Radomno
53°30′38″N 19°34′06″E/53,510556 19,568333
| wieś | |
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2006) |
520 |
| Strefa numeracyjna |
56 |
| Kod pocztowy |
13-304[2] |
| Tablice rejestracyjne |
NNM |
| SIMC |
0847280 |
Położenie na mapie gminy wiejskiej Nowe Miasto Lubawskie  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego  | |
Położenie na mapie powiatu nowomiejskiego  | |
| 53°30′38″N 19°34′06″E/53,510556 19,568333[1]
| |
Radomno – wieś w Polsce, położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie nowomiejskim, w gminie Nowe Miasto Lubawskie[3][4].
W latach 1975–1998 wieś administracyjnie należała do województwa toruńskiego.
Wokół wsi wije się Struga Radomno, mająca swój początek w jeziorze Radomno, a uchodząca do Drwęcy.
Integralne części wsi[edytuj | edytuj kod]
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 1045803 | Ostrzywilk | część wsi |
| 0847297 | Tabory | część wsi |
| 1046079 | Werder | część wsi |
Historia[edytuj | edytuj kod]
Dawna wieś szlachecka, założona najprawdopodobniej jeszcze przed okresem krzyżackim. Po raz pierwszy w dokumentach wymieniana jest w roku 1402, kiedy to wymieniany jest rycerz Łukasz z Radomna, syn Olbrachta. We wsi znajdował się kościół, bowiem w czasie wojny w 1414 r. został spalony. W tym czasie wieś miała 69 włók i 25 domów. W 1667 mieszkało we wsi 36 rodzin oraz funkcjonowała szkoła. Nowy kościół wybudowano w 1702 r. W późniejszym okresie został zniszczony i w 1904 r. odbudowany w stylu neogotyckim. Jeden z dzwonów kościelnych pochodzi z 1515 r. Około 1730 r. bp Kretkowski oddał kościół w Chroślu pod opiekę proboszczowi z Radomna. W 1767 r. wieś zamieszkiwało 1879 osób, a w roku 1887 już 2013 osób. W tym czasie obszar wsi wynosił 1371 ha.
W listopadzie 1906 r. w miejscowej szkole elementarnej odbył się strajk dzieci przeciwko nauczaniu religii w języku niemieckim trwający tylko trzy dni. Z uczestników strajku znane są nazwiska następujących dzieci: Orzechowski, Wójcik, Dziuk, T. Granica. Strajk był elementem znacznie większej akcji biernego oporu wobec pruskich władz szkolnych, która na przełomie 1906 i 1907 r. objęła ponad 460 (!) szkół w prowincji Prusy Zachodnie, czyli przedrozbiorowe Pomorze Gdańskie, Powiśle, ziemię chełmińską i ziemię lubawską oraz część Krajny. Inspiracją dla strajków pomorskich były wcześniejsze działania dzieci w prowincji wielkopolskiej, ze słynnym strajkiem we Wrześni (1901) na czele[5].
W okresie międzywojennym w miejscowości stacjonowała placówka Straży Celnej „Radomno Wybudowanie”[6], a następnie placówka Straży Granicznej I linii „Radomno”[7].
Od jesieni 1944 w miejscowości, przy kopaniu rowów przeciwczołgowych, pracowali skierowani tu przez nazistów niemieckich jeńcy wojenni ze stalagu I B w Królikowie (5 osób)[8].
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
- Zespół dworski wraz z zabudowaniami gospodarczymi z XIX w.
- Kościół parafialny pw. Serca Jezusowego, zbudowany w latach 1903–1906, parafię erygowano już w XIV w.
- XIX-wieczny cmentarz.
- Dworzec kolejowy oddalony od centrum wsi o 2 km. Zbudowany w roku 1902 z czerwonej cegły, obecnie nieczynny.
- Szkoła podstawowa z cegły, zbudowana na początku XX w.
- Plebania z początku XX w.
- Dom mieszkalny – chałupa murowana z czerwonej cegły, kryta strzechą.
- Most drewniany łączący półwysep ze wsią przez jezioro.
Ludzie związani z miejscowością[edytuj | edytuj kod]
W Radomnie 14 lutego 1879 r. urodził się niemiecko-kanadyjski pisarz i tłumacz Frederick Philip Grove (Felix Paul Greve).
25 marca 1879 r. w Radomnie urodził się Józef Dembieński – filomata pomorski, ksiądz katolicki, działacz społeczny i narodowy w okresie zaboru pruskiego i II Rzeczypospolitej.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 113994
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1069 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
- ↑ a b GUS. Rejestr TERYT.
- ↑ L. Burzyńska-Wentland, Strajki szkolne w Prusach Zachodnich w latach 1906−1907, Gdańsk 2009, s. 229.
- ↑ Kalendarz z szematyzmem funkcjonariuszy Straży Celnej na rok 1927, Nakładem Zarządu Internatu imienia dra Władysława Rasińskiego dla Dzieci Funkcjonariuszy Straży Celnej, 1927, s. 232.
- ↑ Marek Jabłonowski, Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne 1918−1839. Dokumenty organizacyjne, wybór źródeł. Tom II. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999, s. 13. ISBN 83-87424-77-3.
- ↑ Zygmunt Lietz, Obozy jenieckie w Prusach Wschodnich 1939-1945, MON, Warszawa, 1982, s. 184, ISBN 83-11-06814-3.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Nowe Miasto. Z dziejów miasta i powiatu. Pojezierze, Olsztyn, 1953, 240 str.
- ks. Jakub Fankidejski, Utracone kościoły i kaplice w dzisiejszej diecezji chełmińskiej podług urzędowych akt kościelnych. Region, Gdynia 2011 ISBN 978-83-7591-220-3, reprint książki wydanej w 1880 w Pelplinie (uwspółcześniony i opatrzony komentarzami)
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Radomno, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IX: Pożajście – Ruksze, Warszawa 1888, s. 423.
| Siedziba gminy | |
|---|---|
| Wsie | |
| Osady | |
| Osady leśne | |
| Integralne części wsi |
|
