Unia wileńsko-radomska

Państwo polsko-litewskie w latach 1386-1434

Unia wileńsko-radomska (1401) oddała dożywotnio rządy na Litwie Witoldowi jako wielkiemu księciu z zachowaniem dla Władysława Jagiełły władzy zwierzchniej.

Stary Zamek w Grodnie

Kościół farny św. Jana Chrzciciela w Radomiu

Przyczyny

Po klęsce w bitwie z Tatarami nad rzeką Worsklą w 1399 r. książę Witold postanowił zwrócić swoją ekspansję na przeciwko Krzyżakom, z którymi był w sojuszu od 1398 roku. Jednak z braku środków i z powodu obaw przed roszczącym sobie prawa do tronu książęcego Świdrygiełłą potrzebował sojusznika, dlatego postanowił szukać zbliżenia z Polską, która także była skłonna do kompromisu, mimo prób prowadzenia przez Witolda polityki niezależnej od Korony i woli Władysława Jagiełły.

Postanowienia

• W 1401 roku w Wilnie wielki książę Witold wystawił dokument uznający zwierzchnictwo Jagiełły i Korony oraz zobowiązywał się wraz z bojarami litewskimi do przyłączenia ziem litewskich do Królestwa Polskiego.
• Na mocy aktu Władysław Jagiełło został uznany jako najwyższy książę Litwy (supremus dux Lithuaniae).

• Biorąc pod uwagę śmierć królowej Jadwigi Andegaweńskiej (1399) i brak potomstwa z jej małżeństwa z Władysławem II Jagiełłą, bojarzy litewscy zastrzegli, że w przypadku bezpotomnej śmierci króla wspólnie z panami polskimi wybiorą nowego monarchę. Tym samym unia nabierała charakteru unii personalnej, przy zachowaniu odrębności obydwu państw.
• Obie strony zobowiązały się do pomocy przy odpieraniu ataków wrogów. Inaczej niż w polityce zagranicznej, w sferze stosunków wewnętrznych pozostały niezależne.

Ustępstwo Polaków miało polegać na rezygnacji z aktu inkorporacji Wielkiego Księstwa na czas życia Witolda. Po raz pierwszy akty unii zostały wystawione nie tylko przez monarchów i panów polskich, lecz także przez bojarów litewskich.

Akt podpisania

Negocjowanie warunków porozumienia rozpoczęto w grudniu 1400 roku w Grodnie, gdzie król Władysław podpisał pierwszy akt Unii, podpisanej następnie przez Witolda oraz osobno przez bojarów litewskich w Wilnie w styczniu 1401 roku i przez panów polskich w Radomiu w marcu marzec 1401 przyznając równocześnie dożywotnio tytuł wielkiego księcia litewskiego Witoldowi Kiejstutowiczowi.

Skutki

Na mocy postanowień sojuszniczych wojska polskie wzięły udział po stronie litewskiej w walce z Krzyżakami w trakcie powstania na Żmudzi w latach 1401-1404 i prowadzonych w tym czasie najazdów na Litwę. Starcia te zakończył Pokój w Raciążku z 1404 roku.

Literatura

• Henryk Łowmiański, Polityka Jagiellonów, Wydawnictwo Poznańskie, 2006, ISBN 978-83-7177-401-0
• Sebastian Piątkowski, Radom – zarys dziejów miasta, Radom 2000, ISBN 83-914912-0-X.
• Jerzy Lukowski, Hubert Zawadzki, A Concise History of Poland, page 44, Cambridge University Press, 2006, ISBN 0-521-61857-6

Zobacz też

• unia polsko-litewska
• stosunki polsko-litewskie