Zamek

Zamek w Malborku

Zamek w Maintenon w departamencie Eure-et-Loir we Francji.

Zamek Peleş w Sinai (Rumunia).

Zamek Takamatsu (Japonia)

Zamek Windsor

Zamek książąt Sułkowskich
w Bielsku-Białej

Zamek Królewski w Warszawie

Zamek – według prof. Bohdana Guerquina zespół elementów warownych i budynków mieszkalnych powiązanych w zamknięty obwód obronny, który to zespół powstał w ustroju feudalnym jako ośrodek władzy książęcej, siedziba możnowładcy, siedziba rycerza lub placówka militarna. Zasadniczą cechę takiego zespołu stanowi zamknięty obwód obronny początkowo w postaci wałów lub konstrukcji drewniano-ziemnej, a w następnych okresach murowany.

Podobnie uważał prof. Janusz Bogdanowski, który zaproponował następującą definicję: zamek to samodzielne dzieło obronne o zabudowie zwartej, powstałe w okresie średniowiecza, łączące dominującą funkcję obronną z mieszkalną i gospodarczą. Zamek przystosowany był do obrony zamkniętym obwodem obronnym.

Polska nazwa "zamek" pochodzi od zamykania drogi lub "zamknięcie".

Rodzaje zamków

Podział ze względu na funkcję:

• strażnicze
• mieszkalne
• administracyjne
• refugialne (schronieniowe)

Podział ze względu na usytuowanie:

• skalne
• wyżynne
• nizinne
• wodne
• miejskie

Podział ze względu na rodzaj użytego przy budowie materiału:

• drewniane (kasztel)
• ceglane
• kamienne

Funkcje i cechy zamku

Zamek mógł słuzyć jako:

• siedziba władcy, administracji (starosty, kasztelana, księcia) (np. Niepołomice, Lublin, Bielsko-Biała)
• placówka militarna (np. Dybów, Przewodziszowice)
• więzienie (np. Lipowiec, Chęciny)
• skarbiec (np. Chęciny, Rawa Mazowiecka)
• miejsce sądów (np. Wiślica, Nowy Korczyn)
• ochrona granic i szlaków (np. Będzin, Czorsztyn i Niedzica)
• miejsce schronienia ludności (refugium, np. Zamek Pieniński)

Często występujące cechy charakterystyczne zamku:

• wysokie i grube mury zewnętrzne ze strzelnicami, które otaczają budowlę z każdej strony
• wieża (stołp albo donżon)
• ufortyfikowane wejścia, często rozbudowane o kraty, mosty zwodzone, wykusze i wieże
• na zewnątrz murów małe i wysoko umieszczone otwory okienne
• kaplica
• dziedziniec
• na zewnątrz zamku przeszkody terenowe jak: dodatkowe mury, fosy, wały, mosty zwodzone oraz ewentualnie dodatkowe fortyfikacje, bastiony, teren wyrównany, pozbawiony trwałych lub wysokich budowli, wysokich drzew itp.
• mury zakończone blankami i machikułami
• w linii murów baszty

Zaplecze gospodarcze zamku średniowiecznego stanowiło podzamcze. W skład zamku oprócz pomieszczeń mieszkalnych wchodziły także pomieszczenia specjalne , np.: magazyny, warsztaty, stajnie, prochownie, więzienia, kuźnie itd. Pomieszczenia mieszkalne należały do stałych mieszkańców zamku oraz do obsadzającej zamek załogi.

Historia

W Polsce pierwsze zamki zaczęły powstawać po roku 1200 (Legnica, Kraków, Wleń) a przestano je budować około 1530, gdy w związku z rozwojem broni palnej ich rolę przejęły twierdze bastionowe.

Z czasem część zamków zmieniła swoje funkcje, a co za tym idzie wygląd, stając się w wyniku przebudowy pałacami, natomiast w czasach nowożytnych typowe militarne funkcje zamków przejęły twierdze. Często jednak nowe obiekty zachowały nazwę "zamek" – nie mając jednak nic wspólnego z zamkami średniowiecznymi (np. tzw. "zamki romantyczne" w XIX w.).

Zobacz też

• Orle Gniazda - zamki na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej
• Zamek krzyżacki
• Polskie zamki i twierdze
• Zamki nad Loarą

Linki zewnętrzne

• Zamki w Polsce (zamki.net.pl)
• Zamki polskie (zamki.res.pl)
• Zamki i warownie (www.zamkipolskie.com)
• Zamki znane i nieznane (www.zamkiobronne.pl)
• Zamki Dolnego Śląska