Stary Dzierzgoń: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
→Historia: drobne merytoryczne, źródła/przypisy |
|||
| Linia 45: | Linia 45: | ||
== Historia == |
== Historia == |
||
Grodzisko [[Prusowie|pruskie]], użytkowane także podczas [[I powstanie pruskie|I powstania pruskiego]]. Po zajęciu [[Prusy Górne|Prus Górnych]] przez [[zakon krzyżacki]] w [[1249]] roku, przez pewien czas także placówka krzyżacka, gdzie zawarto pokój między |
Grodzisko [[Prusowie|pruskie]], przypuszczalnie będące centrum osadniczym [[Pomezania|Pomezanii]]<ref>{{Cytuj |autor = Uniwersytet Mikołaja Kopernika (Toruń) Instytut Archeologii i Etnografii |tytuł = Studia nad Osadnictwem Średniowiecznym Ziemi Chełmińskiej. T. 4 (2002) |data = 2002 |data dostępu = 2019-08-21 |wydawca = Toruń |url = http://kpbc.ukw.edu.pl/dlibra/plain-content?id=42137}}</ref>. Grodzisko użytkowane było także jeszcze podczas [[I powstanie pruskie|I powstania pruskiego]]. Po zajęciu [[Prusy Górne|Prus Górnych]] przez [[zakon krzyżacki]] w [[1249]] roku, przez pewien czas także placówka krzyżacka, gdzie zawarto pokój między Prusami a Zakonem Krzyżowym<ref>Jan Bałdowski "Warmia i Mazury, mały przewodnik" Wydawnictwo Sport i Turystyka Warszawa 1977 s. 203</ref>. Badania archeologiczne wykazały pozostałości drewnianej wieży. Pierwotnie uważano grodzisko za twór germański, ale badania weryfikacyjne obaliły tę, postawioną przez [[Gustaf Kossinna|Gustafa Kossinnę]], tezę. |
||
Stary Dzierzgoń został założony przez [[komtur]]a [[Dzierzgoń|dzierzgońskiego]] Gunthera von Arnsteina pod nazwą Alde Kirsburg (Stary Kiszpork) w 1312 r.<ref>Tomasz Darmochwał, Marek Jacek Rumiński: Warmia Mazury. Przewodnik, Białystok: Agencja TD, 1996. {{ISBN|83-902165-0-7}}, s. 147</ref> jako wieś czynszowa na [[Prawo chełmińskie|prawie chełmińskim]], na 80 włókach. [[Sołtys]] otrzymał 8 włók a cztery przeznaczono na utrzymanie kościoła. |
Stary Dzierzgoń został założony przez [[komtur]]a [[Dzierzgoń|dzierzgońskiego]] Gunthera von Arnsteina pod nazwą Alde Kirsburg (Stary Kiszpork) w 1312 r.<ref>Tomasz Darmochwał, Marek Jacek Rumiński: Warmia Mazury. Przewodnik, Białystok: Agencja TD, 1996. {{ISBN|83-902165-0-7}}, s. 147</ref> jako wieś czynszowa na [[Prawo chełmińskie|prawie chełmińskim]], na 80 włókach. [[Sołtys]] otrzymał 8 włók a cztery przeznaczono na utrzymanie kościoła. |
||
Wersja z 12:58, 21 sie 2019
| {{{rodzaj miejscowości}}} | |
| |
| Państwo | pomorskie |
|---|---|
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2006) |
410 |
| Strefa numeracyjna |
55 |
| Kod pocztowy |
82-450[1] |
| Tablice rejestracyjne |
GSZ |
| SIMC |
0157121 |
Położenie na mapie brak | |
Położenie na mapie świata  Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}} | |
| Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|type:landmark} | |
Stary Dzierzgoń (dawniej Stary Kiszpork, niem. Alt Christburg[2]) – wieś w Polsce, położona w województwie pomorskim, w powiecie sztumskim, w gminie Stary Dzierzgoń, której jest siedzibą. Leży na terenie krainy historycznej Prusy Górne.
Miejscowość leży przy skrzyżowaniu drogi wojewódzkiej nr 515 z drogą wojewódzką nr 519. W skład sołectwa Stary Dzierzgoń wchodzą również miejscowości Bartne Łąki, Białe Błoto, Piaski Morąskie, Zakręty i Zamek.
Miejscowość jest siedzibą parafii rzymskokatolickiej pod wezwaniem Wniebowstąpienia Pańskiego, należącej do dekanatu Dzierzgoń, diecezji elbląskiej.
Części wsi
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0157144 | Białe Błoto | przysiółek |
Nazwa
12 listopada 1946 r. nadano miejscowości polską nazwę Stary Dzierzgoń[2].
Historia
Grodzisko pruskie, przypuszczalnie będące centrum osadniczym Pomezanii[5]. Grodzisko użytkowane było także jeszcze podczas I powstania pruskiego. Po zajęciu Prus Górnych przez zakon krzyżacki w 1249 roku, przez pewien czas także placówka krzyżacka, gdzie zawarto pokój między Prusami a Zakonem Krzyżowym[6]. Badania archeologiczne wykazały pozostałości drewnianej wieży. Pierwotnie uważano grodzisko za twór germański, ale badania weryfikacyjne obaliły tę, postawioną przez Gustafa Kossinnę, tezę.
Stary Dzierzgoń został założony przez komtura dzierzgońskiego Gunthera von Arnsteina pod nazwą Alde Kirsburg (Stary Kiszpork) w 1312 r.[7] jako wieś czynszowa na prawie chełmińskim, na 80 włókach. Sołtys otrzymał 8 włók a cztery przeznaczono na utrzymanie kościoła.
Kościół w miejscowości został zbudowany w XIV wieku. W latach późniejszych był przebudowywany. Od 1591 r. mieściła się w Starym Dierzgoniu parafia ewangelicka. W miejscowości mieszkała także ludność polska; księgi starostwa w Przezmarku z 1601 r. wymieniają nazwiska: Jan Wira, Bartosz Wircha, Jędrzej Naroga, Szymon Szkolnik, Michał Subnik, Jan Kopacznik, Jerzy Zawiel, Benedykt Rostópka, Jakub Mróz, Stanisław i Marcin Klucznicy.
Stary Dzierzgoń był siedzibą urzędu leśnego, któremu podlegała Puszcza Pruska. Pod koniec XVIII w. utworzono dwa nadleśnictwa, jedno w Starym Dzierzgoniu, drugie w Siemianach.
Szkoła w Starym Dzierzgoniu powstała pod koniec XVII wieku. Przed 1945 r. była to szkoła trzyklasowa z trzema nauczycielami. Do szkoły w Starym Dzierzgoniu uczęszczali także uczniowie z Bartnych Łąk, Zakrętu i leśnictwa Białe Błota.
W 1782 r. w miejscowości odnotowano 53 domy („dymy”), w 1817 r. było już 59 domów z 422 mieszkańcami, a w 1858 r. – 74 domy i 674 mieszkańców. W 1831 r. po separacji powstał przysiółek Piaski. W 1919 r. w Starym Dzierzgoniu było 735 mieszkańców. W 1939 r. gmina Stary Dzierzgoń liczyła 254 gospodarstwa domowe i 988 mieszkańców.
W 1973 r. Stary Dzierzgoń należał do powiatu morąskiego. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa elbląskiego.
Przy drodze do Susza lipa o obwodzie 5,5 m, a na obok cmentarza sosna o obwodzie 3 m.
Zabytki
- Gotycki kościół Wniebowstąpienia Pańskiego, ceglany, zbudowany ok. poł. XIV wieku; salowy, z wieżą frontową zwieńczoną ostrosłupowym hełmem[8].
Przypisy
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych poprzez wyszukiwarkę. Poczta Polska S.A., styczeń 2013. [dostęp 2015-03-26].
- ↑ a b Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262).
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ GUS. Rejestr TERYT
- ↑ Uniwersytet Mikołaja Kopernika (Toruń) Instytut Archeologii i Etnografii, Studia nad Osadnictwem Średniowiecznym Ziemi Chełmińskiej. T. 4 (2002), Toruń, 2002 [dostęp 2019-08-21].
- ↑ Jan Bałdowski "Warmia i Mazury, mały przewodnik" Wydawnictwo Sport i Turystyka Warszawa 1977 s. 203
- ↑ Tomasz Darmochwał, Marek Jacek Rumiński: Warmia Mazury. Przewodnik, Białystok: Agencja TD, 1996. ISBN 83-902165-0-7, s. 147
- ↑ Piotr Skurzyński "Warmia, Mazury, Suwalszczyzna" Wyd. Sport i Turystyka - Muza S.A. Warszawa 2004 s. 32 ISBN 83-7200-631-8
Bibliografia
- Morąg. Z dziejów miasta i powiatu. Pojezierze, Olsztyn, 1973.
- Seweryn Szczepański, Osadnictwo średniowieczne wokół Starego Dzierzgonia, [w:] Wielokulturowy obiekt warowny na Górze Zamkowej oraz gród cyplowy w Starym Dzierzgoniu. Studia i materiały, red. nauk. Daniel Gazda, Wydawnictwo Trzecia Strona, Warszawa 2018, ss. 37-55 ISBN: 978-83-64526-72-5 https://www.academia.edu/38098142
- Siedziba gminy: Stary Dzierzgoń
| Wsie | |
|---|---|
| Osady | |
| Osada leśna | |
| Integralne. części wsi |
