Zamek w Kwidzynie: Różnice pomiędzy wersjami

Zamek w Kwidzynie
	nr rej. 164/N z 9 grudnia 1961
	; Zamek od strony zachodniej
Państwo	Polska
Miejscowość	Kwidzyn
Ukończenie budowy	XIV w.
	Położenie na mapie Kwidzyna Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
	Położenie na mapie Polski Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
	Położenie na mapie województwa pomorskiego Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
	Położenie na mapie powiatu kwidzyńskiego Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
	Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}\|type:building}
	Multimedia w Wikimedia Commons

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja nieprzejrzana]

[wersja przejrzana]

← poprzednia edycja następna edycja →

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Wersja z 16:48, 28 sty 2017

Zamek w Kwidzynie – zamek kapituły pomezańskiej w Kwidzynie wzorowany na zamkach krzyżackich.

Historia

Obecnie istniejący zamek jest drugim w kolejności chronologicznej. Pierwszy, zwany zamkiem biskupim lub Starym Zameczkiem (niem. Altschlösschen), zbudowany został przez Krzyżaków. Zamek ten zlokalizowano najprawdopodobniej w miejscu wcześniejszego pruskiego grodu Kwedis o okolicy dzisiejszej ul. Starozamkowej w Kwidzynie.

Skrzydła południowe i wschodnie zostały rozebrane w końcu XVIII w., od tego czasu wnętrza kilkakrotnie przebudowywano na potrzeby urzędów, a w latach 1855-1875 budowlę poddano rekonstrukcji.

Do budowy istniejącego obecnie zamku przystąpiono na przełomie XIII i XIV wieku. Po pracach mających na celu przygotowanie terenu rozpoczęto wznoszenie skrzydeł zamkowych i zabudowań przedzamcza. Zamek wzniesiono z kamieni i cegieł w formie czteroskrzydłowej budowli na planie zbliżonym do kwadratu, z wieżami w narożach, dwukondygnacyjnym krużgankiem na dziedzińcu i wjazdem od strony północnej, gdzie znajdowało się gospodarcze przedzamcze. Większość prac budowlanych przy zamku zakończono w latach 1340–1350. W latach 80. XIV wieku ukończono Gdanisko. Pierwotnie zamek stanowił samodzielne założenie, dopiero wtórnie został połączony z katedrą, a jego najwyższą, narożną wieżę południowo-wschodnią przekształcono w dzwonnicę. Ukończenie nowego kościoła katedralnego jest datowane na okres rządów biskupa Jana Möncha (1377–1409). W tym czasie powstał w Kwidzynie unikatowy zespół architektoniczny, w którego skład weszły dwa zamki (biskupi i kapituły), katedra oraz miasto. Poszczególne człony miały własne umocnienia, a połączone murami tworzyły system obronny, doskonale wkomponowany w warunki naturalne terenu. Zamek stał się siedzibą kapituły pomezańskiej, a także centrum religijnym i polityczno-administracyjnym.

Na mocy ustaleń drugiego pokoju toruńskiego Kwidzyn, wraz z dominium biskupim, przyznany został Zakonowi Krzyżackiemu. Biskupstwo pomezańskie zostało dożywotnio oddane polskiemu biskupowi chełmińskiemu Wincentemu Kiełbasie. Po jego śmierci Zakon podjął próbę obsady biskupstwa pomezańskiego, mając poparcie ze strony kapituły katedralnej. Doprowadziło to interwencji wojsk polskich na terenach należących do biskupstwa pomezańskiego i warmińskiego - konflikt określany jako Wojna Księża. W 1478 roku wojska polskie zdobyły Kwidzyn. Mieszczanie schronili się w zamku kapituły i podpalili miasto. W trakcie działań wojennych zamek został poważnie uszkodzony – podczas prac remontowych przeprowadzonych w roku 1487, rozebrano uszkodzone wieże narożne.

W roku 1520 w wyniku kolejnych działań wojennych, wojska polskie zniszczyły całkowicie zamek biskupi i najprawdopodobniej uszkodziły zamek kapituły. W roku 1526 biskupi pomezańscy przeszli na protestantyzm. W latach 30 XVI wieku pierwszy biskup protestancki Paulus Speratus, przeprowadził na własny koszt remont zamku kapitulnego. Po jego śmierci, w roku 1551 zamek został przejęty przez urzędników księcia Albrechta Hohenzollerna, stając się budynkiem rządowym i rezydencją, w której , w 1709 roku, zatrzymał się car Rosji Piotr I, w czasie swojego pobytu w Kwidzynie, na zaproszenie króla pruskiego Fryderyka I.

W roku 1728 skrzydło południowe zamku zostało przekształcone w magazyn spożywczy dla garnizonu wojskowego. Po pierwszym rozbiorze Polski zamek stał się siedzibą sądu. W związku ze zmianą funkcji, przeprowadzono konieczne prace adaptacyjne. W salach I piętra wprowadzono podział na szereg małych pomieszczeń. Rozebrano częściowo zachodni krużganek, budując schody prowadzące z dziedzińca na I piętro. Część zamku zaadaptowano na cele więzienne. W roku 1798 podjęto decyzję o rozbiórce dwóch skrzydeł zamkowych: wschodniego i najbardziej reprezentacyjnego południowego, by z pozyskanego materiału wybudować osobny budynek.

Po roku 1854, na mocy rozporządzenia króla Fryderyka Wilhelma IV zaprzestano dewastacji zamku i rozpoczęto prace rekonstrukcyjne. Ich najistotniejszy etap przeprowadzono w roku 1874, pod kierunkiem Gustava Reicherta. W rezultacie odbudowano wieże narożne, zrekonstruowano sklepienia w pomieszczeniach pierwszego piętra skrzydła północnego i uzupełniono detal architektoniczny.

Zamek pełnił funkcje sądu i więzienia do roku 1935. W roku 1936 po przeprowadzeniu szeregu prac adaptacyjnych, zamek stał się siedzibą hitlerowskiej szkoły Hitlerjugend HJ-Ostlandführerschule, i tę funkcję pełnił do roku 1945. Po zajęciu miasta przez Armie Czerwoną zamek, w odróżnieniu od Starego Miasta, szczęśliwie uniknął poważniejszych zniszczeń. Splądrowano jedynie jego wnętrza.

W grudniu 1949 roku zamek został przejęty przez Ministerstwo Kultury i Sztuki.

Obecnie mieści się w nim Muzeum w Kwidzynie.

Opis

Zamek na przestrzeni dziejów był wielokrotnie przebudowywany, w zależności od różnych czynników był rozbudowywany i częściowo rozbierany. W czasie swego największego rozwoju (między XVI a XIX wiekiem) stanowił on czteroskrzydłowy, regularny kompleks z krużgankowym dziedzińcem wewnętrznym. W narożach rozbudowano regularne czteroboczne wieże, zwieńczone strzelistymi czterospadowymi dachami. Wyjątkiem pozostała wysoka (59 m) wieża znajdująca się w południowo-wschodnim narożu. W 1798 roku zamek został częściowo rozebrany przez władze pruskie. W ramach prac rozebrane zostały skrzydła: wschodnie (przylegające do katedry) i reprezentacyjne skrzydło południowe (znajdujące się od strony starego miasta), w którym znajdował się między innymi refektarz biskupi. Od tego czasu zamek stracił swą zamkniętą, regularną formę. Materiał pozyskany w trakcie rozbiórki posłużył do budowy gmachu Sądu Ziemskiego w Kwidzynie, który powstał w latach 1798-1800 i stoi obecnie przy ul. Braterstwa Narodów 59.

Charakterystycznym elementem zamku jest największa na terenie państwa krzyżackiego wieża sanitarno-obronna gdanisko - usytuowana w odległości 55 metrów od zachodniego skrzydła zamku na najniższych terasach doliny wiślanej. Gdanisko jest połączone z głównym korpusem zamku najdłuższym na świecie gankiem wspartym na pięciu wysokich arkadach o wysokości kilkunastu metrów. Od północy znajduje się wieża studzienna połączona dwiema arkadami z zamkiem, potocznie nazywana małym gdaniskiem.

Zobacz też

↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo pomorskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023 [dostęp 2013-04-26] .

Bibliografia

Liliana Krantz, Jerzy Domasłowski, Katedra i zamek w Kwidzynie, Warszawa - Poznań - Toruń, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1982, ISBN 83-01-04160-9
Mieczysław Haftka, Zamek w Kwidzynie, Malbork, Muzeum Zamkowe, 1983
Architektura gotycka w Polsce, pod. red. Teresy Mroczko i Mariana Arszyńskiego, Warszawa, Instytut Sztuki PAN, 1995, ISBN 83-85938-41-9
Tadeusz Wiśniewski: Katedra i zamek kapituły biskupstwa pomezańskiego w Kwidzynie. Przewodnik. Kwidzyn: Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Kwidzyńskiej, 1994.
http://www.zamek.kwidzyn.pl/index.php

Linki zewnętrzne

Muzeum w Kwidzynie
sekulada.com: Krzyżacki zamek w Kwidzynie. [dostęp 9 października 2015]. (pol.).

[zabytek-1] Rejestr zabytków nieruchomych – województwo pomorskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023 [dostęp 2013-04-26] .

[1]

@@ Linia 1: / Linia 1: @@
 {{Budynek infobox
  | nazwa                 = Zamek w Kwidzynie
- | zabytek               = 164/N z [[9 grudnia]] [[1961]]<ref name="zabytek">{{zabytek|pomorskie|data dostępu=26.04.2013}}</ref>
+ | zabytek               = 164/N z [[9 grudnia]] 1961<ref name="zabytek">{{zabytek|pomorskie|data dostępu=26.04.2013}}</ref>
  | zdjęcie               = Kwidzyn zamek.jpg
  | opis zdjęcia          = Zamek od strony zachodniej
@@ Linia 16: / Linia 16: @@
  | powierzchnia użytkowa =
  | rozpoczęcie budowy    =
- | ukończenie budowy     = [[XIV wiek|XIV]] w.
+ | ukończenie budowy     = XIV w.
  | przebudowy            =
  | zniszczono            =
@@ Linia 37: / Linia 37: @@
 '''Zamek w Kwidzynie''' – zamek kapituły [[Pomezania|pomezańskiej]] w [[Kwidzyn]]ie wzorowany na zamkach [[zakon krzyżacki|krzyżackich]].
 == Historia ==
-Obecnie istniejący zamek jest drugim w kolejności chronologicznej. Pierwszy, zwany z''amkiem biskupim'' lub ''Starym Zameczkiem'' (niem. Altschlösschen),  zbudowany został przez [[Zakon krzyżacki|Krzyżaków]]. Zamek ten zlokalizowano najprawdopodobniej  w miejscu wcześniejszego pruskiego grodu [[Kwidzyn|Kwedis]]<ref>{{Cytuj|tytuł=Kwidzyn|data=2017-01-18|data dostępu=2017-01-20|opublikowany=Wikipedia, wolna encyklopedia|url=https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kwidzyn&oldid=48228665|język=pl}}</ref> o okolicy dzisiejszej ul. Starozamkowej w [[Kwidzyn|Kwidzynie]].
+Obecnie istniejący zamek jest drugim w kolejności chronologicznej. Pierwszy, zwany z''amkiem biskupim'' lub ''Starym Zameczkiem'' (niem. Altschlösschen),  zbudowany został przez [[Zakon krzyżacki|Krzyżaków]]. Zamek ten zlokalizowano najprawdopodobniej  w miejscu wcześniejszego pruskiego grodu [[Kwidzyn|Kwedis]] o okolicy dzisiejszej ul. Starozamkowej w [[Kwidzyn|Kwidzynie]].
-Skrzydła południowe i wschodnie zostały rozebrane w końcu [[XVIII wiek|XVIII]] w., od tego czasu wnętrza kilkakrotnie przebudowywano na potrzeby urzędów, a w latach 1855-1875 budowlę poddano rekonstrukcji.
+Skrzydła południowe i wschodnie zostały rozebrane w końcu XVIII w., od tego czasu wnętrza kilkakrotnie przebudowywano na potrzeby urzędów, a w latach 1855-1875 budowlę poddano rekonstrukcji.
-Do budowy istniejącego obecnie zamku  przystąpiono na przełomie [[XIII wiek|XIII]] i [[XIV wiek|XIV]] wieku. Po pracach mających na celu przygotowanie terenu rozpoczęto wznoszenie skrzydeł zamkowych i zabudowań przedzamcza. Zamek wzniesiono z kamieni i cegieł w formie czteroskrzydłowej budowli na planie zbliżonym do kwadratu, z wieżami w narożach, dwukondygnacyjnym [[Krużganek|krużgankiem]] na dziedzińcu i wjazdem od strony północnej, gdzie znajdowało się gospodarcze przedzamcze. Większość prac budowlanych przy zamku zakończono w latach [[1340]] – [[1350]]. W latach 80 [[XIV wiek|XIV]] wieku ukończono [[Gdanisko]]. Pierwotnie zamek stanowił samodzielne założenie, dopiero wtórnie został połączony z katedrą, a jego najwyższą, narożną wieżę południowo-wschodnią przekształcono w dzwonnicę. Ukończenie nowego kościoła katedralnego jest datowane na okres rządów biskupa [[Jana Möncha]] ([[1377]] – [[1409]]). W tym czasie powstał w [[Kwidzyn|Kwidzynie]] unikatowy zespół architektoniczny, w którego skład weszły dwa zamki (biskupi i kapituły), katedra oraz miasto. Poszczególne człony miały własne umocnienia, a połączone murami tworzyły system obronny, doskonale wkomponowany w warunki naturalne terenu. Zamek stał się siedzibą [[Kapituła pomezańska|kapituły pomezańskiej]], a także centrum religijnym i polityczno-administracyjnym.
+Do budowy istniejącego obecnie zamku  przystąpiono na przełomie XIII i XIV wieku. Po pracach mających na celu przygotowanie terenu rozpoczęto wznoszenie skrzydeł zamkowych i zabudowań przedzamcza. Zamek wzniesiono z kamieni i cegieł w formie czteroskrzydłowej budowli na planie zbliżonym do kwadratu, z wieżami w narożach, dwukondygnacyjnym [[Krużganek|krużgankiem]] na dziedzińcu i wjazdem od strony północnej, gdzie znajdowało się gospodarcze przedzamcze. Większość prac budowlanych przy zamku zakończono w latach 1340–1350. W latach 80. XIV wieku ukończono [[Gdanisko]]. Pierwotnie zamek stanowił samodzielne założenie, dopiero wtórnie został połączony z katedrą, a jego najwyższą, narożną wieżę południowo-wschodnią przekształcono w dzwonnicę. Ukończenie nowego kościoła katedralnego jest datowane na okres rządów biskupa [[Jana Möncha]] (1377–1409). W tym czasie powstał w [[Kwidzyn|Kwidzynie]] unikatowy zespół architektoniczny, w którego skład weszły dwa zamki (biskupi i kapituły), katedra oraz miasto. Poszczególne człony miały własne umocnienia, a połączone murami tworzyły system obronny, doskonale wkomponowany w warunki naturalne terenu. Zamek stał się siedzibą [[Kapituła pomezańska|kapituły pomezańskiej]], a także centrum religijnym i polityczno-administracyjnym.
-Na mocy ustaleń drugiego pokoju toruńskiego Kwidzyn, wraz z dominium biskupim, przyznany został [[Zakon krzyżacki|Zakonowi Krzyżackiemu]]. Biskupstwo pomezańskie zostało dożywotnio oddane polskiemu biskupowi chełmińskiemu [[Wincenty Kiełbasa|Wincentemu Kiełbasie]]. Po jego śmierci Zakon podjął próbę obsady biskupstwa pomezańskiego, mając poparcie ze strony kapituły katedralnej. Doprowadziło to interwencji wojsk polskich na terenach należących do biskupstwa pomezańskiego i warmińskiego - konflikt określany jako [[Wojna popia|Wojna Księża]]. W [[1478]] roku wojska polskie zdobyły [[Kwidzyn]]. Mieszczanie schronili się w zamku kapituły i podpalili miasto. W trakcie działań wojennych zamek został poważnie uszkodzony – podczas prac remontowych przeprowadzonych w roku 1487, rozebrano uszkodzone wieże narożne.
+Na mocy ustaleń drugiego pokoju toruńskiego Kwidzyn, wraz z dominium biskupim, przyznany został [[Zakon krzyżacki|Zakonowi Krzyżackiemu]]. Biskupstwo pomezańskie zostało dożywotnio oddane polskiemu biskupowi chełmińskiemu [[Wincenty Kiełbasa|Wincentemu Kiełbasie]]. Po jego śmierci Zakon podjął próbę obsady biskupstwa pomezańskiego, mając poparcie ze strony kapituły katedralnej. Doprowadziło to interwencji wojsk polskich na terenach należących do biskupstwa pomezańskiego i warmińskiego - konflikt określany jako [[Wojna popia|Wojna Księża]]. W 1478 roku wojska polskie zdobyły [[Kwidzyn]]. Mieszczanie schronili się w zamku kapituły i podpalili miasto. W trakcie działań wojennych zamek został poważnie uszkodzony – podczas prac remontowych przeprowadzonych w roku 1487, rozebrano uszkodzone wieże narożne.
 W roku 1520 w wyniku kolejnych działań wojennych, wojska polskie zniszczyły całkowicie zamek biskupi i najprawdopodobniej uszkodziły zamek kapituły. W roku 1526 biskupi pomezańscy przeszli na protestantyzm. W latach 30 XVI wieku pierwszy biskup protestancki [[Paulus Speratus]], przeprowadził na własny koszt remont zamku kapitulnego. Po jego śmierci, w roku 1551 zamek został przejęty przez urzędników księcia [[Albrecht Hohenzollern (1490–1568)|Albrechta Hohenzollerna]], stając się budynkiem rządowym i rezydencją, w której , w 1709 roku, zatrzymał się [[Władcy Rosji|car Rosji]] [[Piotr I Wielki|Piotr I]], w czasie swojego  pobytu w Kwidzynie, na zaproszenie króla pruskiego [[Fryderyk I Pruski|Fryderyka I]].
@@ Linia 49: / Linia 49: @@
 W roku 1728 skrzydło południowe zamku zostało przekształcone w magazyn spożywczy dla garnizonu wojskowego. Po pierwszym rozbiorze Polski zamek stał się siedzibą sądu. W związku ze zmianą funkcji, przeprowadzono konieczne prace adaptacyjne. W salach I piętra wprowadzono podział na szereg małych pomieszczeń. Rozebrano częściowo zachodni krużganek, budując schody prowadzące z dziedzińca na I piętro. Część zamku zaadaptowano na cele więzienne. W roku 1798 podjęto decyzję o rozbiórce dwóch skrzydeł zamkowych: wschodniego i najbardziej reprezentacyjnego południowego, by z pozyskanego materiału wybudować osobny budynek.
-Po roku [[1854]], na mocy rozporządzenia króla [[Fryderyk Wilhelm IV Pruski|Fryderyka Wilhelma IV]] zaprzestano dewastacji zamku i rozpoczęto prace rekonstrukcyjne. Ich najistotniejszy etap przeprowadzono w roku 1874, pod kierunkiem [[Gustav Reichert|Gustava Reichert]]<nowiki/>a. W rezultacie odbudowano wieże narożne, zrekonstruowano sklepienia w pomieszczeniach pierwszego piętra skrzydła północnego i uzupełniono detal architektoniczny.
+Po roku 1854, na mocy rozporządzenia króla [[Fryderyk Wilhelm IV Pruski|Fryderyka Wilhelma IV]] zaprzestano dewastacji zamku i rozpoczęto prace rekonstrukcyjne. Ich najistotniejszy etap przeprowadzono w roku 1874, pod kierunkiem [[Gustav Reichert|Gustava Reichert]]<nowiki/>a. W rezultacie odbudowano wieże narożne, zrekonstruowano sklepienia w pomieszczeniach pierwszego piętra skrzydła północnego i uzupełniono detal architektoniczny.
-Zamek pełnił funkcje sądu i więzienia do roku [[1935]]. W roku 1936 po przeprowadzeniu szeregu prac adaptacyjnych, zamek stał się siedzibą hitlerowskiej szkoły [[Hitlerjugend]] HJ-Ostlandführerschule, i tę funkcję pełnił do roku [[1945]]. Po zajęciu miasta przez [[Armia Czerwona|Armie Czerwoną]] zamek, w odróżnieniu od Starego Miasta, szczęśliwie uniknął poważniejszych zniszczeń. Splądrowano jedynie jego wnętrza.
+Zamek pełnił funkcje sądu i więzienia do roku 1935. W roku 1936 po przeprowadzeniu szeregu prac adaptacyjnych, zamek stał się siedzibą hitlerowskiej szkoły [[Hitlerjugend]] HJ-Ostlandführerschule, i tę funkcję pełnił do roku 1945. Po zajęciu miasta przez [[Armia Czerwona|Armie Czerwoną]] zamek, w odróżnieniu od Starego Miasta, szczęśliwie uniknął poważniejszych zniszczeń. Splądrowano jedynie jego wnętrza.
-W grudniu [[1949]] roku zamek został przejęty przez [[Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego|Ministerstwo Kultury i Sztuki]].
+W grudniu 1949 roku zamek został przejęty przez [[Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego|Ministerstwo Kultury i Sztuki]].
 Obecnie mieści się w nim [[Muzeum w Kwidzynie]].