Wiphala: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Nie podano opisu zmian |
m +infoboks #ŚwiątecznaAkcjaEdycyjna2023 |
||
Linia 1: | Linia 1: | ||
{{Flaga infobox |
|||
|nazwa = |
|||
|grafika = Banner of the Qulla Suyu.svg |
|||
|bez ramki = |
|||
|opis grafiki = |
|||
|nazwa własna = |
|||
|w użyciu = {{FIAV|111000}} |
|||
|proporcje = 1:1 |
|||
|wprowadzona = 2009 |
|||
|opis = |
|||
|autor = |
|||
|grafika1 = |
|||
|bez ramki1 = |
|||
|opis grafiki1 = |
|||
|grafika2 = |
|||
|bez ramki2 = |
|||
|opis grafiki2 = |
|||
|grafika3 = |
|||
|bez ramki3 = |
|||
|opis grafiki3 = |
|||
|commons = Category:Wiphala |
|||
}} |
|||
'''Wiphala''' (wym. {{IPA|wiˈpʰala}}) – symbol o kształcie [[kwadrat]]u, zazwyczaj używany jako [[flaga]], reprezentujący [[Indianie|rdzennych mieszkańców]] centralnych [[Andy|Andów]] oraz [[Boliwia|boliwijskiej]] [[Amazonia|Amazonii]]. We współczesnej wersji funkcjonuje od 1973<ref>{{cytuj | url = http://web.archive.org/web/20121001101352/http://www.congreso.gob.pe/participa/documentos/boletin23062004.pdf | język = es | tytuł = La Bandera del Tahuantisuyo | data = 2004-06-23 | data dostępu = 2016-07-31}}</ref>, występując w kilku różnych wariantach, reprezentujących [[Państwo Inków|Imperium Inków]] (''Tawantinsuyu'') oraz każdy z jego dawnych czterech regionów (''suyus''). |
'''Wiphala''' (wym. {{IPA|wiˈpʰala}}) – symbol o kształcie [[kwadrat]]u, zazwyczaj używany jako [[flaga]], reprezentujący [[Indianie|rdzennych mieszkańców]] centralnych [[Andy|Andów]] oraz [[Boliwia|boliwijskiej]] [[Amazonia|Amazonii]]. We współczesnej wersji funkcjonuje od 1973<ref>{{cytuj | url = http://web.archive.org/web/20121001101352/http://www.congreso.gob.pe/participa/documentos/boletin23062004.pdf | język = es | tytuł = La Bandera del Tahuantisuyo | data = 2004-06-23 | data dostępu = 2016-07-31}}</ref>, występując w kilku różnych wariantach, reprezentujących [[Państwo Inków|Imperium Inków]] (''Tawantinsuyu'') oraz każdy z jego dawnych czterech regionów (''suyus''). |
||
Aktualna wersja na dzień 15:39, 2 gru 2023
Informacje | |
W użyciu |
|
---|---|
Proporcje |
1:1 |
Wprowadzona |
2009 |
Wiphala (wym. wiˈpʰala) – symbol o kształcie kwadratu, zazwyczaj używany jako flaga, reprezentujący rdzennych mieszkańców centralnych Andów oraz boliwijskiej Amazonii. We współczesnej wersji funkcjonuje od 1973[1], występując w kilku różnych wariantach, reprezentujących Imperium Inków (Tawantinsuyu) oraz każdy z jego dawnych czterech regionów (suyus).
Wiphala Cuzco składa się z siedmiu poziomych pasów przedstawiających barwy tęczy.
Wiphale suyu są kwadratowe i podzielone na 49 równych pól (7×7). Rozmieszczenie barw zależy od regionu, który symbolizuje wiphala: barwa biała to symbol Qullasuyu, żółta – Kuntisuyu, czerwona – Chinchasuyu, a zielona – Antisuyu.
Nowa konstytucja Boliwii, zatwierdzona w referendum konstytucyjnym z 2009 r., w art. 6 p. II uznaje Wiphalę za jeden z symboli narodowych, obok flagi i godła[2][3].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Współcześnie Wiphala stanowi nawiązanie do czasów świetności kultury inkaskiej i symbolizuje dziedzictwo Imperium Inków w Peru i Boliwii. Kwestia, czy Wiphala rzeczywiście była inkaską flagą, jest przedmiotem dyskusji. Jednakże istnieją XVI i XVII-wieczne zapisy w kronikach, potwierdzające używanie tęczowego emblematu przez Inków. Na przykład, Francisco López de Jerez zanotował w 1534 roku: „oni wszyscy są podzieleni na grupy z flagami, w podobnym porządku jak Turcy” (w hiszpańskim oryginale: todos venían repartidos en sus escuadras con sus banderas y capitanes que los mandan, con tanto concierto como turcos). Z kolei kronikarz Bernabé Cobo zanotował:
„Guión” w wersji królewskiej, używany także jako flaga do celów religijnych, ma formę małego kwadratowego płata [tkaniny] o boku 10–12 cali (24–31 cm), wykonany jest z bawełny lub wełny a umieszczony na długim drzewcu, pozostaje sztywny nie falując pod wpływem wiatru; każdy król umieszcza na nim swe godło i znaki, każdy z królów wybiera inne, własne oznaczenia; jednakże najczęściej wśród Inków używany jest znak tęczy.
W książce El primer nueva corónica y buen gobierno z 1615 roku autorstwa Guamana Pomy znajdują się ilustracje przedstawiające różne wzory inkaskich flag. Ponadto niektóre źródła podają, że w 1534 roku podczas ataku na Cuzco i okupacji tego miasta Hiszpanie widzieli w punktach oporu emblematy w siedmiu kolorach tęczy.
Symbolika siedmiu barw[edytuj | edytuj kod]
Siedem barw współczesnej Wiphali pochodzi od spektrum światła widzialnego. Ich symbolika jest następująca:
- czerwony – Ziemia i ludzie Andów
- pomarańczowy – społeczeństwo i kultura
- żółty – energia
- biały – czas
- zielony – surowce naturalne
- błękitny – niebiosa
- fioletowy – rząd andyjski i determinacja
Ludy andyjskie i ruchy społeczne[edytuj | edytuj kod]
Andyjska Wiphala[edytuj | edytuj kod]
Flaga o wzorze siedmiobarwnej tęczy jest używana w Peru[4] i Ekwadorze, gdzie reprezentuje Imperium Inków lub terytorium inkaskie. Także i dziś w Cuzco siedmiobarwne tęczowe flagi są powszechnie używane, również na budynkach rządowych i na rynku. Ich symbolicznym znaczeniem jest duchowe nawiązanie do Inków oraz wizji świata występującej w rdzennych kulturach Ameryki[5].
W przeciwieństwie do tęczowej flagi używanej przez środowiska LGBT flaga Cuzco ma barwę jasnobłękitną w miejscu, gdzie flaga LGBT ma turkusową. Występuje też wersja z białym pasem między pasami żółtym a zielonym, w której błękit nie jest używany.
Wiphala a ruchy społeczne w Ekwadorze i Peru[edytuj | edytuj kod]
W dzisiejszym Ekwadorze flaga ta kojarzona jest z indiańskim ruchem społecznym, reprezentowanym głównie przez CONAIE (Ekwadorska Konfederacja Narodowości Indiańskich). Organizacja ta odegrała znaczącą rolę w masowych protestach społecznych w latach 90. XX wieku oraz w pierwszym dziesięcioleciu XXI wieku, które odsunęły od władzy trzech prezydentów postrzeganych jako skorumpowani i odpowiedzialni za zubożenie społeczeństwa Ekwadoru. Flaga CONAIE to wiphala z maską pośrodku. Pochodzi ona z okresu preinkaskiego, gdy wybrzeża Ekwadoru zamieszkiwał lud znany jako La Tolita.
Boliwijska Wiphala[edytuj | edytuj kod]
Ajmarska Wiphala to kwadratowa flaga podzielona na 7×7 (49) kwadratowych pól. Siedem kolorów tęczy rozmieszczono na niej w układzie poziomym. Ich dokładne położenie i układ barw różni się w zależności od wersji, odpowiadając poszczególnym suyu z Imperium Inków. Używana jest podczas marszów rdzennych mieszkańców Boliwii oraz boliwijskich chłopów.
Taka flaga z kwadratami o barwach tęczy używana jest jako symbol uniwersalny dla rdzennej ludności regionu andyjskiego, a niekiedy też dla grup Indian Amazonii pozostających z nimi w sojuszu politycznym.
Wersja Qullasuyu wiphali została przyjęta przez Boliwię jako oficjalny symbol państwowy w ratyfikowanej nowej konstytucji tego kraju.
Flagi Suyu[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ La Bandera del Tahuantisuyo [online], 23 czerwca 2004 [dostęp 2016-07-31] [zarchiwizowane z adresu 2012-10-01] (hiszp.).
- ↑ "Bandera indígena boliviana es incluida como símbolo patrio en nueva Constitución", 21 października, United Press International.
- ↑ Republika Boliwii, (tekst propozycji) Nueva Constitución Política del Estado, 2007.
- ↑ flagspot.net Przez Keczua i Ajmarów
- ↑ revista.serindigena.cl – Wiphala, Símbolo de la Nación Andina. [dostęp 2009-08-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-08-10)].
- ↑ FOTW
- ↑ FOTW
- ↑ FOTW
- ↑ FOTW
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Emblema Nacional del Pusinsuyo = Tawantinsuyo. katari.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-11-18)].
- Flagi indiańskie. users.aol.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-09-24)].
- Historia Wiphali
- "Guaman Poma – El Primer Nueva Crónica Y Buen Gobierno"