCLC 263894076, vide przyp. 7 s. 69.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- David Crystal, A Dictionary of Linguistics and Phonetics, wyd. 6, Malden: Blackwell Publishing, 2008, DOI: 10.1002/9781444302776, ISBN 978-1-4051-5296-9, ISBN 978-1-4443-0277-6, OCLC 873604136 (ang.).
- Andrzej Markowski, Postawy wobec języka, [w:] Nowy słownik poprawnej polszczyzny, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002, ISBN 83-01-13681-2.
- Joan Swann i inni, A Dictionary of Sociolinguistics, Edinburgh: Edinburgh University Press, 2004, DOI: 10.1515/9781474472968, ISBN 0-7486-1690-X, ISBN 0-7486-1691-8, ISBN 978-1-4744-7296-8, OCLC 857590398 (ang.).