Rudka (województwo podkarpackie)
50°13′30″N 22°38′10″E/50,225000 22,636111
| wieś | |
_(HB4).jpg) Kościół filialny (dawna cerkiew) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2021) |
648[2] |
| Strefa numeracyjna |
16 |
| Kod pocztowy |
37-530[3] |
| Tablice rejestracyjne |
RPZ |
| SIMC |
0611353[4] |
Położenie na mapie gminy Sieniawa  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa podkarpackiego  | |
Położenie na mapie powiatu przeworskiego  | |
| 50°13′30″N 22°38′10″E/50,225000 22,636111[1]
| |
.jpg)
.jpg)
Rudka – wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie przeworskim, w gminie Sieniawa[5][4]. Leży nad strugą Lubienią dopływem Sanu. 88 W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie przemyskim.
Części wsi[edytuj | edytuj kod]
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0611360 | Ceglaki | część wsi |
| 0611376 | Franusie | część wsi |
| 0611382 | Koty | część wsi |
| 0611442 | Przyjmy | przysiółek |
| 0611399 | Przymiarki | część wsi |
| 0611407 | Szczury | część wsi |
| 0611413 | Zagóra | część wsi |
| 0611420 | Zarzeczne | część wsi |
Historia[edytuj | edytuj kod]
Wieś była wzmiankowana rejestrach podatkowych w 1674 roku jako Rudtka[a][6], w której było 55 domów (w tym folwark z 9 domami, dzierżawiony przez Baranieckiego).
W 1894 roku wybrano zwierzchność gminną, której naczelnikiem został Wasyl Okruch, a w 216 domach było 1137 mieszkańców[7]. W I połowie XX wieku w Rudce były 154 domy.
W II Rzeczypospolitej wieś w powiecie jarosławskim województwa lwowskiego. W latach 1944-1947 nacjonaliści ukraińscy z OUN-UPA zamordowali tutaj 14 Polaków[8]. W 1945 roku na Ukrainę wysiedlono 267 mieszkańców z 63 domów.
W czasie okupacji niemieckiej Michał Mazur i Helena Szelewa-Kurasiewicz udzielili pomocy Żydom, braciom Leisurowi i Rubenowi Braten. W 1986 roku Instytut Jad Waszem podjął decyzję o przyznaniu Michałowi Mazurowi i Helenie Szelewie-Kurasiewicz tytułu Sprawiedliwych wśród Narodów Świata[9].
Oświata[edytuj | edytuj kod]
22 listopada 1890 roku reskryptem Rady szkolnej krajowej została zorganizowana szkoła publiczna etatowa w Rudce[10] (w latach 1890–1891 w rejestrach jako „niezreorganizowana”), która od 1891 roku była filialna, a następnie od 1892 roku 1-klasowa. Przydatnym źródłem archiwalnym do poznania historii szkolnictwa w Galicji są austriackie Szematyzmy Galicji i Lodomerii. Początkowo szkoła nie posiadała nauczyciela, a od 1891 roku pierwszym nauczycielem był Władysław Różycki. Od 1907 roku szkoła posiadała też nauczycieli pomocniczych, którymi byli: Maria Kowalczyk (1907–1908), Zofia Węgrzyn (1908–1912), Emilia Gąsiorowska (1912–1913), Domicella Fludzińska (1913–1914?).
- Kierownicy szkoły w Rudce
- 1890–1891. Posada opróżniona[11].
- 1891–1892. Władysław Różycki[12].
- 1892–1906. Edward Gacek[13]
- 1906–1924(?). Wiktor Bereżyński[14].
- 1928– ?. Julian Chlebowicz[15].
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
Cerkiew greckokatolicka pw. Zaśnięcia NMP – drewniana świątynia wzniesiona w 1693 lub 1695 (data na portalu wejściowym) roku przez przybyłą ze wschodu ludność Bojkowską. Pod koniec XVIII wieku przebudowano jej część zachodnią. Cerkiew była świątynią filialną parafii w Sieniawie. Gdy podjęto decyzję o budowie nowej cerkwi murowanej, to wówczas drewniana została przesunięta w 1921 roku, na obecne miejsce. Gdy w 1924 roku oddano do użytku nową cerkiew, była użytkowana tylko sporadycznie, aż do 1947 roku[16].
W 1958 roku cerkiew była remontowana po uszkodzeniach z czasu II wojny światowej[17]. 8 lipca 1988 roku cerkiew została uszkodzona przez powalone drzewo podczas potężnego huraganu[18].
W latach 1990–1991 przeprowadzono wstępny remont, a w latach 2010–2013 przeprowadzono generalny remont[16].
Kościół pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny - dawna cerkiew greckokatolicka w stylu bizantyjskim, z 1921 roku. Obecnie kościół filialny parafii Cieplice-Rudka.
Przyroda[edytuj | edytuj kod]
W pobliżu zabytkowej cerkwi rośnie jeden z najgrubszych polskich dębów, to drzewo o obwodzie 890 cm i wysokości 23 m (w 2013)[19]. Stan zdrowotny jest zły, gdyż od podstawy ciągnie się spory ubytek kominowy, a korona dębu jest ścieśniona[20]. Obok wiekowego okazu rósł jeszcze jeden dąb, lecz posiadający znacznie mniejszy obwód – 595 cm oraz 25 m wysokości, ten dąb miał także bardzo wąską koronę[19], został samowolnie ścięty przez mieszkańców podobnie jak inne dęby w obrębie kościoła. W 1945 roku założono Nadleśnictwo Rudka, które w 1973 roku zostało włączone w skład Nadleśnictwa Sieniawa.
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ W rejestrze pogłównego ziemi przemyskiej z 1674 roku zapisano - Rudtka: curia n[obi]lis Baraniecki, a persona sua, consortis et familia curiali in summa fl. ...........9/15. A personis subditorum utriusque sexus n[umer]o quadraginta sex in summa fl. ..........46/0.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 117936
- ↑ Wieś Rudka w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2022-12-29], liczba ludności w oparciu o dane GUS.
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1097 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b c GUS. Wyszukiwarka TERYT
- ↑ a b Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ Zdzisław Budzyński i Kazimierz Przyboś. Polska południowo-wschodnia w epoce nowożytnej. Źródła dziejowe tom I, część 4. Rejestr pogłównego ziemi przemyskiej 1674. Wydawnictwo WSP Rzeszów 2000 ISBN 83-87288-55-1 (str. 142)
- ↑ Podkarpacka Biblioteka Cyfrowa Skorowidz Powiatu Jarosławskiego na rok 1902 (str. 62) [dostęp 2018-01-22]
- ↑ Szczepan Siekierka, Henryk Komański, Krzysztof Bulzacki, Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie lwowskim 1939–1947, Wrocław: Stowarzyszenie Upamiętnienia Ofiar Zbrodni Ukraińskich Nacjonalistów, 2006, s. 275-276, ISBN 83-85865-17-9, OCLC 77512897.
- ↑ https://sprawiedliwi.org.pl/pl/historie-pomocy/historia-pomocy-mazur-michal-i-szelewa-kurasiewicz-helena
- ↑ Podkarpacka Biblioteka Cyfrowa Skorowidz Powiatu Jarosławskiego na rok 1902 (str. 147) [dostęp 2018-01-22]
- ↑ Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim na rok 1891 (str. 436) [dostęp 2018-01-20]
- ↑ Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim na rok 1892 (str. 436) [dostęp 2018-01-20]
- ↑ Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowski na rok 1893 (str. 436) [dostęp 2018-01-20]
- ↑ Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim na rok 1907 (str. 591) [Dostęp 2017-03-13]
- ↑ Podkarpacka Biblioteka Cyfrowa Dziennik Urzędowy Kuratorjum Okręgu Szkolnego lwowskiego. Rocznik 1928 (str. 518) [dostęp 2018-01-22]
- ↑ a b Cerkiew fil. Greckokatolicka pw. Zaśnięcia Bogurodzicy, ob. Kościół fil. Rzym.-Kat. pw. Narodzenia NMP. [dostęp 2018-01-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-01-23)].
- ↑ Kościoły drewniane w Polsce. Rudka. województwo podkarpackie, powiat przeworski
- ↑ Cerkiew w Rudce koło Sieniawy uratowana przed ruiną. TVP3 Rzeszów, 4 marca 2013. [dostęp 2018-01-22].
- ↑ a b Krzysztof Borkowski. Polskie drzewa. DALPO. s.247
- ↑ Krzysztof Borkowski, Robert Tomusiak, Paweł Zarzyński. Drzewa Polski. 2016. s.182-183
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Rudka 1.) wieś, pow. jarosławski, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IX: Pożajście – Ruksze, Warszawa 1888, s. 913.
- Siedziba gminy: Sieniawa
| Miejscowości gminy |
| ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Jednostki pomocnicze gminy |
|
