Pozew
Pozew – pismo procesowe wszczynające proces cywilny, zawierające powództwo (skonkretyzowane żądanie określonego zachowania wysunięte przez składającego – powoda przeciwko określonej osobie – pozwanemu) oraz uzasadnienie przytaczające okoliczności faktyczne na poparcie powództwa. Pozew nie musi zawierać podstawy prawnej przyszłego rozstrzygnięcia[1].

Zagadnienia ogólne
[edytuj | edytuj kod]Pozwem nie jest pismo, które nie zawiera żądania rozpoznania przez sąd sprawy cywilnoprawnej. Pismu takiemu nie zostanie nadany bieg w sądzie cywilnym, może ono zostać co najwyżej przesłane właściwemu organowi, o ile taki istnieje.
Pozew zawsze ma formę pisemną. Jedynie w sprawach z zakresu prawa pracy niepodlegających rozpoznaniu w postępowaniu uproszczonym pracownik działający bez adwokata (radcy prawnego) może zgłosić powództwo ustnie do protokołu w sądzie właściwym do rozpoznania sprawy (art. 466 i art. 50514 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego)[1].
W ściśle określonych przypadkach funkcję pozwu pełnią inne pisma:
- odwołanie od decyzji organu rentowego w postępowaniu odrębnym w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych (art. 4779 § 1 kpc),
- wniosek o ustalenie wysokości opłaty rocznej z tytułu wieczystego użytkowania w sprawach o ustalenie wysokości tej opłaty (art. 80 ust. 2 ustawy 12 sierpnia 1997 o gospodarce nieruchomościami),
- wniosek pracownika o polubowne załatwienie sprawy przez zakładową komisję pojednawczą w sprawach z zakresu prawa pracy (art. 254 Kodeksu pracy).
Poprzez wniesienie pozwu następuje wytoczenie powództwa. Skutkiem prawidłowego wniesienia pozwu jest wszczęcie procesu. Wniesienie pozwu jest przy tym wymogiem bezwzględnym – proces bez pozwu toczyć się nie może.
Z pewnymi wyjątkami, polska procedura cywilna dopuszcza możliwość dochodzenia jednym pozwem kilku roszczeń (kumulacja roszczeń) lub dochodzenia tylko części roszczenia (rozdrabnianie roszczeń)[1]. Po jednej stronie może także występować kilka osób (współuczestnictwo procesowe)[1]. Dopuszczalna jest wreszcie (z pewnymi ograniczeniami) zmiana przedmiotowa i podmiotowa powództwa w toku procesu[1].
Warunki formalne pozwu
[edytuj | edytuj kod]Kodeks postępowania cywilnego nakłada na pozew pewne wymagania co do formy i treści. Musi on spełniać wymogi ogólne pism procesowych (art. 126 k.p.c.), a ponadto pewne szczególne wymogi, wynikające z jego funkcji jako kwalifikowanego pisma procesowego wszczynającego proces cywilny, dotyczące koniecznej treści pozwu (art. 187 k.p.c.)[1].
Jednym z wymogów jest „dokładne określenie żądania”. Znaczy to w szczególności, że:
- domagając się zasądzenia kwoty pieniężnej, trzeba tę kwotę jednoznacznie (wprost) określić; dotyczy to także świadczeń dochodzonych obok tej kwoty (odsetek, pożytków itp.);
- domagając się świadczenia czegoś innego niż pieniądze, trzeba dokładnie i jednoznacznie opisać przedmiot żądania (nieruchomość lub lokal – poprzez wskazanie położenia, powierzchni, numeru księgi wieczystej, rzecz ruchomą określoną co do tożsamości – poprzez wskazanie indywidualnych cech identyfikacyjnych, rzecz określoną co do gatunku – poprzez wskazanie ilości, jakości, istotnych właściwości);
- trzeba dokładnie określić podmiot, który ma dane świadczenie spełnić: w przypadku osób fizycznych poprzez podanie imienia, nazwiska i adresu miejsca zamieszkania, a w razie potrzeby – również dalszych cech identyfikacyjnych (np. imię ojca), zaś w przypadku innych podmiotów – poprzez podanie nazwy (firmy), wskazanie formy organizacyjnej (np. spółka akcyjna, fundacja), ewentualnie oddziału, z którego działalnością wiąże się przedmiot procesu, dokładnego adresu siedziby).
Wskazanie w pozwie wartości przedmiotu sporu jest potrzebne do ustalenia wysokości tzw. wpisu (opłaty sądowej) od pozwu, właściwości rzeczowej sądu i rodzaju postępowania, w którym sprawa będzie rozpoznana[1]. Zasady ustalania wartości przedmiotu sporu są zawarte w art. 19-26 kpc[1].
Okoliczności faktyczne uzasadniające żądanie to fakty, które w świetle właściwych przepisów prawa stanowią przesłanki powstania i istnienia roszczenia objętego powództwem (causa petendi). Należy je dokładnie opisać, wskazując skutki prawne, które powód z nich wywodzi. Wskazania te mogą zostać uzupełnione również w dalszym postępowaniu – aż do zamknięcia rozprawy. Natomiast nie jest konieczne wskazywanie przepisów prawa, na których powód opiera swoje roszczenie (zasada iura novit curia). Należy wskazać datę wymagalności roszczenia, jeśli sprawa dotyczy zasądzenia świadczenia[2].
Przytoczenie okoliczności uzasadniających właściwość sądu jest potrzebne, gdy podstawy tej właściwości nie wynikają z innych faktów wskazanych w pozwie. Ich niewskazanie może spowodować przekazanie sprawy z sądu wybranego przez powoda do sądu właściwego według zasad ogólnych.
Wskazanie dowodów wraz z wnioskiem o ich dopuszczenie (art. 187 § 2 kpc) nie należy do koniecznej treści pozwu, więc ich brak nie może być podstawą do zwrotu pozwu. Niewskazanie dowodów może dla strony spowodować negatywne skutki, z przegraną procesu włącznie.
Powyższe wymagania formalne dotyczą każdego pozwu. Obok nich mogą występować szczególne wymagania dla pozwów składanych przez szczególne podmioty bądź w szczególnych postępowaniach.
Zwrot pozwu
[edytuj | edytuj kod]Każdy wniesiony pozew jest w pierwszej kolejności oceniany pod kątem spełnienia powyższych wymagań formalnych. Jeżeli im nie odpowiada, przewodniczący właściwego wydziału w sądzie, do którego wniesiono pozew, wezwie stronę do usunięcia braków formalnych w terminie tygodnia od doręczenia wezwania[1]. W wypadku, gdy strona ma miejsce zamieszkania lub siedzibę za granicą i nie posiada w kraju przedstawiciela, przewodniczący wyznacza termin do poprawienia lub uzupełnienia pozwu nie krótszy niż miesiąc[1]. Termin ten jest ustawowy (art. 130 § 1 kpc), a zatem nie podlega przedłużeniu ani skróceniu, może zostać co najwyżej przywrócony. Jeżeli braki formalne pozwu zostaną w wyznaczonym terminie usunięte, pozwowi zostanie nadany dalszy bieg. Jeżeli braki nie zostaną usunięte w terminie, przewodniczący wydziału wyda zarządzenie o zwrocie pozwu[1]. Zarządzenie to można zaskarżyć zażaleniem[1]. Prawomocny zwrot pozwu ma ten skutek, że pozew nie wywoła żadnych skutków prawnych[1] (np. nie dojdzie do przerwania biegu przedawnienia).
Skutki wniesienia pozwu
[edytuj | edytuj kod]Wniesienie pozwu należy wyraźnie odróżnić od jego doręczenia. Są to odrębne zdarzenia – pierwsze polega na złożeniu pozwu w sądzie, drugie – na doręczeniu przez sąd odpisu pozwu pozwanemu (który staje się pozwanym właśnie w tym momencie).
Wniesienie pozwu wywołuje skutki materialnoprawne i procesowe. Skutki procesowe to:
- ustalenie właściwości sądu (perpetuatio fori) – jeżeli sąd był właściwy do rozpoznania sprawy w chwili wniesienia pozwu, to zmiana podstaw właściwości w toku postępowania nie wpływa na tę właściwość[1],
- ustalenie jurysdykcji krajowej (perpetuatio iurisdictionis) – to samo w odniesieniu do jursydykcji krajowej,
- wszczęcie wstępnej fazy procesu – z reguły, jeżeli pozew odpowiada warunkom formalnym, zostanie mu nadany dalszy bieg, zależny od rodzaju powództwa. Najczęściej rozpocznie się rozpoznawanie sprawy, w ramach którego odpis pozwu zostanie doręczony pozwanemu (pozwanie) i zostanie wyznaczona rozprawa. Jednakże od tego toku postępowania mogą zaistnieć wyjątki. Jeżeli brak którejś z przesłanek procesowych, pozew zostanie odrzucony. Jeżeli pozew został wniesiony do niewłaściwego sądu, sprawa zostanie przez ten sąd przekazana sądowi właściwemu. W myśl zasady kontradyktoryjności pozew może też zostać przez powoda cofnięty, czego skutkiem będzie umorzenie postępowania.
Skutki materialnoprawne to:
- przerwa biegu przedawnienia (art. 123 i następne Kodeksu cywilnego), przerwa biegu zasiedzenia (art. 175 kc), przerwanie biegu terminów zawitych, wyznaczonych przez prawo materialne dla sądowego dochodzenia roszczeń,
- dopuszczalność naliczania odsetek od zaległych odsetek (tzw. anatocyzm; art. 482 kc),
- możliwość przejścia na następców prawnych powoda niektórych jego uprawnień o charakterze osobistym, które w innych okolicznościach wygasają wraz ze śmiercią uprawnionego (art. 445 § 3 kc).
Odpis pozwu (i pozostałych pism procesowych) sąd doręcza drugiej stronie procesowej z urzędu (zasada oficjalności doręczeń). W momencie doręczenia odpisu pozwu (pozwania) osobie wskazanej w pozwie jako pozwany następuje jej wejście do procesu jako pozwanego. W tym momencie osoba ta dowiaduje się o wysuniętym przeciwko niej żądaniu. Zdarzenie to rodzi skutki procesowe wskazane w art. 192 kpc:
- nie można w toku sprawy wszcząć pomiędzy tymi samymi stronami nowego postępowania o to samo roszczenie (litispendencja, czyli zawisłość sprawy);
- pozwany może wytoczyć przeciw powodowi powództwo wzajemne;
- zbycie w toku sprawy rzeczy lub prawa, objętych sporem, nie ma wpływu na dalszy bieg sprawy; nabywca może jednak wejść na miejsce zbywającego za zezwoleniem strony przeciwnej[1].
Najdonioślejszym zaś skutkiem jest umożliwienie pozwanemu podjęcia obrony procesowej.
Dodatkowo, istotne jest, aby żądanie i uzasadnienie w pozwie były przedstawione jasno i precyzyjnie – nie tylko ze względu na wymogi formalne, ale również dla ułatwienia analizy sprawy przez sąd. Niedokładnie sformułowane żądanie może skutkować koniecznością uzupełnień lub oddaleniem powództwa w całości albo w części.
Wniosek o wszczęcie postępowania nieprocesowego
[edytuj | edytuj kod]W postępowaniu nieprocesowym odpowiednikiem pozwu jest wniosek o wszczęcie postępowania nieprocesowego, z tym że nie zawsze jest on konieczny do wszczęcia postępowania – w niektórych przypadkach może ono zostać wszczęte z urzędu (art. 506 kpc)[1].
Wniosek powinien odpowiadać wymogom formalnym pozwu, z tą różnicą że zamiast pozwanego należy wymienić zainteresowanych w sprawie (z momentem doręczenia odpisu wniosku staną się oni uczestnikami postępowania) (art. 511 § 1 kpc)[1]. Wniosek podlega badaniu formalnemu przez przewodniczącego wydziału w takim samym trybie i z takimi samymi skutkami, jak pozew w procesie. Wyjątkowo w sprawie, w której postępowanie może zostać wszczęte z urzędu, formalna wadliwość wniosku nie może być podstawą jego zwrotu. W takim przypadku wniosek o wszczęcie postępowania nieprocesowego traktuje się jako impuls do podjęcia przez sąd postępowania z urzędu.
Cofnięcie wniosku jest dopuszczalne, ale muszą się na nie zgodzić (w sposób domniemany – art. 512 § 1 kpc) wszyscy uczestnicy postępowania – inaczej pozostanie bezskuteczne. Bezskuteczne – w tym sensie, że sąd nie jest nim związany – jest także cofnięcie wniosku w sprawie, która mogła zostać wszczęta z urzędu (art. 512 § 2 kpc)[1].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r Andrzej Jakubecki (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz aktualizowany. Tom I. Art. 1-729, LEX/el., 2018 .
- ↑ Wymóg wprowadzony 9 lipca 2018 r. ustawą z dnia 13 kwietnia 2018 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2018 r. poz. 1104).