Dwuliścienne
 Siewka rącznika pospolitego Ricinus communis z dwoma liścieniami różniącymi się kształtem od liści dojrzałych | |
| Systematyka[1] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Klasa |
dwuliścienne |
| Nazwa systematyczna | |
| Dicotyledones | |
a) łupina nasienna, b) bielmo, c) liścienie, d) zarodek
Dwuliścienne (Dicotyledones) – wyróżniany w niektórych systemach jeszcze do końca XX wieku takson obejmujący wszystkie rośliny okrytonasienne z wyjątkiem jednoliściennych. Nazwa tej grupy roślin wywodzi się od wspólnej dla nich cechy – obecności dwóch liści zarodkowych (liścieni).
Po zastosowaniu metod molekularnych i lepszym poznaniu filogenezy roślin okrytozalążkowych okazało się, że rośliny dwuliścienne wyróżniane dotychczas jako grupa systematyczna mają parafiletyczne pochodzenie. Aktualne systemy klasyfikacyjne (np. system APG III z 2009 i APG IV z 2016) nie wyróżniają już więc dwuliściennych w randze taksonu. Część rzędów (Nymphaeales, Amborellales i Austrobaileyales) oddzieliła się od wspólnego pnia drzewa filogenetycznego okrytozalążkowych jeszcze przed wyodrębnieniem się kladu roślin jednoliściennych. Wymienione rzędy zaliczane są do tzw. wczesnych dwuliściennych (ang. paleodicots) wspólnie z kilkoma innymi kladami o długiej historii (Chloranthales i klad magnoliowych obejmujący rzędy: Laurales, Magnoliales, Canellales, Piperales). Do kladu dwuliściennych właściwych (ang. eudicots) zaliczane są pozostałe, młodsze grupy roślin okrytozalążkowych.
Ze względu na rozpowszechnienie i prostotę podziału okrytonasiennych na jednoliścienne i dwuliścienne podział ten stosowany jest wciąż w wielu publikacjach popularnych i popularnonaukowych. Systemy klasyfikacyjne roślin okrytonasiennych tworzone od końca XX wieku nie zawierają jednak już dwuliściennych w randze taksonu[2][1].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
- Łodyga
- Zdrewniała lub zielna, często silnie rozgałęziona. Wiązki przewodzące ułożone koncentrycznie (w pierścień), otwarte, z przyrostem wtórnym (łodyga przyrasta na grubość). U wczesnych dwuliściennych rozproszone.
- System korzeniowy
- Najczęściej palowy.
- Liście
- Całe lub złożone, często z przylistkami, zwykle z wyraźnym ogonkiem, często złożone, różnokształtne, zwykle z unerwieniem siatkowym, pochwy liściowe są rzadkością. Skórka górna (doosiowa) zaopatrzona w grubą warstwę kutikuli i włoski, skórka dolna (odosiowa) zawiera aparaty szparkowe, wytwarza włoski i cieńszą warstwę kutikuli niż skórka górna. Mezofil – zróżnicowany na palisadowy i gąbczasty.
- Kwiaty
- Najczęściej złożone z 5- lub 4-członowych okółków z kielichem i koroną. U wczesnych dwuliściennych znacznie prostsze, z 2- lub 3-członowych okółków, czasem o ustawieniu spiralnym (np. magnoliowce).
- Nasiona
- Bielmowe lub bezbielmowe, zarodek ma dwa liścienie.
Historyczne ujęcia systematyczne[edytuj | edytuj kod]
Podział według systemu Cronquista (1981)[edytuj | edytuj kod]
Według systemu Cronquista rośliny dwuliścienne stanowią jedną z dwóch klas okrytonasiennych (obok jednoliściennych), określone są nazwą naukową Magnoliopsida i dzielą się na 6 podklas:
- Magnoliidae (8 rzędów)
- Hamamelidae (11 rzędów)
- Caryophyllidae (3 rzędy)
- Dilleniidae (13 rzędów)
- Rosidae (18 rzędów)
- Asteridae (11 rzędów)
Podział według systemu Takhtajana (1997)[edytuj | edytuj kod]
Podobnie jak w systemie Cronquista, według systemu Takhtajana rośliny dwuliścienne stanowią jedną z dwóch klas okrytonasiennych (obok jednoliściennych), określone są nazwą Magnoliopsida, ale dzielą się na 11 podklas:
- Magnoliidae
- Nymphaeidae
- Nelumbonidae
- Ranunculidae
- Caryophyllidae
- Hamamelididae
- Dilleniidae
- Rosidae
- Cornidae
- Asteridae
- Lamiidae
Podział według systemu Reveala (1994-1999)[edytuj | edytuj kod]
W systemie Reveala dwuliścienne nie są wyróżnione jako odrębny takson. Okrytonasienne dzielą się na 5 klas, z czego 4 odpowiadają dawnym dwuliściennym:
- Magnoliopsida Brongn., Enum. Pl. Mus. Paris: xxvi, 95 1843
- Piperopsida Bartl., Ord. Nat. Pl.: 78, 83 1830
- Ranunculopsida Brongn., Enum. Pl. Mus. Paris: xxvi, 96 1843
- Rosopsida Batsch, Dispos. Gen. Pl. Jenens.: 28 1788
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b James L. Reveal: Classification of extant Vascular Plant Families – An expanded family scheme. plantsystematics.org, 2008. [dostęp 2009-05-13]. (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-05-13] (ang.).