Krzyżtopór: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
→Plany rekonstrukcji i odbudowy: drobne merytoryczne, źródła/przypisy |
redakcyjne, drobne merytoryczne |
||
| Linia 64: | Linia 64: | ||
W latach 2010–2013 zrealizowana została inwestycja „Zamek Krzyżtopór markowym produktem województwa świętokrzyskiego”. Inwestycja, warta niespełna 12 mln złotych, przeprowadzona przez gminę Iwaniska została dofinansowana ze środków Unii Europejskiej z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Świętokrzyskiego. Przedmiotem projektu była renowacja, uatrakcyjnienie i promocja Zamku Krzyżtopór w Ujeździe. Realizowany projekt zgodnie z założeniem konserwatorów i archeologów nie mógł zmienić znacząco wyglądu zamku. Prace obejmowały wykonanie: zabezpieczeń struktury zabytku poprzez przeprowadzenie prac konserwatorskich na murach Zamku, adaptacje pomieszczeń na potrzeby obsługi ruchu turystycznego w bastionie „Smok” bez naruszenia oryginalnej bryły (w tym budowę sali konferencyjnej, sali wystawowej), wymianę zadaszeń, wykonanie posadzki dziedzińca, częściową rekonstrukcje budynku bramnego, wykonanie tras zwiedzania Zamku, częściową rekonstrukcję ogrodów różanych, zagospodarowanie terenu przed zamkiem, budowę parkingu, przeprowadzenie ogólnopolskiej akcji promocyjnej a także stworzenie iluminacji pozwalającej na nocne zwiedzanie. Realizacja w/w projektu przyczyni się do utworzenia dodatkowych miejsc pracy oraz znacznego polepszenia warunków zwiedzania co bezpośrednio przełoży się na zwiększenie liczby zwiedzających Krzyżtopór turystów. Dzięki pracom renowacyjnym udało się dostosować obiekt do współczesnych standardów dotyczących obsługi ruchu turystycznego. W ramach projektu pozyskane fundusze unijne pozwolą również na szeroko pojętą promocję Zamku Krzyżtopór w Ujeździe – jako jednego z głównych obiektów turystycznych województwa świętokrzyskiego. |
W latach 2010–2013 zrealizowana została inwestycja „Zamek Krzyżtopór markowym produktem województwa świętokrzyskiego”. Inwestycja, warta niespełna 12 mln złotych, przeprowadzona przez gminę Iwaniska została dofinansowana ze środków Unii Europejskiej z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Świętokrzyskiego. Przedmiotem projektu była renowacja, uatrakcyjnienie i promocja Zamku Krzyżtopór w Ujeździe. Realizowany projekt zgodnie z założeniem konserwatorów i archeologów nie mógł zmienić znacząco wyglądu zamku. Prace obejmowały wykonanie: zabezpieczeń struktury zabytku poprzez przeprowadzenie prac konserwatorskich na murach Zamku, adaptacje pomieszczeń na potrzeby obsługi ruchu turystycznego w bastionie „Smok” bez naruszenia oryginalnej bryły (w tym budowę sali konferencyjnej, sali wystawowej), wymianę zadaszeń, wykonanie posadzki dziedzińca, częściową rekonstrukcje budynku bramnego, wykonanie tras zwiedzania Zamku, częściową rekonstrukcję ogrodów różanych, zagospodarowanie terenu przed zamkiem, budowę parkingu, przeprowadzenie ogólnopolskiej akcji promocyjnej a także stworzenie iluminacji pozwalającej na nocne zwiedzanie. Realizacja w/w projektu przyczyni się do utworzenia dodatkowych miejsc pracy oraz znacznego polepszenia warunków zwiedzania co bezpośrednio przełoży się na zwiększenie liczby zwiedzających Krzyżtopór turystów. Dzięki pracom renowacyjnym udało się dostosować obiekt do współczesnych standardów dotyczących obsługi ruchu turystycznego. W ramach projektu pozyskane fundusze unijne pozwolą również na szeroko pojętą promocję Zamku Krzyżtopór w Ujeździe – jako jednego z głównych obiektów turystycznych województwa świętokrzyskiego. |
||
== Bibliografia naukowa == |
|||
* E.Dąmbska-Śmiałowska, W.Celadyn, J.Kurek, T.Kusianowicz, A.Nikodemowicz, ''Wyniki badań nad strukturą przestrzenną zamku Krzyżtopór w Ujeździe cz. 1'' [w:] Teka Komisji Urbanistyki i Architektury T.XX (1986), s.65 |
|||
* T. Kusionowicz, ''Rozwiązania budowlane rezydencji magnackich I połowy XVII wieku na przykładzie zamku Krzyżtopór w Ujeździe'', praca doktorska, Politechnika Krakowska, 1991 |
|||
* Jan Kurek, ''Krzyżtopór'' [w:] Renowacje 2/1999 |
|||
* S.Mossakowski, ''Orbis polonus. Krzyżtopór a Caprarola'' [w:] Orbis Polonus studia z historii sztuki XVII i XVIII wieku, Wydawnictwo DiG, Warszawa 2002 |
|||
* T. Kuls, ''Krzyżtopór'', Zabytki - Heritage, nr 3/2006, s.8-15 |
|||
== Zobacz też == |
== Zobacz też == |
||
Wersja z 10:47, 23 cze 2016
 nr rej. A.515 z 4.12.1956, z 23.06.1967 i z 24.02.1977[1]
| |
 Krzyżtopór – stan z roku 2014 | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Typ budynku |
zamek |
| Architekt |
Nieznany (Wawrzyniec Senes pod koniec budowy, w dokumencie z 1643 zapisany " na ten czas architekt zamku Krzyżtoporskiego") |
| Inwestor |
Krzysztof Ossoliński |
| Rozpoczęcie budowy |
1620 |
| Ukończenie budowy |
1644 |
| Zniszczono |
1770 |
| Pierwszy właściciel | |
Położenie na mapie województwa świętokrzyskiego  Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}} | |
Położenie na mapie Polski  Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}} | |
| Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|type:building} | |
| Strona internetowa | |
Krzyżtopór (dawniej Krzysztopór) – dawny zamek położony w miejscowości Ujazd w województwie świętokrzyskim. Była to największa budowla pałacowa w Europie przed powstaniem Wersalu[2]. Wznoszony w XVII wieku. Obecnie znajduje się w stanie ruiny.
Historia
Budowany w latach 1627–1644 przez Krzysztofa Ossolińskiego; nigdy nie został w pełni ukończony. Jest to obszerny zamek w stylu włoskim typu palazzo in fortezza. W 1894 roku Stanisław Tomkowicz przypisał autorstwo projektu budowniczemu znanemu jako Lauretius de Sente (Wawrzyniec Senes). Od strony północnej przylegały niegdyś piękne ogrody w stylu włoskim.
Historia powstania pałacu i jego świetności pozostaje wciąż nie do końca poznana. Jest to powodem do narastania wokół niego legend. Jedną z nich jest opowieść o zastosowaniu w pałacu symboliki liczb nawiązującej do kalendarza: okien miał tyle, ile dni w roku, pokoi tyle, ile tygodni; sal wielkich tyle, ile miesięcy, a cztery narożne jego baszty odpowiadały liczbie kwartałów. Brak zachowanych planów budowy oraz sztychów sprzed przebudowy w XVIII wieku uniemożliwia dziś faktyczne odtworzenie wizerunku zamku z połowy XVII wieku.
Jego fundator cieszył się nim krótko. Krzysztof Ossoliński zmarł nagle w rok po ukończeniu budowy. Pozostawił on po sobie bardzo zadłużony majątek, który odziedziczył jego syn Krzysztof Baldwin Ossoliński. Po śmierci Krzysztofa Baldwina Ossolińskiego (1649) pałac odziedziczył brat fundatora Jerzy Ossoliński, a po jego śmieci (1650) zamek dziedziczy jego córka Urszula zamężna z Samuelem Kaliniwskim. W posiadaniu rodziny Kalinowskich zamek pozostał do roku 1701. Pałac został ograbiony w czasie potopu przez Szwedów (1655). Zamieszkany do roku 1770, kiedy został zniszczony przez wojska rosyjskie w czasie obrony przez zwolenników Konfederacji Barskiej.
Obecnie pałac ma status trwałej ruiny. W dawnej klasyfikacji zabytków był zaliczony do klasy zerowej. Budowla jest ruiną o znacznym stopniu zachowania, stąd interesującą do zwiedzania. W jej skład wchodzą obszerne fortyfikacje: bastiony, fosa, ślady umocnień i mostów.
Nazwa ewoluowała. Krzyż był symbolem wiary i polityki wojewody, topór herbem Ossolińskich. Oba te symbole są umieszczone na bramie wjazdowej do pałacu. Sam budowniczy nazywał pałac mianem Krzysztofory, co najprawdopodobniej wywodzi się od źródłosłowu jego imienia (gr. Christophoros – Krzysztof). Klucz ziemski Iwaniska, w którym leżała miejscowość Ujazd, nabyty został przez Ossolińskich od Ligęzów na początku XVII wieku.
Plany rekonstrukcji i odbudowy
Ponieważ aż 90 procent murów oraz 10 procent sklepień założenia architektonicznego zachowało się do dzisiaj, od dawna planuje się odbudowę całego kompleksu. Odbudowa ta nie byłaby przedsięwzięciem trudnym. Po roku 1956 dyrektor Kierownictwa Odnowienia Zamku Królewskiego na Wawelu Prof. Alfred Majewski próbował w ramach swych obowiązków uzyskać od władz środki i pozwolenie na odbudowę. Początkowo w latach sześćdziesiątych wydawało się, że ten zamiar się powiódł, gdyż rozpoczęto prace nad odbudową. Wkrótce jednak z pewnych przyczyn przerwano je. W 1972 roku z inicjatywy prof. Alfreda Majewskiego opiekę nad zamkiem przejęło Kierownictwo odnowienia Zamku Królewskiego na Wawelu, w związku z czym zespół architektów z Politechniki Krakowskiej pod kierunkiem prof. Elżbiety Dąmbskiej-Śmiałowskiej wykonał w latach 1974-1983, badania i projekt rekonstrukcji całości zabudowań. Członek zespołu dr hab. arch Jan Kurek wykonał pierwszy aksonometryczny rysunek prezentujący w skali 1:400 pierwotny wygląd zamku[3]. Fragment tych planów został wdrożony w czasie rekonstrukcji bramy wjazdowej do zamku oraz rekonstrukcji sklepień. W roku 1980 ówczesne Ministerstwo Obrony Narodowej pozyskało środki na odbudowę Krzyżtoporu i przeznaczenie go na zespół wypoczynkowo-rekreacyjny. Wprowadzenie stanu wojennego w grudniu 1981 roku zniweczyło te plany. Tak więc prace nad odbudową za czasów PRL rozpoczynano dwukrotnie i dwukrotnie z różnych przyczyn je przerywano. Kolejną próbę ruszenia naprzód z pracami rekonstrukcyjnymi podejmowało przez pewien czas przedsiębiorstwo Kopalnie i Zakłady Przetwórcze Siarki „Siarkopol”.
W listopadzie 2005 roku na mocy porozumienia z wójtem gminy Iwaniska powstało Stowarzyszenie_Krzewienia_Tradycji_i_Opieki_nad_Zamkiem_Krzyżtopór, grupujące naukowców zajmujących się wcześniej obiektem, przedsiębiorców, samorządowców i lokalne społeczności w celu zabezpieczenia i odbudowy tego unikalnego zespołu zamkowo-pałacowego. W 2006 roku stowarzyszenie planowało zabezpieczenie murów przez przesłonięcie ich dachem oraz zbieranie dokumentacji na temat zamku.
Inną organizacją pozarządową, która zmierza do odbudowy Krzyżtoporu, jest Instytut Sobieskiego. Stworzył on specjalną ideę programową o nazwie „Odbudować przeszłość”, która polega na wdrożeniu programu odbudowy po jednym cennym obiekcie w każdym z województw. Jednym z takich obiektów jest właśnie Krzyżtopór.[potrzebny przypis]
W 2007 roku wójt gminy Iwaniska zaprzestał współpracy ze SKTiOZK i w styczniu 2008 roku powołał przy urzędzie gminy do zarządzania obiektem jednostkę organizacyjną pod nazwą Instytucja Kultury Zamek Krzyżtopór w Ujeździe. Podstawowym celem powołania Instytucji było prowadzenie całokształtu zadań związanych z zabezpieczeniem i konserwacja ruin zamku Krzyżtopór oraz zagospodarowaniem terenu wokół zamku a także prowadzenie działalności gospodarczej dla celów dydaktycznych, wychowawczych i kulturalnych.
W latach 2010–2013 zrealizowana została inwestycja „Zamek Krzyżtopór markowym produktem województwa świętokrzyskiego”. Inwestycja, warta niespełna 12 mln złotych, przeprowadzona przez gminę Iwaniska została dofinansowana ze środków Unii Europejskiej z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Świętokrzyskiego. Przedmiotem projektu była renowacja, uatrakcyjnienie i promocja Zamku Krzyżtopór w Ujeździe. Realizowany projekt zgodnie z założeniem konserwatorów i archeologów nie mógł zmienić znacząco wyglądu zamku. Prace obejmowały wykonanie: zabezpieczeń struktury zabytku poprzez przeprowadzenie prac konserwatorskich na murach Zamku, adaptacje pomieszczeń na potrzeby obsługi ruchu turystycznego w bastionie „Smok” bez naruszenia oryginalnej bryły (w tym budowę sali konferencyjnej, sali wystawowej), wymianę zadaszeń, wykonanie posadzki dziedzińca, częściową rekonstrukcje budynku bramnego, wykonanie tras zwiedzania Zamku, częściową rekonstrukcję ogrodów różanych, zagospodarowanie terenu przed zamkiem, budowę parkingu, przeprowadzenie ogólnopolskiej akcji promocyjnej a także stworzenie iluminacji pozwalającej na nocne zwiedzanie. Realizacja w/w projektu przyczyni się do utworzenia dodatkowych miejsc pracy oraz znacznego polepszenia warunków zwiedzania co bezpośrednio przełoży się na zwiększenie liczby zwiedzających Krzyżtopór turystów. Dzięki pracom renowacyjnym udało się dostosować obiekt do współczesnych standardów dotyczących obsługi ruchu turystycznego. W ramach projektu pozyskane fundusze unijne pozwolą również na szeroko pojętą promocję Zamku Krzyżtopór w Ujeździe – jako jednego z głównych obiektów turystycznych województwa świętokrzyskiego.
Bibliografia naukowa
- E.Dąmbska-Śmiałowska, W.Celadyn, J.Kurek, T.Kusianowicz, A.Nikodemowicz, Wyniki badań nad strukturą przestrzenną zamku Krzyżtopór w Ujeździe cz. 1 [w:] Teka Komisji Urbanistyki i Architektury T.XX (1986), s.65
- T. Kusionowicz, Rozwiązania budowlane rezydencji magnackich I połowy XVII wieku na przykładzie zamku Krzyżtopór w Ujeździe, praca doktorska, Politechnika Krakowska, 1991
- Jan Kurek, Krzyżtopór [w:] Renowacje 2/1999
- S.Mossakowski, Orbis polonus. Krzyżtopór a Caprarola [w:] Orbis Polonus studia z historii sztuki XVII i XVIII wieku, Wydawnictwo DiG, Warszawa 2002
- T. Kuls, Krzyżtopór, Zabytki - Heritage, nr 3/2006, s.8-15
Zobacz też
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo świętokrzyskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023, s. 36 [dostęp 2015-11-16].
- ↑ Mariusz Karpowicz, Sztuka polska XVII wieku, 1983, s. 94.
- ↑ Jan Kurek, Zamek Krzyżtopór odbudowa czy trwała ruina [w:] Zamki Grody Ruiny. Waloryzacja i ochrona, tom III, Warszawa 2009, s.384-400