Religia Etrusków

Istotnym elementem religii Etrusków było przekonanie, że życie ludzkie jest tylko mało znaczącym elementem we wszechświecie, nad którym bogowie, którzy ukazywali swoją naturę i wolę w każdym aspekcie świata natury, panowali tak samo, jak nad przedmiotami stworzonymi przez ludzi. Ta wiara przenika sztukę etruską, w której znajdujemy bogate przedstawienia ziemi, morza i powietrza, z człowiekiem włączonym w otoczenie.

Pisarze rzymscy powtarzają świadectwa, że Etruskowie przyglądali się każdemu ptakowi i każdej jagodzie, jako potencjalnemu źródłu wiedzy o bogach, i na tej podstawie rozwinęli skomplikowaną tradycję ludową i związane z nią rytuały dla wykorzystywania tej wiedzy. Ich mity objaśniły tradycję ludową jako przekazaną przez bogów za pośrednictwem proroka Tagesa, cudownego dziecka o cechach mądrego starca, który wyskoczył ze świeżo wyoranej bruzdy na polu w Tarquinii i wyśpiewał to wszystko, co Rzymianie zwali Etrusca disciplina.

Stanowiła ją oryginalna etruska literatura religijna, opisująca kosmos i świat podziemny, a także przepisująca różne rytuały oraz sposoby interpretacji przesłań od bogów i postępowania na ich podstawie. Tytuły tekstów, które przetrwały, obejmują Libri rituales, Libri fatales, Libri de fulguratura ("o błyskawicach") i Libri Acheruntici (opisującej Acheron, czyli świat podziemny), a także księgi, których nazwy pochodzą od dwóch głównych proroków etruskich o imionach Tages i Vegoia (imię w formie zlatynizowanej): Libri Tagetici i Libri Vegontici.

Ta literatura, epigrafika i źródła monumentalne dają obraz kosmologii, przedstawiającej niebo i jego części, które odbija się w świętych miejscach, a nawet we wnętrznościach zwierząt. Zasadnicze znaczenie miało pojęcie świętej przestrzeni albo miejsca, poświęconego konkretnemu bóstwu albo sprawie, jak teoria przeznaczenia, z którym takie obszary mogły korespondować, tak jak Niebo odzwierciedlało Ziemię, a makrokosmos rozbrzmiewał echem mikrokosmosu.

Niebo zostało podzielone na 16 przedziałów, zamieszkiwanych przez rozmaite bóstwa: główni bogowie w kierunku wschodnim, święte istoty astralne i ziemskie na południu, istoty piekielne i złe na zachodzie, a najsilniejsi i tajemniczy bogowie losu na północy. Bóstwa objawiały się poprzez zjawiska przyrody, głównie przez błyskawice, ale także w mikrokosmosie wątroby zwierzęcej (typowy jest model wątroby owcy z brązu, znaleziony koło Piacenzy, na którym są wygrawerowane nazwy bóstw w ich 16 przedziałach zewnętrznych i wewnętrznych).

Te koncepcje ściśle wiążą się ze sztuką wróżenia, z której Etruskowie byli szczególnie sławni w świecie antycznym. Jakiejkolwiek wagi działania publiczne i prywatne były podejmowane tylko po wysłuchaniu bogów; odpowiedzi negatywne albo zawierające groźby wymagały skomplikowanych ceremonii zapobiegawczych albo ochronnych. Najważniejszą formą wróżenia była ars haruspicina (haruspicja) albo hepatoskopia - studium szczegółów wnętrzności zwierząt ofiarnych, zwłaszcza wątroby.

Drugą co do znaczenia była obserwacja błyskawic i innych zjawisk niebieskich, jak lot ptaków (również ważny w religii Umbrów i Rzymian).

Wreszcie brana była pod uwagę interpretacja niezwykłych i cudownych wydarzeń, obserwowanych na niebie albo na ziemi. Te praktyki, szeroko przejęte przez Rzymian, są wyraźnie przypisane przez autorów antycznych religii Etrusków.

Bogowie

Etruski Panteon jest dość obszerny, ponieważ miasta etruskie były autonomiczne i każde miało nieco inną tradycję, a - w niektórych przypadkach - nawet język.

Etruskowie czcili liczne bóstwa (wątroba z Piacenzy wylicza ich ponad 40), z których wiele jest dziś nieznanych. Ich natura była często niejasna, a wzmianki o nich obfitują w niejednoznaczności co do liczby, atrybutów, a nawet płci. Niektórzy z ważniejszych bogów byli wreszcie utożsamiani z głównymi bogami Greków i Rzymian, co można zobaczyć szczególnie na podpisanych wyobrażeniach ze zwierciadeł etruskich.

Tinia albo Tin był rozpoznawany jako odpowiednik Zeusa/Jowisza,
Uni – Hery/Junony,
Menrva – Ateny/Minerwy,
Sethlans – Hefajstosa/Wulkana,
Turms – Hermesa/Merkurego,
Turan – Afrodyty/Wenus.

Ale ich charakter i mitologia często różniły się znacznie od ich odpowiedników greckich. Na przykład Menrva, ogromnie popularne bóstwo, była uważana za patronkę małżeństwa i porodu, w odróżnieniu od dziewicy Ateny, która o wiele bardziej troszczyła się o sprawy męskie.

Wielu z bogów miało moc uzdrawiania, i wielu z nich miało władzę rzucania piorunów. Były również bóstwa o całkiem klasycznym grecko-rzymskim charakterze, jak Hercle (Herakles) i Apulu (Apollo), którzy wyraźnie zostali wprowadzeni bezpośrednio z Grecji, a mimo to mieli przypisane sobie miejsca święte i kulty.

Zobacz też

lista bóstw etruskich

Linki zewnętrzne

Ars Haruspicina haec est Disciplina Etrusca (ang.). cs.utk.edu. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-08-21)].
Etruscan Religion
The Religion of the Etruscans. ftp.cc.utexas.edu. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)].