Robotnicy ’80
| Gatunek | |
|---|---|
| Rok produkcji | |
| Data premiery |
14 września 1980 (premiera festiwalowa, wersja robocza), 7 grudnia 1980 (premiera kinowa, ukończony film) |
| Kraj produkcji | |
| Język | |
| Czas trwania |
94 minuty |
| Reżyseria | |
| Zdjęcia |
Michał Bukojemski, Jacek Petrycki |
| Montaż |
Katarzyna Maciejko, Maryla Szymańska, Joanna Wojtulewicz |
| Produkcja |
Robotnicy ’80 – polski pełnometrażowy film dokumentalny z 1980 roku w reżyserii Andrzeja Chodakowskiego i Andrzeja Zajączkowskiego, czarno-biała relacja o strajku w Stoczni Gdańskiej w sierpniu 1980 roku i przebiegu negocjacji Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego ze stroną rządową[1]. Film trwa 94 minuty[1], a jego tytuł stanowi odniesienie do filmu Robotnicy ’71: nic o nas bez nas w reżyserii Krzysztofa Kieślowskiego i Tomasza Zygadły (1972)[2].
Historia filmu[edytuj | edytuj kod]
Ekipa filmowa Wytwórni Filmów Dokumentalnych w Warszawie otrzymała oficjalne zezwolenie Ministerstwa Kultury i Sztuki PRL na wyjazd do Gdańska dzięki interwencji Andrzeja Wajdy; uzyskał on również zgodę komitetu strajkowego na filmowanie strajku[3]. Po przybyciu na miejsce ekipa weszła na teren Stoczni Gdańskiej dzięki reżyserowi Bohdanowi Kosińskiemu i jego znajomości z Bogdanem Borusewiczem (Kosiński, główny inicjator powstania filmu, został decyzją władz wykluczony z ekipy i przyleciał do Gdańska na własny koszt)[2]. Film nakręcono w dniach 25–31 sierpnia 1980 roku i bardzo szybko zmontowano[4]. Pierwszy publiczny pokaz, w formie materiałów roboczych, odbył się w nocy z 14 na 15 września 1980 roku na 7. Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdańsku[5] w Domu Technika NOT[6]. Pierwsza oficjalna projekcja gotowego filmu miała miejsce 7 grudnia 1980 roku w największym gdańskim kinie „Leningrad” (później „Neptun”)[7]. Początkowo film wyświetlano w kinach jedynie w Trójmieście (Gdańsku) i w Szczecinie; w pozostałych częściach kraju miał zakaz dystrybucji[6][8]. Wyświetlanie w kinach na Wybrzeżu wstrzymano przed końcem grudnia 1980 roku[8].
W 1981 roku film wyświetlano w kinach na terenie całej Polski, obchodząc zakaz dystrybucji[5]. Posługiwano się eufemizmem „wszystkie seanse zarezerwowane”; określeniem tym zastępowano tytuł, którego nie wolno było drukować w programach kin[9]. Oficjalnie film nie został dopuszczony przez cenzurę do kin, lecz jedynie do użytku wewnętrznego NSZZ „Solidarność”, który wynajmował sale kinowe i wyświetlał go swoim członkom na zamkniętych pokazach[10]. Ponieważ przynależność do NSZZ „Solidarność” była masowa, masowa była również frekwencja w kinach; osoby spoza Związku także mogły uczestniczyć w seansach[10]. Według czasopisma „Mały Rocznik Filmowy: filmowy serwis prasowy” (1988) w latach 1981–1988 film obejrzało w polskich kinach łącznie 4 979 637 widzów (21. miejsce pod względem frekwencji)[11], z czego 4 783 000 przypadło na 1981 rok (2. miejsce pod względem frekwencji)[12], po wejściu produkcji na ekrany kin w dniu 31 stycznia 1981 roku[13].
W 1980 roku ukazała się francuska wersja filmu, zatytułowana Ouvriers 80, na kasecie VHS wideo z dubbingiem w języku francuskim i napisami w języku niderlandzkim (Film Polski, Warszawa, Paryż 1980; wznowienie: Direction du livre et de la lecture, Paryż 2001, kaseta VHS)[14][15]. W marcu 1981 roku odbyła się premiera w Paryżu z francuską wersją językową czytaną przez lektora[16]. Godzinną wersję filmu zmontował dla telewizji francuskiej reżyser Chris Marker[2]. W 1981 roku film był pokazywany w letnich kinach studyjnych w Holandii[17], a w 1982 roku w Nowym Jorku pod tytułem Workers '80, z angielską wersją językową czytaną przez lektora (przekład Richard Lourie i Anthony Milosz)[18]. Po 1990 roku film wielokrotnie wyświetlano w Telewizji Polskiej[19]. W 2010 roku bezpłatną płytę DVD z filmem dołączono do „Biuletynu Instytutu Pamięci Narodowej” nr 9–10 (118–119), wrzesień–październik 2010[20].
Fragmenty Robotników '80 wykorzystano w filmie Człowiek z żelaza w reżyserii Andrzeja Wajdy (1981)[21], w filmie KOR, zrealizowanym w Paryżu (1988)[22], oraz w filmach Przerwany film (1993)[23] i Strajk. Die Heldin von Danzig (2007, tytuł polski Strajk)[24]. W 2017 roku Robotnicy ’80 znaleźli się wśród materiałów dodatkowych zawartych w zbiorze Andrzej Wajda: Antologia filmowa (Wydanie Kolekcjonerskie), zawierającym płyty DVD z filmami Andrzeja Wajdy (26 płyt) i materiały dodatkowe (10 płyt) (Cyfrowe Repozytorium Filmowe, Warszawa 2017)[25]. W 2018 roku Wytwórnia Filmów Dokumentalnych i Fabularnych dokonała rekonstrukcji cyfrowej filmu[26], współfinansowanej przez Polski Instytut Sztuki Filmowej[27].
Nagrody[edytuj | edytuj kod]
- „Syrenka Warszawska”, nagroda Klubu Krytyki Filmowej Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich dla reżyserów za „najlepszy spośród utworów polskich wyświetlanych w latach 1979–1980” (1980)[28][29]
- Nagroda Międzynarodowej Federacji Krytyków Filmowych (FIPRESCI) (styczeń 1981, 11. Międzynarodowy Festiwal Filmów Krótkometrażowych i Dokumentalnych w Lille we Francji[1][30], gdzie pokaz filmu Robotnicy ’80 został zorganizowany przez francuskie związki zawodowe CGT jako impreza towarzysząca festiwalowi[31])
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Robotnicy ’80 w bazie filmpolski.pl
- ↑ a b c Jadwiga Hučková: Opowieści naocznego świadka. Kino pomiędzy wiosnami Solidarności. W: Historia polskiego filmu dokumentalnego (1945–2014). Małgorzata Hendrykowska (red. nauk.). Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, 2015, s. 366, 372, 375. ISBN 978-83-232-2806-6. [dostęp 2024-02-28].
- ↑ Janina Falkowska: Andrzej Wajda. History, Politics & Nostalgia In Polish Cinema. New York: Berghahn Books, 2008, s. 22–23. ISBN 978-1-84545-225-4. [dostęp 2024-02-24].
- ↑ Marta Fik: Kultura polska po Jałcie: kronika lat 1944–1981. T. 2. Warszawa: Niezależna Oficyna Wydawnicza, 1991, s. 879. ISBN 83-7054-024-4.
- ↑ a b „Robotnicy ’80”. Poruszające świadectwo strajku w Stoczni Gdańskiej. polskieradio.pl, 17 grudnia 2023. [dostęp 2024-02-24].
- ↑ a b Stocznia Movie. Ten film wolno było oglądać tylko w Gdańsku. gdansk.pl, 26 listopada 2015. [dostęp 2024-03-01].
- ↑ Zbigniew Majchrowski. „1989” – fantazja non-fiction. „Didaskalia: gazeta teatralna”. Nr 174, s. 61–62, kwiecień 2023. Kraków: Koło Naukowe Polonistów Uniwersytetu Jagiellońskiego. ISSN 1233-0477. [dostęp 2024-03-01].
- ↑ a b Lech Bądkowski. Początek (przedruk z czasopisma „Samorządność”, 19, 20 i 21 grudnia 1980, nr 36). „Pomerania”. Nr 7 (114), s. 25, lipiec 1981. Gdańsk: Zarząd Główny Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego. ISSN 0238-9045. [dostęp 2023-03-01].
- ↑ Język polski: encyklopedia w tabelach. Wojciech Mizerski (red.). Warszawa: Wydawnictwo Adamantan, 2005, s. 62. ISBN 83-7350-069-3.
- ↑ a b Wojciech Tomczyk: Wszystkie seanse zarezerwowane. W: Alfabet Solidarności. Krzysztof Nowak (red.). Gdańsk: Instytut Dziedzictwa Solidarności, 2020, s. 158. ISBN 978-83-957269-5-8. [dostęp 2024-03-02].
- ↑ Wyniki najpopularniejszych filmów z lat 80.. boxoffice-bozg.pl. [dostęp 2024-02-24].
- ↑ Liczba widzów na filmach w roku 1981 od daty premiery do końca roku. boxoffice-bozg.pl. [dostęp 2024-02-24].
- ↑ 1981 r. Kalendarium wydarzeń w Polsce. interia.pl. [dostęp 2024-02-24].
- ↑ Ouvriers 80 (1980). worldcat.org. [dostęp 2024-02-24]. (ang.).
- ↑ Ouvriers 80 (2001). worldcat.org. [dostęp 2024-02-24]. (ang.).
- ↑ Claire Devarrieux: Le film „Ouvriers 80” projeté à Paris. lemonde.fr, 27 marca 1981. [dostęp 2024-02-24]. (fr.).
- ↑ Joanna Leska-Ślęzak. Dwustronne stosunki polsko-holenderskie widziane z Warszawy. „Cywilizacja i Polityka”. 11, s. 142, 2013. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek. ISSN 1732-5641. [dostęp 2024-02-29].
- ↑ Vincent Canby: Workers '80, Poland's Labor Turmoil. nytimes.com, 4 lipca 1982. [dostęp 2024-02-24]. (ang.).
- ↑ Robotnicy ’80 w telewizji. telemagazyn.pl. [dostęp 2024-03-02].
- ↑ „Biuletyn IPN” nr 9-10/2010. ipn.gov.pl. [dostęp 2024-02-24].
- ↑ Jan Strękowski: Człowiek z żelaza, reż. Andrzej Wajda. culture.pl, grudzień 2010. [dostęp 2024-02-24].
- ↑ KOR (Film). cbw.wp.mil.pl. [dostęp 2024-02-24].
- ↑ Przerwany film w bazie filmpolski.pl
- ↑ Strajk. Die Heldin von Danzig w bazie filmpolski.pl
- ↑ Andrzej Wajda: Antologia filmowa (Wydanie Kolekcjonerskie). empik.com. [dostęp 2024-02-24].
- ↑ Robotnicy ’80 – omówienie-filmu. Andrzej Bukowiecki. wfdif.online. [dostęp 2024-02-24].
- ↑ Robotnicy ’80. wfdif.online. [dostęp 2024-02-24].
- ↑ Kto jest kim w Polsce: informator biograficzny. Lidia Becela i in. (red.). Warszawa: Interpress, 1989, s. 1503. ISBN 83-223-2644-0.
- ↑ Syrenka Warszawska. Karol Tchorek. artinfo.pl. [dostęp 2024-03-01].
- ↑ 11st International Short and Documentary Film Festival, Lille. fipresci.org. [dostęp 2024-02-24]. (ang.).
- ↑ Maria Marszałek. Oczekiwania Lille ’81: od specjalnego wysłannika. „Ekran”. Nr 16 (19 IV), s. 14, 1981. Warszawa: Zarząd Główny Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Radzieckiej. ISSN 0013-3299.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Robotnicy ’80 w bazie filmpolski.pl
- Jadwiga Hučková: Opowieści naocznego świadka. Kino pomiędzy wiosnami Solidarności. W: Historia polskiego filmu dokumentalnego (1945–2014). Małgorzata Hendrykowska (red. nauk.). Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, 2015, s. 366, 372–375. ISBN 978-83-232-2806-6. [dostęp 2024-02-28].
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Robotnicy ’80 (cały film przed rekonstrukcją cyfrową) w serwisie YouTube
- Robotnicy ’80 (cały film po rekonstrukcji cyfrowej) na stronach Wytwórni Filmów Dokumentalnych i Fabularnych (wymaga zalogowania)
- Robotnicy ’80 w bazie IMDb (ang.)
- Robotnicy ’80 w bazie Filmweb
- Robotnicy ’80 w Internetowej Bazie Filmowej (fdb.pl)
- Plakat do filmu Robotnicy ’80 w galerii plakatu filmowego Filmoteki Narodowej „Gapla” (projekt Andrzej Pągowski)