Przejdź do zawartości

72 Pułk Piechoty (II RP)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
72 Pułk Piechoty
21 pułk Strzelców Polskich
145 pp Strzelców Kresowych
Ilustracja
Historia
Państwo

 Polska

Sformowanie

grudzień 1918

Rozformowanie

13 września 1939

Patron

płk Dionizy Czachowski

Tradycje
Święto

14 sierpnia

Nadanie sztandaru

19 sierpnia 1923

Rodowód

I/pp im. Zawiszy Czarnego
145 pp SK

Dowódcy
Pierwszy

kpt. Jan Chlebek

Ostatni

ppłk Karol Chrobaczyński

Działania zbrojne
wojna polsko-bolszewicka
bitwa pod Hajsynem (7 VI 1920)
bitwa pod Biełopolem (4 VII 1920)
Bitwa pod Mławą
bitwa nad Wkrą (14–18 VIII 1920)
kampania wrześniowa
bój pod Pabianicami (7 IX 1939)
Organizacja
Dyslokacja

La Mandria di Chivasso, Pińsk
Sarny
Brześć
Warszawa
Radom

Rodzaj wojsk

piechota

Podległość

7 DSP
18 Dywizja Piechoty
28 Dywizja Piechoty

Tereny działań Pułku 1919-1920
Pieczęć dowódcy pułku

72 Pułk Piechoty im. płk. Dionizego Czachowskiego (72 pp) – oddział piechoty Armii Polskiej we Francji i Wojska Polskiego II RP.

Pułk sformowany został w strukturach Armii Polskiej we Francji w 1919 roku. W okresie pokoju stacjonował w Radomiu. W kampanii wrześniowej walczył w składzie 28 Dywizji Piechoty.

Formowanie i zmiany organizacyjne

[edytuj | edytuj kod]

Na przełomie 1918/1919 Polacy, dawni żołnierze armii austro-węgierskiej, przebywający w obozach jenieckich we Włoszech przystąpili do formowania polskich oddziałów wojskowych. Pierwszym zawiązkiem 72 pp był utworzony około 20 grudnia 1918 w obozie La Mandria di Chivasso pod Turynem 6 pułk piechoty im. Zawiszy Czarnego[1].

W kwietniu 1919 pułk przegrupowano do Francji, a tam został przydzielony do francuskiego 416 rezerwowego pułku piechoty, w Lure, w departamencie Haute-Saône. Ten, demobilizując się, przekazywał stopniowo Polakom broń i ekwipunek. W tym okresie stanowiska dowódców obejmowali oficerowie francuscy mając do pomocy oficerów Polaków. Stan pułku został uzupełniony ochotnikami przybyłymi z Ameryki, Francji, Holandii oraz Polakami z zaboru pruskiego zwolnionymi z obozów jenieckich we Francji.

26 maja 1919 roku pułk został przemianowany na 21 pułk Strzelców Polskich. Wszedł on w skład 7 Dywizji Strzelców Polskich. W połowie czerwca 1919 roku pułk przybył do Polski będąc w pogotowiu bojowym przeciw Niemcom w okolicach Sochaczewa, a później Łowicza. W związku z przejściem oddziałów „Błękitnej Armii” na etat wojsk krajowych, we wrześniu 1919 roku pułk został przemianowany na 145 pułk piechoty Strzelców Kresowych. Pod tą nazwa walczył w wojnie polsko-bolszewickiej. Dowódca jednostki posługiwał się pieczęcią urzędową z nazwą „145. Pułk Pieszych Strzelców Kresowych”.

Obsada personalna 145 pułku piechoty w 1920[2]
Stanowisko Stopień, imię i nazwisko
Dowódca pułku mjr/ppłk Karol Steinbach (do 21 VII)
Adiutant pułku kpt. Stanisław Trzebunia
kpt. Jan Uldanowicz
Lekarz por. lek. dr Stanisław Czarliński
Dowódca I batalionu kpt. Lucjusz Orłowski
kpt. Jan Uldanowicz
Oficer gazowy ppor. Bronisław Karol Knebloch
Dowódca 1 kompanii N.N.
Dowódca 2 kompanii ppor, Franciszek Znamirowski (ranny 31VII)
Dowódca 3 kompanii N.N.
ppor. Ignacy Bochenek (20 VI – 19 VII)
Dowódca 4 kompanii N.N.
Dowódca 1 kompanii km N.N.
Dowódca II batalionu kpt Władysław Suboczewski
por. Henryk Jancarz (V – VI)
kpt Hipolit Wojciechowski
Oficer gazowy ppor. Stanisław Hankiewicz
Lekarz pchor. podlek. Klemens Apperman (do 30 VI)
Dowódca 5 kompanii ppor. Anatol Rutkowski (†19 VI)
Dowódca 6 kompanii N.N.
Dowódca 7 kompanii ppor, Kazimierz Ryziński
Dowódca 8 kompanii N.N.
Dowódca 2 kompanii km N.N.
Dowódca III batalionu kpt. Jan Uldanowicz (V)
kpt. Adam Borowik (V – VI)
ppor. Franciszek Piotrowiak
Adiutant baonu (oficer gazowy) ppor./por. Teodor Bloch
Oficer kasowy ppor. Józef Nowak
Oficer prowiantowy ppor. Abraham Halpern (ranny 25 VII)
Dowódca 9 kompanii wz. ppor. Antoni Szepelski
ppor. Ignacy Bochenek (19–21 VII, nast. w niewoli)
Dowódca 10 kompanii ppor. Franciszek Piotrowiak
Dowódca 11 kompanii ppor Janusz Korab Laskowski
ppor. Jan Szul (od 14 IV)
ppor. Edward Wróblewski
Dowódca 12 kompanii N.N.
Dowódca 3 kompanii km ppor. Feliks Frank († 20 VII)
Dowódca kompanii technicznej por. Teodor Serednicki
Oficer pułku (dowódca kompanii) ppor. Olgierd Piotrowski (ranny 16 VII)
Oficer pułku kpt. Jan Gawda
Oficer pułku kpt. Dionizy Kręgielski
Oficer pułku kpt. Ignacy Szafir
Oficer pułku por. Antoni Kulwieć
Oficer pułku por. Wacław Raciąski
Oficer pułku por. Władysław Szymański
Oficer pułku por. Jerzy Zieleniewski
Oficer pułku ppor. Witold Cywiński
Oficer pułku ppor. Wacław Haas
Oficer pułku ppor. Edward Harasymow
Oficer pułku ppor. Zygmunt Kronn
Oficer pułku ppor. Roman Lazarowicz
Oficer pułku ppor. Łopiński
Oficer pułku ppor. Marian Łoś
Oficer pułku ppor. Stefan Majewski
Oficer pułku ppor. Walery Mańkowski († 20 VII)
Oficer pułku ppor. Emil Potkaehl
Oficer pułku ppor. Alojzy Sabich
Oficer pułku ppor. Tadeusz Szindler
Oficer pułku ppor. Antoni Trapelski
Oficer pułku ppor, Stanisław Truszkowski?
Oficer pułku ppor. Tadeusz Wasylenko († 16 VII)
Oficer pułku ppor. Witold Witkowicz
Lekarz (przydział nieustalony)   por. lek. dr Edward Stoeckel
Lekarz (przydział nieustalony) ppor. lek. dr Ludwik Ossowski

Pułk w walkach o granice

[edytuj | edytuj kod]

W trzeciej dekadzie czerwca 1919, z Francji, do stacji Kąkolewo dotarł 145 pułk Strzelców Kresowych. Dalsza droga prowadziła w rejon Łowicza. Tam przechodził niezbędną reorganizację i uzupełniał wyszkolenie. Pod koniec września 1919 odjechał nad Zbrucz w rejon miejscowości Skała, gdzie organizował obronę.

W listopadzie zajął Kamieniec Podolski i w jego rejonie, na linii rzek Zbrucz i Uszyca, otrzymał do obrony odcinek „ziemi niczyjej”. Pierwszy chrzest bojowy przeszedł 7 i 8 marca 1920 pod miejscowością Struga.

Do 25 kwietnia prowadził wypady i przeciwuderzenia przeciw wojskom sowieckim. W tym dniu ruszył na wschód razem z polską ofensywą w grupie gen. Iwaszkiewicza. Doszedł do obszaru rzeki Dżuryn i został odesłany do odwodu dywizji. W pierwszej dekadzie maja ruszył dalej na wschód przez: Tomaszpol, Tulczyn, Bracław doszedł pod Hajsyn, którego bronił skutecznie przed kolejnymi atakami wojsk sowieckich do 12 czerwca 1920. W dniu tym otrzymał rozkaz odwrotu. Marsze odwrotowe wiodły przez: Woronowo, Winnicę, Lityn i Warynkę.

25 maja 145 pułk piechoty Strzelców Kresowych zluzował 19 pułk piechoty ze składu 5 Dywizji Piechoty odchodzącej na front północny i zajął odcinek od Kropiwny do Hajsyna[3]. Północnego skrzydła rejonu obrony bronił II batalion. Tam też zgrupowane były odwody pułkowe. Zgrupowaniem tym dowodził osobiście dowódca pułku ppłk Karol Steinbach. Południowego skrzydła (odcinek „Hajsyn”) bronił I i III batalion pod ogólnym dowództwem kpt. Jana Uldanowicza. Wsparcie artyleryjskie zapewniał dywizjon 18 pułku artylerii polowej. Oddziały dywizji były mocno osłabione niedawną demobilizacją tzw. „amerykanów” - żołnierzy „Błękitnej Armii” nie będących obywatelami Polski oraz starszych roczników[4][5].

28 maja do sowieckiej ofensywy przystąpiła 14 Armia Ijeronima Uborewicza i uderzyła na centrum i prawe skrzydło polskiej 6 Armii. 21 Dywizja Strzelców nacierała na Hajsyn. W tym dniu wszystkie ataki jej 63 Brygady Strzelców załamywały się przed linią okopów bronionych przez I i III/145 pułku piechoty[6]. Następnego dnia Sowieci ponowili natarcie i około południa opanowali stację kolejową oraz zabudowania cukrowni. Kpt. Jan Uldanowicz kontratakował odwodowymi kompaniami i odzyskał utracone okopy pierwszej linii. Po południu, po silnym przygotowaniu artyleryjskim, nieprzyjaciel sforsował pod Kuną Sob i wyszedł na tyły polskich batalionów. Kontratak pod dowództwem ppor. Teodora Serednickiego wyrzucił przeciwnika za rzekę. Polskie pozycje zostały obronione[7][8].

W kolejnych dniach na odcinku obrony 145 pułku piechoty nieprzyjaciel nie atakował. Wykorzystał to ppłk Steinbach i zorganizował kilka wypadów na wschodni brzeg rzeki celem rozpoznania zamiarów wroga. 5 czerwca wypadu na Czeczelówkę dokonał III batalion. We wsi zaskoczono pododdziały 188 pułku strzelców, rozbito je, biorąc jeńców i sprzęt. Podczas drogi powrotnej we wsi Kuszczenice batalion rozproszył sowiecki oddział, który próbował odbić jeńców[9]. W tym samym czasie wypadu na Tymar dokonała grupa kapitana Uldanowicza i rozbiła nieprzyjaciela grupującego się w tej miejscowości. Jego resztki wycofały się na południe[8].

Dzięki przeprowadzonym wypadom strona polska była dobrze zorientowana w planach Sowietów i odpowiednio wzmocniła odcinek „Hajsyn”. 7 czerwca piechota 21 Dywizji Strzelców uderzyła na Hajsyn od wschodu i południa. Sowieci nacierali kolejnymi falami tyralier nie zważając na straty i po kilku godzinach wdarli się do Hajsyna. Kontrataki 1 i 4 kompanii wyparły przeciwnika z miasta[4][10]. W czerwcowych walkach pod Hajsynem Polacy stracili 12 poległych i 60 rannych. Na polu bitwy znaleziono ponad 120 poległych czerwonoarmistów. W związku z wycofywaniem się wojsk polskich z Ukrainy, 12 czerwca 1920 oddziały polskie opuściły Hajsyn[7][11].

 Osobny artykuł: bitwa pod Hajsynem.

29 czerwca ze stacji Dereźna pułk został przerzucony do Starokonstantynowa nad Słucz. Walczył nadal w składzie 18 Dywizji Piechoty i toczył w czasie odwrotu boje pod: Białopolem i Ostrogiem. Tu po raz pierwszy dowództwo dywizji zastosowało, skutecznie, tzw. ”jeża”, tworząc z poszczególnych pułków zamknięte na pozycjach obronnych koło, w środku którego znajdowało się dowództwo, artyleria i służby.

2 lipca dywizja ruszyła na Zasław i Michnów[12]. Kolumna gen. Mieczysława Lindego[a] kierowała się na Zasław. Jej zadaniem było uderzenie na tyły i skrzydło skoncentrowanych tam oddziałów nieprzyjaciela. Ubezpieczenie boczne kolumny stanowiły dwa bataliony 145 pułku piechoty mjr. Karola Steinbacha, które to nocą 4 lipca dotarły do Biełopola. Tam zauważono długą kolumnę czerwonoarmistów, kierujących się na południe[14][15]. Polskie bataliony natychmiast rozwinęły się do walki i z odległości 300 m otworzyły ogień. Zaskoczenie było tak wielkie, że przeciwnik porzucił broń, tabory i rozproszył się w terenie. Oddział mjr. Steinbacha zatrzymał się w Biełopolu na odpoczynek. Nad ranem kawaleria 45 Dywizji Strzelców zaatakowała miejscowość. Atak został skutecznie odparty[16].

 Osobny artykuł: bitwa pod Biełopolem.

Kolejne walki staczał pod Moszczanicą Wielką i 13 lipca ruszył do natarcia na Dubno. Ciężkie boje o miasto trwały do 23 lipca i zakończyły się powodzeniem. Pułk poniósł bardzo duże straty. Dywizja była zmuszona do dalszego odwrotu na południe, w kierunku Brodów. Pułk osiągnął miasto 25 lipca i w dalszym marszu na Krasne a potem Toporów zdobył miasto 31 lipca. Następnego dnia ruszył w kierunku Łopatyna a w kolejnym dniu ponownie na Brody. Ostatni, zakończony pełnym sukcesem, bój z wojskami Budionnego stoczył 4 sierpnia wzdłuż szosy Radziwiłłów – Brody, po czym został zluzowany i przetransportowany, przez Warszawę, do Twierdzy Modlin.

18 Dywizja Piechoty, a w jej składzie pułk, została podporządkowana nowo utworzonej 5 Armii i skierowana 13 sierpnia 1920 do Płońska. Następnego dnia, 22 km na północ od Płońska, pułk otrzymał rozkaz ataku na kierunku Raciąż a następnie na Mystków i Rzewin. W prowadzonych walkach nie napotkał większego oporu nieprzyjaciela. Następnie skierował się na wschód na Smardzewo i Gutarzewo, zajmując w boju te miejscowości. W dalszym marszu zajął Sarnową Górę i Ojrzeń. O Ojrzeń toczył ciężkie walki, miejscowość trzykrotnie przechodziła z rąk do rąk i została ostatecznie zajęta 18 sierpnia. Pułk ruszył na północ i 20 sierpnia zajął Ciechanów a 22 sierpnia Mławę. Po krótkim wypoczynku, I. i III. bataliony zdobyły 23 sierpnia Szumsk, zaś II. batalion, w składzie 144 pułku Strzelców Kresowych, Chorzele, po czym pododdziały wróciły do Mławy.

Po kilkudniowym wypoczynku, 5 września 1920 pułk odjechał do Chełma a następnie do Dorohuska. Stąd kontynuował dalszy, zwycięski marsz. Przez Chworostów i Piługę podszedł pod Kowel, gdzie 14 września stoczył wielogodzinny bój o miasto. Kolejne walki toczył o Rożyszcze, po czym skierował się na Skirycze a dalej w kierunku północnym na Pińsk, który już był zajęty przez Ochotniczą Sprzymierzoną Armię gen. Bałachowicza. Ostatni ciężki bój stoczył pułk 2 października o Łuniniec i ruszył w pościgu za cofającym się nieprzyjacielem na Łachwę, praktycznie bez styczności z nim. Po wielu zmianach, ustalił swoje stanowisko na wschód od Jeziora Kniaź (powiat mozyrski). 18 października wszedł życie rozejm. Pułk wycofał się na zachód od rzeki Cny[17].

Mapy walk pułku w 1920

[edytuj | edytuj kod]

Kawalerowie Virtuti Militari

[edytuj | edytuj kod]
Order Virtuti Militari
Order Virtuti Militari
Żołnierze pułku odznaczeni Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari za wojnę 1918–1920[18]:
ppor. Teodor Błoch śp. ppor. Feliks Frank kpr. Jan Gajda
sierż. Antoni Groll śp. ppor. Wacław Haas pchor. Zbigniew Jaruzelski
plut. Wincenty Jurczyk plut. Stanisław Klasa ppor. Czesław Kopański
kpr. Dionizy Kręgielski plut. Bronisław Łakota ppor. Stefan III Majewski
kpr. Ignacy Marek szer. Andrzej Pietrzak ppor. Franciszek Piotrowiak
ppłk. Włodzimierz Rachmistruk ppor. Kazimierz Ryziński ppor. Teodor Serednicki
śp. ppor. Antoni Szepelski śp. ppor. Jan Szut pchor. Julian Tarnawski
kpt. Stanisław Trzebunia st. szer. Ludwik Tyliński kpt. Jan Uldanowicz
mjr Witold Wartha sierż. Michał Zarzycki

Ponadto 38 oficerów i 63 szeregowych zostało odznaczonych Krzyżem Walecznych[18].

Pułk w okresie pokoju

[edytuj | edytuj kod]
Święto 72 pułku piechoty w Radomiu w 1932 roku - defilada
Szef Gabinetu MSWojsk. mjr dypl. kaw. Adam Korwin-Sokołowski (trzeci od prawej), w imieniu marszałka Józefa Piłsudskiego, odbiera od płk Gwido Kawińskiego odznakę pamiątkową i historię 72 pp. Trzeci od lewej stoi mjr dypl. piech. Aleksander Dmytrak. Warszawa 1932.
Odsłonięcie tablicy pamiątkowej ku czci Józefa Piłsudskiego w świetlicy 72 pp. Płk Karol Weiss de Helmenau, żołnierze w strojach historycznych; listopad 1933.
Nieistniejący obecnie budynek dawnych koszar wojskowych przy ul. Chrobrego w Radomiu

W listopadzie i grudniu 1920 roku pułk przeszedł na leże zimowe do Pińska[17]. Na podstawie rozkazu ministra spraw wojskowych z 14 stycznia 1921 roku we Włodzimierzu Wołyńskim został zorganizowany batalion zapasowy 145 pułku piechoty pod dowództwem podpułkownika Jana Diaka. 5 marca roku oddział został przemianowany na 72 pułk piechoty, a batalion zapasowy 145 pułku piechoty na batalion zapasowy 72 pułku piechoty[19]. 18 kwietnia pułk wyruszył do Sarn, gdzie pełnił służbę garnizonową i kordonową. 31 sierpnia pułk udał się do garnizonu Brześć, lecz już 8 października przybył do Warszawy i zajął koszary przy ulicy Nowowiejskiej. 24 kwietnia 1922 roku pułk przybył do Radomia[20].

Po zakończeniu wojny polsko-bolszewickiej 72 pp i 49 pp zostały wydzielone ze składu 18 DP, a w ich miejsce wszedł 33 pp zorganizowany na Ziemi Łomżyńskiej. 72 pp wszedł wówczas w skład 28 Dywizji Piechoty.

 Osobny artykuł: Święta wojskowe w Polsce.

6 sierpnia 1922 roku pułk obchodził swoje święto przypadające na dzień 14 sierpnia, rocznicę krwawych i zwycięskich walk w roku 1920, uwieńczonych zajęciem Sochocina. Obchody święta zostały przesunięte z uwagi na planowane odejście pułku na kilka tygodni do Obozu Ćwiczeń Dęblin[21].

19 maja 1927 roku minister spraw wojskowych marszałek Polski Józef Piłsudski ustalił i zatwierdził dzień 14 sierpnia, jako datę święta pułkowego[22].

Na podstawie rozkazu wykonawczego Ministerstwa Spraw Wojskowych do Departamentu Piechoty o wprowadzeniu organizacji piechoty na stopie pokojowej PS 10-50 z 1930 roku, w Wojsku Polskim wprowadzono trzy typy pułków piechoty. 72 pułk piechoty zaliczony został do typu I pułków piechoty (tzw. „normalnych”). W każdym roku otrzymywał około 610 rekrutów. Stan osobowy pułku wynosił 56 oficerów oraz 1500 podoficerów i szeregowców. W okresie zimowym posiadał batalion starszego rocznika, batalion szkolny i skadrowany, w okresie letnim zaś batalion starszego rocznika i dwa bataliony poborowych[23]. Po wprowadzeniu w 1930 nowej organizacji piechoty na stopie pokojowej[24], pułk szkolił rekrutów dla potrzeb 3 batalionu strzelców CWP w Rembertowie[25].

Obsada personalna i struktura organizacyjna w marcu 1939[26][b]
Stanowisko Stopień, imię i nazwisko
Dowództwo, kwatermistrzostwo i pododdziały specjalne
dowódca pułku ppłk Karol Chrobaczyński
I zastępca dowódcy pułku ppłk Stanisław V Kowalski
adiutant kpt. Jan Grzybowski
starszy lekarz kpt. dr Józef Wiłkomirski
młodszy lekarz vacat
II zastępca dowódcy pułku (kwatermistrz) mjr Ksawery Wierzbowski
oficer mobilizacyjny kpt. Józef Wiktor Muszyński
zastępca oficera mobilizacyjnego kpt. Leoncjusz Stanisław Wancerski
oficer administracyjno-materiałowy kpt. adm. (piech.) Józef Łapinkiewicz
oficer gospodarczy kpt. int. Franciszek I Michalik
oficer żywnościowy chor. Mikołaj Mazurek
oficer taborowy[c] por. tab. Maksymilian Wincenty Krapel
kapelmistrz kpt. adm. (kapelm.) Anatoliusz Więckowski
dowódca plutonu łączności por. Stefan Pawiński
dowódca plutonu pionierów kpt. Wacław Syczyński
dowódca plutonu artylerii piechoty kpt. art. Antoni Wacław Chmielewski
dowódca plutonu ppanc. por. Michał Bolesław Bartoszewski
dowódca oddziału zwiadu por. Eugeniusz Burski
I batalion
dowódca batalionu mjr Jan Bryda
dowódca 1 kompanii mjr Władysław Antoni Kulesza
dowódca plutonu por. Bolesław Nowacki
dowódca plutonu ppor. Alojzy Bruski
dowódca 2 kompanii kpt. Jan Józef Papiz
dowódca plutonu por. Józef Miernik
dowódca 3 kompanii kpt. Jerzy Wolanowski
dowódca plutonu por. Marian Nowakowski
dowódca 1 kompanii km por. Zenon Jerzy Mędrzycki
dowódca plutonu por. Tomasz Kostewicz
dowódca plutonu ppor. Franciszek Michał Wolszakiewicz
II batalion
dowódca batalionu mjr Stanisław Jaszczuk
dowódca 4 kompanii por. Stanisław Rzepka
dowódca plutonu por. Ignacy Wybranowski
dowódca 5 kompanii kpt. Czesław Wincenty Majewski
dowódca plutonu ppor. Hieronim Hofer
dowódca plutonu ppor. Jan Sobieniak
dowódca 6 kompanii kpt. Jakub Wajda
dowódca plutonu ppor. Walenty Maksymilian Przybylski
dowódca plutonu ppor. Józef I Ostrowski
dowódca 2 kompanii km por. Stanisław Poreda
dowódca plutonu por. Stefan Paczyński
dowódca plutonu ppor. Stefan Orliński
III batalion
dowódca batalionu mjr Władysław Musielski
dowódca 7 kompanii por. Wacław Wiatr
dowódca plutonu por. Feliks Waszczykowski
dowódca 8 kompanii por. Walenty Mikulski
dowódca plutonu ppor. Lech Antoni Dunin-Karwicki
dowódca 9 kompanii kpt. adm. (piech.) Julian Więcek
dowódca plutonu por. Józef Roman Utnicki
dowódca plutonu ppor. Eugeniusz Alfons Dymitrów
dowódca 3 kompanii km kpt. Jan Chmiel
dowódca plutonu por. Jan Anyszka
dowódca plutonu ppor. Antoni Natkański
na kursie por. Jerzy Jabłoński

72 pp w kampanii wrześniowej

[edytuj | edytuj kod]

Mobilizacja

[edytuj | edytuj kod]

72 pułk piechoty im. Dionizego Czachowskiego z Radomia w ramach mobilizacji alarmowej grupie brązowej zmobilizował:

  • kompanię km plot. typ B nr 110,
  • kompanię km plot. typ B nr 111.

W grupie czarnej zmobilizował swoje własne pododdziały w terminie od A+24 do A+42. Dodatkowo do dyspozycji 28 Dywizji Piechoty zmobilizował:

  • samodzielna kompania km i bt. nr 13
  • kolumna taborowa nr 119.

W II rzucie mobilizacji powszechnej mobilizował:

Mobilizacja alarmowa pułku rozpoczęła się 25 sierpnia o godz. 6.00 pododdziały pułku były częściowo rozwinięte, gdyż przebywała w nim duża grupa rezerwistów powołana na ćwiczenia letnie. Celem dalszej mobilizacji bataliony i kompanie w miejscowościach pod Radomiem: I/72 pp w Gołębiów-Brzustówka, II/72 pp Rajec Poduchowny, III/72 pp, tabory i pluton artylerii w Idalinie. Wieczorem 26 sierpnia i w nocy 26/27 sierpnia bataliony i pododdziały pułkowe złożyły przysięgę. Od popołudnia 27 sierpnia do rana 29 sierpnia pododdziały 72 pp odjechały sukcesywnie pięcioma transportami kolejowymi z Radomia przez Dęblin, Warszawa, Koluszki, Łódź, Karsznice lub przez Dęblin, Siedlce, Małkinia, Warszawa, Koluszki, Łódź i Karsznice do stacji Widawa i Łask. W koszarach pozostał batalion rekrucki wcielenia wiosennego oraz z dalszych rezerwistów w przyspieszonym terminie podjęto mobilizację pododdziałów 93 pp rez. pod dowództwem ppłk. Stanisława Kowalskiego. 1 września przybył do koszar 72 pp, OZ 16 DP z którego sformowano 3 września improwizowany pułk piechoty OZ 16 DP. Oba pułki weszły w skład Grupy "Radom". 72 pp po dojechaniu w rejon wyładowczy przemieściły się do rejonu Patoki-Józefów na linii obrony macierzystej 28 Dywizji Piechoty gen. bryg. Władysława Bończy-Uzdowskiego, wchodzącej w skład Armii „Łódź”. Od rana 30 sierpnia batalion I budował umocnienia polowe na północny wschód od miejscowości Borowiec, II batalion w rejonie folwarku Józefów, a III batalion w drugim rzucie obrony w folwarku Masłowice. 4 kompania strzelecka pozostała w rejonie Patoków, prowadziła tam prace przy fortyfikacjach polowych. Działania pułku miał wspierać ogniem III dywizjon 28 pułku artylerii lekkiej (rozwinął się pomiędzy miejscowościami: Kraszkowice, Masłowice, Borowiec)[29].

Działania bojowe

[edytuj | edytuj kod]
Tereny walk Pułku w 1939 roku

Od Warty do Widawki

[edytuj | edytuj kod]

1 września 1939 o godz. 8.00 stanowiska 72 pp w miejscowości Borowiec zostały zbombardowane, kolejne naloty zadały straty I batalionowi i w taborach. Zginęło 21 żołnierzy, a rannych zostało ponad 20 żołnierzy. Po południu stanowiska pułku były ponownie bombardowane. Jedyną styczność z niemieckim patrolem pancernym miał jeden z plutonów kompanii ppanc., który unieruchomił dwa czołgi lekkie i samochód pancerny i pluton artylerii piechoty, który zniszczył dwa niemieckie samochody pancerne. Nocą przez pozycje 72 pp wycofał się z przedpola 36 pułk piechoty Legii Akademickiej. 2 września niemiecka broń pancerna prowadziła rozpoznanie na odcinku 72 pp. Artyleria pułkowa oraz dywizjon III/28 pal unieruchomiły 8 niemieckich pojazdów pancernych. Pluton zwiadowców konnych w rejonie Kraszkowice zlikwidował patrol motocyklistów niemieckich z 13 Dywizji Piechoty Zmotoryzowanej i wziął jeńców. Natomiast pluton kolarzy w majątku Kraszkowice stoczył potyczkę z patrolem niemieckim unieruchomił samochód pancerny i wziął jeńca kierowcę. Nocą 2/3 września zgodnie z rozkazem dowódcy 28 DP, 72 pułk piechoty im. D. Czachowskiego opuścił dotychczas zajmowane stanowiska i prowadził opóźnianie niemieckich oddziałów. Wycofał się na pośrednią rubież obrony na Warcie w rejonie Rychłocice-Konopnica. 3 września o świcie I i II batalion obsadził wschodni brzeg Warty. I/72 pp w rejonie Rychłocic, II/72 pp w miejscowości Konopnica. Natarcie niemieckie wyprowadzone o godz. 8.00 na Rychłocice zostało załamane, ze stratą zniszczonych czterech czołgów i trzech samochodów pancernych. W godzinach popołudniowych odcinek II batalionu był dwukrotnie atakowany, oba natarcia niemieckie zostały odparte. Ok. godz. 18.30 pod Konopnicą udało się oddziałom niemieckim sforsować Wartę i dokonać wyłomu w obronie batalionu II/72 pp, w trakcie walk o likwidację niemieckiego przyczółka poległ mjr Stanisław Jaszczuk, por. Lucjan Szczepański, dalszych trzech oficerów i 3 podoficerów i ok. 60 strzelców. 2 września 15 pułk piechoty był wspierany przez batalion III/72 pp, marszem nocnym 2/3 września zmierzał on do macierzystego pułku. Ok. godz. 8.00 rano zbliżał do Rychłocic, lotnictwo niemieckie zbombardowało most na Warcie. Straż tylna III batalionu zaatakowana została przez pancerny oddział rozpoznawczy 1 Dywizji Lekkiej. Batalion odparł atak mimo poniesionych strat. Przeprawił się przez Wartę w bród i po częściowo zniszczonym moście. Jednak podczas przeprawy utracił znaczną część sprzętu i większość taboru. Batalion ten przeszedł do odwodu pułku w rejonie Wrońska[30].

O zmroku 3 września zgodnie z rozkazem dowódcy dywizji gen. bryg. Władysława Bończy-Uzdowskiego, pułk odszedł na linię głównego oporu na rzece Widawka. Pod Rychłocicami zginęli: strzelcy – Antoni Deja, Michał Grudzień, Edward Kania, Ludwik Kądziala, Jan Stachurski, Stefan Wlazło, st. strz. Józef Majda, plut. Środa. Ich mogiły znajdują się na miejscowym cmentarzu. Wieczorem Niemcy podpalili Konopnicę i Rychłocice. 72 pp zajął obronę na wschodnim brzegu rzeki Widawka w pierwszym rzucie: z II batalionem w rejonie Rogoźno-Ruda i III batalionem w rejonie Chrząstawy. I batalion pozostał w odwodzie pułku. 4 września od godzin porannych lotnictwo niemieckie prowadziło rozpoznanie stanowisk pułku, następnie pozycje obronne zostały ostrzelane ogniem artylerii. Niemieckie natarcie na odcinku pułku zostało odparte. Działania bojowe nieprzyjaciel prowadził na sąsiednich odcinkach obrony, poza działaniami patroli na odcinku pułku przez pozostałą część dnia 4 września i noc 4/5 września był spokój. 5 września pozycje pułku były ostrzeliwane przez artylerię niemiecką i atakowane przez lotnictwo, na pozycje III batalionu w rejonie Patoki i sąsiedniego 83 pułku piechoty 30 Dywizji Piechoty, uderzyła niemiecka 18 Dywizja Piechoty. Batalion wsparty ogniem 28 pułku artylerii lekkiej odparł niemieckie natarcia, poległo kilkudziesięciu żołnierzy, w tym część od zbyt krótkiego ostrzału własnej artylerii. Nocą 5/6 września 72 pp na rozkaz z dowództwa dywizji wycofał się do rejonu Stary Dwór-Gucin na południowy wschód od Łasku i na skraju lasu zajął obronę. W I rzucie stanowiska zajął I i II batalion z III batalionem w odwodzie. W dniu 6 września pododdziały pułku prowadziły walkę ogniową z niemieckimi patrolami rozpoznawczymi.

Bój o Pabianice

[edytuj | edytuj kod]

Realizując nowy rozkaz dowódcy 28 DP, 72 pułk piechoty w dniu 7 września miał prowadzić manewrowe działania opóźniające na trzech osiach: Łask-Pabianice batalionem II/72 pp, Róża-Pabianice batalionem III/72 pp i Dłutów-Pabianice batalionem I/72 pp. Ubezpieczająca od południa wzmocniona 9 kompania strzelecka została rozbita w rejonie Bud Dłutowskich przez niemiecki oddział pancerno-motorowy. Przez lukę pomiędzy 72 pp i 30 DP od strony południowej niemieckie oddziały pancerno-motorowe wyprzedziły kolumny 72 pp. Odcięły 72 pułk od reszty macierzystej dywizji organizującej obronę rejonu Pabianic[31]. O godz. 15.00 72 pp podjął natarcie przez wieś Chechło na szosę Łask-Pabianice, przy wsparciu artylerii do natarcia przystąpiły bataliony II i III w pierwszym rzucie i za nimi I batalion. Obrona niemiecka z pułku zmotoryzowanego SS "Leibstandarte Adolf Hitler" i I batalionu 23 pułku czołgów, nie dała się zaskoczyć na atakujące bataliony 72 pp nieprzyjaciel położył silny ostrzał artyleryjski i wszelkiej broni piechoty oraz czołgów. II batalion nie mógł ruszyć z podstawy wyjściowej, do walki wprowadzono I batalion. Batalion III ze wsparciem I zdobyły palącą się wieś Chechło, dalsze natarcie pułku zostało wstrzymane. Na Chechło niemiecka piechota i czołgi wykonały kontrataki, odparte przy obopólnych stratach. Częściowo został rozbity I batalion. Na rozkaz ppłk. Karola Chrobaczyńskiego po zmroku pułk przerwał walkę i wycofał się z Chechła i innych pozycji do lasu w pobliżu miejscowości Róża. W ciężkich walkach poległo 9 oficerów, w tym dowódcy 7 i 8 kompanii por. Wacław Wiatr i Walenty Makulski, 12 podoficerów i 161 strzelców, wielu zostało rannych i duża grupa dostała się do niewoli. W trakcie walk i po nich doszło do rozdzielenia się sił pułku. Reszta I batalionu i luźne grupy z II i III batalionów pomaszerowały w kierunku Łodzi, 8 września pod Brzezinami starły się ze zmotoryzowanym oddziałem niemieckim. W wyniku walki zostały rozbite, duża grupa wraz z dowódca I/72 pp mjr Janem Brydą dostała się do niewoli. Jedna z grup I batalionu st. sierż. Stefana Barcikowskiego i 75 żołnierzy przez Skierniewice, Żyrardów, Grodzisk i Błonie przebiła się do Warszawy. 14 września została przydzielona do 360 pułku piechoty. Zebrane w nocy 7/8 września pozostałości pułku pomaszerowały do Brzezin, rannych odesłano do szpitala w Pabianicach. Z żołnierzy 72 pułku, 9 września dowódca pułku utworzył zbiorczy batalion

Walki odwrotowe

[edytuj | edytuj kod]

Od świtu 9 września batalion 72 pp pomaszerował drogą Kamień-Pamiętno na zachód od Skierniewic do rejonu Mokra-Lewa, tam batalion bronił linii rzeki Rawka. W tym czasie pozostałości III batalionu por. Rzepki w sile ok. 200 żołnierzy dotarły w rejon Rudy Pabianickiej, a następnie Skoszewy i 8 września wzięły udział w walkach 36 pp LA w rejonie Skoszewy i Poćwiardówki[32]. W nocy 10 września batalion zbiorczy ppłk Karol Chrobaczyński podzielił na dwie kompanie i przydzielił jedną do kolumny 2 Dywizji Piechoty Legionów, wraz z którą osiągnął 11 września Wiskitki i Gole. Druga kompania dotarła wraz z kolumną 28 DP do lasu pod Żyrardowem. Po odpoczynku kolejnej nocy pododdziały 72 pp podjęły dalszy marsz przez Baranów do Błonia. Z Błonia zgodnie z rozkazem dowódcy Grupy Operacyjnej gen. bryg. Wiktora Thommée ppłk Karol Chrobaczyński poprowadził batalion por. Rzepki i kompanię z batalionu zbiorczego w kierunku kolumny głównej 28 DP poprzez Rokitno, Milanówek, Brwinów. Pod Rokitnem stoczono potyczkę z niemieckimi czołgami. Po zajęciu przez oddziały 28 DP Brwinowa, cała piechota dywizji, a wśród nich batalion 72 pp por. Stanisława Rzepki, wykonała natarcie na Kotowice, w walce poległ por. Rzepka i 14 szeregowych z batalionu 72 pp. Po tej walce pozostałość batalionu 72 pp pod dowództwem por. Utnickiego przydzielono do 36 pp LA. Pozostałości 28 DP prowadziły dalej walki poprzez Pruszków i Włochy usiłowały przebić się 12 września do Warszawy. W opanowanym Milanówku w trakcie niszczenia dokumentacji pułkowej i ukrywania sztandaru pułku do niewoli niemieckiej, dostał się ppłk K. Chrobaczyński z grupą żołnierzy ze swojego pocztu. Resztki 72 pp wraz z innymi oddziałami 28 DP, wycofały się do Błonia i nocą 12/13 września pomaszerowały do Puszczy Kampinoskiej, przez Zaborówek, Czeczotki, Kazuń dotarły do Modlina. Do Warszawy z rejonu Brwinowa nocą 12/13 września przebiło się ok. 100 żołnierzy w sile dwóch plutonów i drużyny ckm, którzy zostali włączeni w szeregi 360 pp i wzięli udział w obronie stolicy.

W obronie Modlina

[edytuj | edytuj kod]

Z zebranych w Modlinie żołnierzy 72 pp utworzono zbiorczy batalion, a dowództwo 72 pp (odtworzonego) objął ppłk Ignacy Gayda. 1 kompania 72 pp wspólnie z 36 pp LA obsadziła Fort nr III i rejon Pomiechówka. Pozostałe pododdziały 72 pp, wraz z resztą 15 pp pozostały w odwodzie, za 36 pp LA okopując się na stanowiskach polowych. Od 19 września stanowiska oddziałów 28 DP były ostrzeliwane przez artylerię niemiecką i bombardowane przez lotnictwo. 20 września nastąpiło natarcie piechoty niemieckiej. W trakcie walk pozostałość batalionu 72 pp została włączona do obrony, w ich trakcie został ciężko ranny ppłk Gayda. 22 września po sforsowaniu Wkry i zajęciu bronionego przez pododdziały 36 pp LA i 72 pp Pomiechówka, linia obrony 28 DP była zagrożona przełamaniem. Od rana 27 września prowadzono bombardowanie i ostrzał artyleryjski Fortu III, a następnie do natarcia przystąpiła niemiecka piechota. Z uwagi na brak amunicji sytuacja obrony stała się krytyczna i natarcie odparto z wielkim trudem. 28 września po ostrzale artyleryjskim niemiecka piechota podjęła ponowne natarcie na fort, lecz o godz. 7.40 pododdziały 28 DP dostały rozkaz przerwania ognia, ze względu na rozmowy kapitulacyjne. 29 września nastąpiła kapitulacja twierdzy Modlin. Podczas walk we wrześniu 1939 r. poległo 19 oficerów i ok. 420 szeregowych, a rannych zostało 5 oficerów i kilkuset szeregowych 72 pułku piechoty[33].

Struktura organizacyjna i obsada personalna we wrześniu 1939[34]
Stanowisko Stopień, imię i nazwisko Uwagi
dowództwo, organa kwatermistrzowskie jednostek pozabatalionowych i kompania gospodarcza
dowódca pułku ppłk Karol Chrobaczyński
I adiutant kpt. piech. Jakub Wajda †1940 Charków
II adiutant por. piech. rez. Stefan Peters[d]
oficer informacyjny por. piech. rez. Aleksander Klochowicz[e]
dowódca drużyny dowódcy pułku kpr. pchor. Tadeusz Kośla
kwatermistrz kpt. Julian Więcek
I batalion
dowódca I batalionu mjr Jan Bryda
adiutant batalionu ppor. rez. Stanisław Żurowski
dowódca plutonu łączności kpr. Leon Ciechoński
dowódca 1 kompanii strzeleckiej por. Feliks Waszczykowski †7 IX 1939 Rychłocice
ppor. rez. Stanisław Kwapiński †IX 1939 Modlin
dowódca 2 kompanii strzeleckiej por. rez. Stefan Kosicki †7 IX 1939 Chechło
dowódca 3 kompanii strzeleckiej por. rez. Władysław Jędras †3 IX 1939
dowódca 1 kompanii km kpt. Jan Grzybowski
II batalion
dowódca II batalionu mjr Stanisław Jaszczuk †3 IX 1939 Konopnica
adiutant batalionu ppor. rez. Andrzej Peszke
dowódca plutonu łączności ppor. rez. Kazimierz Garbacz †7 IX 1939 Chechło
dowódca 4 kompanii strzeleckiej por. Stanisław Rzepka 3–12 IX dowódca II baonu, †12 IX 1939 Brwinów
dowódca 5 kompanii strzeleckiej por. rez. Maciej Wybranowski
dowódca I plutonu ppor. rez. Franciszek Gryla †3 IX 1939 Konopnica
dowódca II plutonu ppor. piech. rez. Kazimierz Walewski †7 IX 1939 Dobroń k. Pabianic[38]
dowódca III plutonu ppor. rez. Tadeusz Rybicki †3 IX 1939 Konopnica
dowódca 6 kompanii strzeleckiej por. rez. Lucjan Zygmunt Szczepański †1940 Charków
dowódca 2 kompanii km por. Stanisław Poreda
III batalion
dowódca III batalionu mjr Władysław Musielski do 7 IX 1939
kpt. rez. Piotr (Eugeniusz?) Skrzypkowski od 7 IX 1939
adiutant batalionu ppor. rez. Kaczor
dowódca plutonu łączności plut. Czesław Perzanowski
dowódca 7 kompanii strzeleckiej por. Wacław Wiatr †7 IX 1939 Chechło
dowódca 8 kompanii strzeleckiej por. Walenty Makulski †7 IX 1939 Chechło
dowódca 9 kompanii strzeleckiej por. Józef Roman Utnicki od 12 IX 1939 dowódca II baonu
dowódca 3 kompanii km kpt. Jan Chmiel †IX 1939
Pododdziały specjalne
dowódca kompanii zwiadu por. piech. Eugeniusz Burski †5 I 1943 KL Auschwitz[39]
dowódca kompanii przeciwpancernej por. Michał Bolesław Bartoszewski
dowódca plutonu artylerii piechoty kpt. art. Antoni Wacław Chmielewski
dowódca plutonu pionierów por. Marian Nowakowski
dowódca plutonu łączności por. Jerzy Jabłoński †IX 1939
dowódca plutonu przeciwgazowego plut. Franciszek Kicior

Symbole pułku

[edytuj | edytuj kod]
Sztandar

19 sierpnia 1923 prezydent Stanisław Wojciechowski wręczył pułkowi przepisową, trzecią z rzędu chorągiew pułkową, ufundowaną przez Komitet miasta Radom i powiatu radomskiego (pierwszą chorągiew ufundowało włoskie miasto Chivasso, natomiast drugą Koło Ziemianek w Łowiczu). Podczas uroczystej mszy św. na dziedzińcu koszarowym ks. biskup polowy Stanisław Gall poświęcił chorągiew. Na sztandarze tym widniały nazwy miejscowości związanych z historią oddziału, odznaka Armii Hallera oraz herby miast Chivasso i Radom[40].

 Osobny artykuł: Polskie sztandary wojskowe.
Odznaka pamiątkowa

28 grudnia 1927 roku kadra zawodowa pułku podjęła uchwałę o wprowadzeniu odznaki pamiątkowej. Autorem projektu odznaki był oficer pułku, kpt. Jan Grochot. 18 lipca 1931 roku Minister Spraw Wojskowych zatwierdził wzór i regulamin odznaki pamiątkowej 72 pp[41]. Odznaka ma kształt stylizowanej tarczy bojowej podzielonej na osiem segmentów w których wpisano numery i inicjały: 18 DP 1920 6, 21, 145 oraz tarcze herbowe miast: Chivasso, Lure, Łowicz, Radom. Środek odznaki zajmuje nałożona emaliowana tarcza herbowa z numerem i inicjałami 72 PP. Oficerska - jednoczęściowa, wykonana w tombaku srebrzonym, emaliowana. Wymiary: 41x32 mm. Wykonanie: Wiktor Gontarczyk - Warszawa[42].

Żołnierze pułku

[edytuj | edytuj kod]
 Z tym tematem związana jest kategoria: oficerowie 72 Pułku Piechoty (II RP).
Dowódcy pułku[43][f]
  • kpt. Jan Chlebek (XII 1918 – V 1919)
  • ppłk armii francuskiej Lucjan Maurel (26 V - 31 IX 1919)
  • ppłk Teofil Świrski (15 X - 21 XII 1919)
  • ppłk Karol Steinbach (22 XII 1919 - 21 VII 1920)
  • kpt Jan Uldanowicz (p.o. od 22 VII 1920[45])
  • ppłk Włodzimierz Rachmistruk (VII - 25 VII 1920)
  • mjr Witold Wartha (26 VII - 25 X 1920)
  • płk Włodzimierz Rachmistruk (26 X 1920 - XII 1923)
  • ppłk Mikołaj Burzyński (p.o. XII 1924 - III 1924)
  • płk piech. Karol Weiss de Helmenau (19 II 1924[46] – 31 III 1927 → praktyka poborowa w PKU Włodzimierz Wołyński)
  • ppłk dypl. Alojzy Przeździecki (od 5 V 1927[47] – 6 VII 1929 → dyspozycja dowódcy OK I[48])
  • ppłk / płk dypl. Gwido Kawiński (6 VII 1929[49] - XI 1935)
  • ppłk Wincenty Wnuk (p.o. XI 1935 - IV 1936)
  • płk Zdzisław Zajączkowski (IV 1936 - XII 1938 → dowódca Pułku KOP „Głębokie”)
  • ppłk Karol Chrobaczyński (9 XII 1938 - 13 IX 1939)
  • ppłk Ignacy Gayda (16 - 20 IX 1939)
  • mjr Władysław Pawłowski (20 - 29 IX 1939)
Zastępcy dowódcy pułku[g]
II zastępcy dowódcy pułku - kwatermistrzowie pułku
  • mjr piech. Ksawery Wierzbowski (1939)
  • kpt. piech. Julian Więcek[h] (VIII – IX 1939[55])

Żołnierze 72 pułku piechoty – ofiary zbrodni katyńskiej

[edytuj | edytuj kod]

Biogramy ofiar zbrodni katyńskiej znajdują się między innymi w bazach udostępnionych przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego[56] oraz Muzeum Katyńskie[57][i][j].

Nazwisko i imię stopień zawód miejsce pracy przed mobilizacją zamordowany
Bożek Daniel ppor. rez. technik kolejnictwa Katyń
Ciepluch Wincenty ppor. rez. nauczyciel szkoła w Chęcinach Katyń
Drobiński Stanisław[60] ppor. rez. publicysta, mgr matematyki z-ca prez. Oddziału SN w Radomiu Katyń
Kupidura Władysław ppor. rez. technik budowlany Zakłady Radiotechniczne nr 2 Katyń
Lindner Jan[61] ppor. rez. inżynier asystent PW Katyń
Małek Antoni ppor. rez. nauczyciel Katyń
Sekuła Stanisław ppor. rez. nauczyciel kier. szkoły w Sworzycach Katyń
Słyszewski Leon ppor. rez. nauczyciel kier. szkoły w Nowych Łosienicach Katyń
Stróżewski Witold ppor. rez. urzędnik Ministerstwo Przemysłu i Handlu Katyń
Szachowicz Zygmunt[62] por. rez. inżynier Wydział Planowania m. Warszawy Katyń
Zambrzycki Stanisław por. rez. inżynier Katyń
Bednarek Władysław podporucznik rezerwy nauczyciel szkoła w Tczowie Charków
Bryda Jan major żołnierz zawodowy Charków
Czarniecki Stefan podporucznik rezerwy prawnik Charków
Fleury Aleksander porucznik rezerwy handlowiec instruktor JHP Charków
Gdyk Stanisław podporucznik rezerwy Charków
Grad Józef podporucznik rezerwy nauczyciel Charków
Klimczuk Radomir podporucznik rezerwy prawnik, mgr Sąd Grodzki w Kozienicach Charków
Kosicki Tadeusz Leon podporucznik rezerwy ekonomista, mgr Charków
Kwarciński Zygmunt porucznik rezerwy inżynier leśnik Nadleśnictwo Białowieża Charków
Leśkiewicz Zygmunt podporucznik rezerwy leśnik Charków
Łapinkiewicz Józef Łukasz[63] kpt. adm. (piech.) oficer służby stałej oficer administracyjno-materiałowy Charków
Marcinek Zygmunt podporucznik rezerwy Charków
Mączyński Kazimierz porucznik rezerwy bibliotekarz, dr filozofii Uniwersytet Warszawski (e) Charków
Protasiewicz Edward porucznik rezerwy inżynier Centrum Badań Balistycznych Charków
Skibiński Tadeusz podporucznik rezerwy technik drogowo-budowlany Charków
Szczepański Lucjan podporucznik rezerwy Charków
Wajda Jakub kapitan żołnierz zawodowy Charków
Wybranowski Ignacy porucznik żołnierz zawodowy Charków

Pamięć o pułku

[edytuj | edytuj kod]

Odtworzenie pułku w ramach Armii Krajowej

[edytuj | edytuj kod]

Tradycje radomskiego 72 pp kontynuowały: 72 pułk piechoty AK Ziemi Radomskiej w Okręgu Radomsko-Kieleckim Armii Krajowej, oraz 72 pułk piechoty AK w Warszawie, który wchodził w skład 28 Dywizji Piechoty AK im. Stefana Okrzei w czasie powstania warszawskiego.

  1. Generał Mieczysław Linde był w owym czasie dowódcą XXXVI Brygady Piechoty[13].
  2. Wykaz zawiera obsadę jednostki według stanu bezpośrednio przed rozpoczęciem mobilizacji pierwszych oddziałów Wojska Polskiego w dniu 23 marca 1939, ale już po przeprowadzeniu ostatnich awansów ogłoszonych z datą 19 marca 1939[27].
  3. Oficer taborowy był jednocześnie dowódcą kompanii gospodarczej.
  4. Stefan Teodor Peters (ur. 7 lipca 1903) na stopień porucznika został mianowany ze starszeństwem z 19 marca 1939 i 1790. lokatą w korpusie oficerów rezerwy piechoty[35]. 16 marca 1937 został odznaczony Medalem Niepodległości[36].
  5. Aleksander Klochowicz (ur. 18 czerwca 1907) na stopień porucznika został mianowany ze starszeństwem z 1 stycznia 1937 i 115. lokatą w korpusie oficerów rezerwy piechoty[37].
  6. Dowódca pułku kierował osobiście szkoleniem oficerów i był odpowiedzialny za gotowość bojową, całokształt wyszkolenia, służbę gospodarczą i wewnętrzną pułku[44].
  7. 13 czerwca 1922 roku Minister Spraw Wojskowych zniósł dotychczasowe stanowisko referenta wyszkolenia pułku piechoty i ustanowił etatowe stanowisko zastępcy dowódcy pułku zaszeregowanego do stopnia podpułkownika, wyznaczanego przez Ministra Spraw Wojskowych. Zakres działania zastępcy dowódcy określał dowódca pułku, przed którym był on całkowicie odpowiedzialny[50]. W 1938 roku zmieniona została nazwa stanowiska na „I zastępca dowódcy”. W organizacji wojennej pułku nie było stanowiska zastępcy dowódcy.
  8. Julian Więcek urodził się 1 lipca 1895 roku. Był odznaczony dwukrotnie Krzyżem Walecznych. Kapitanem został mianowany ze starszeństwem z dniem sierpnia 1924 roku. W 1932 roku pełnił służbę w KOP[54]. W czasie niemieckiej okupacji był między innymi dowódcą 12 pp AK.
  9. Jeśli nie zaznaczono inaczej, miejsce służby żołnierzy zawodowych przed mobilizacją podano za: Ryszard Rybka, Kamil Stepan; Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939[58].
  10. Jeśli nie zaznaczono inaczej, informacje o żołnierzach znajdujących się na Białoruskiej Liście Katyńskiej pochodzą z książki: Maciej Wyrwa; Nieodnalezione ofiary Katynia? : lista osób zaginionych na obszarze północno-wschodnich województw II RP od 17 września 1939 do czerwca 1940[59].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Grochot 1930 ↓, s. 6.
  2. Tuliński 2020 ↓, s. 936.
  3. Grochot 1930 ↓, s. 13.
  4. a b Odziemkowski 2004 ↓, s. 140.
  5. Grochot 1930 ↓, s. 14.
  6. Odziemkowski 2010 ↓, s. 495.
  7. a b Wysocki (red.) 2005 ↓, s. 134.
  8. a b Grochot 1930 ↓, s. 15.
  9. Odziemkowski 2004 ↓, s. 84.
  10. Grochot 1930 ↓, s. 16.
  11. Grochot 1930 ↓, s. 17.
  12. Obecnie Михнів, rejon zasławski
  13. Arciszewski 1923 ↓, s. 20.
  14. Odziemkowski 2004 ↓, s. 40.
  15. Grochot 1930 ↓, s. 19.
  16. Arciszewski 1923 ↓, s. 23.
  17. a b Grochot 1930 ↓, s. 40.
  18. a b Grochot 1930 ↓, s. 46.
  19. Grochot 1930 ↓, s. 10.
  20. Grochot 1930 ↓, s. 41.
  21. Święto pułkowe 72 pp. „Polska Zbrojna”. 211, s. 7, 1922-08-06. Warszawa. 
  22. Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 16 z 19 maja 1927 roku, poz. 174.
  23. Jagiełło 2007 ↓, s. 63-65.
  24. Rozkaz wykonawczy MSWojsk PS 10-50 z 1930
  25. Jagiełło 2007 ↓, s. 64.
  26. Rocznik oficerski 1939 ↓, s. 633-634 i 680.
  27. Rocznik oficerski 1939 ↓, s. VI.
  28. Rybka i Stepan 2010 ↓, s. 127-128.
  29. Przybyszewski 2003 ↓, s. 19-22.
  30. Przybyszewski 2003 ↓, s. 23-24.
  31. Przybyszewski 2003 ↓, s. 24-26.
  32. Przybyszewski 2003 ↓, s. 27-29.
  33. Przybyszewski 2003 ↓, s. 29-33.
  34. Przybyszewski 2003 ↓, s. 34-42.
  35. Rybka i Stepan 2003 ↓, s. 647.
  36. M.P. z 1937 r. nr 64, poz. 94.
  37. Rybka i Stepan 2003 ↓, s. 563.
  38. Straty ↓, poz. 2-4.
  39. Straty ↓.
  40. Satora 1990 ↓, s. 133.
  41. Dziennik Rozkazów M.S.Wojsk. Nr 21 z 18.07.1931 r., poz. 254.
  42. Sawicki i Wielechowski 2007 ↓, s. 118.
  43. Prugar-Ketling (red.) 1992 ↓, metryka.
  44. Almanach 1923 ↓, s. 49.
  45. Grochot 1930 ↓, s. 28.
  46. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, nr 15 z 19 lutego 1924, s. 74..
  47. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, nr 14 z 5 maja 1923, s. 127..
  48. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, nr 11 z 6 lipca 1929, s. 185..
  49. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, nr 11 z 6 lipca 1929, s. 190..
  50. Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 24 z 13 czerwca 1922 roku, poz. 357.
  51. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 19 z 22 lipca 1927 roku, s. 220.
  52. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 1 z 21 stycznia 1930 roku, s. 2.
  53. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, nr 11 z 7 czerwca 1934, s. 153..
  54. Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 51, 906.
  55. Przybyszewski 2003 ↓, s. 34.
  56. Katyń – miejsca pamięci. [dostęp 2022-01-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-12-19)].
  57. Muzeum Katyńskie – Księgi Cmentarne.
  58. Rocznik oficerski 1939 ↓.
  59. Wyrwa 2015 ↓.
  60. Księgi Cmentarne – wpis 689.
  61. Księgi Cmentarne – wpis 2053.
  62. Księgi Cmentarne – wpis 3599.
  63. Księgi Cmentarne – wpis 6242.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]