Přelouč

Přelouč

Herb Flaga
Państwo	Czechy
Kraj	pardubicki
Prawa miejskie	1261
Burmistrz	Irena Burešová
Powierzchnia	30,5 km²
Wysokość	212 m n.p.m.
Populacja (31.12.2012) • liczba ludności	9061
Kod pocztowy	535 01
Tablice rejestracyjne	E (także stare PU)
Podział miasta	8 części: Přelouč, Klenovka, Lhota u Přelouče, Lohenice, Mělice, Škudly, Štěpánov i Tupesy.
Położenie na mapie Czech Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|type:town}
Strona internetowa

{{Miejscowość infobox}} Sugerowane pola (wstaw w kodzie): | współrzędne = Nieznane pola: "sekundN", "sekundE", "stopniN", "stopniE", "minutE" oraz "minutN".

Przełęcz (czes. Přelouč, niem. Pschelautsch) - miasto w Czechach, w kraju pardubickim. Według danych z 31 grudnia 2003 powierzchnia miasta wynosiła 3 046 ha, a liczba jego mieszkańców 8 586 osób.

Nazwa

Czeska nazwa Přelouč pochodzi od miejsca, którędy chadzano przez łąki. Oryginalna nazwa grodu brzmiała Přelučie (pl. to Przełęcze).

Historia

Przełęcz należy do najstarszych historycznie miejscom w rejonie. Sama osada powstała na północnej stronie dzisiejszego miasta, w miejscu zwanym Na Dole, najprawdopodobniej w X wieku podczas panowania Sławnikowiców. Pierwsza historyczna wzmianka pochodzi z 1086 roku, gdy to krół Wratysław I podarował wieś Przełęcz wraz z chmielowym polem benedyktyńskiemu klasztorowi w Opatowicach nad Łabą. Z losem opatowickiego klasztoru są Przełęcz oraz część jego okolic połączone na trzysta lat. Na dogodnym miejscu na wierzchołku tarasu z opoki wysoko nad Łabą powstało centrum targowe. 8 września 1261 r. wedle prośby opata Částki (który stał na czele klasztoru w latach 1261 – 1291) król Przemysł Ottokar II awansował Przełęcz na miasteczko i nadał mu prawa magdeburskie oraz tzw. gardłowe (prawo wykonywania egzekucji). Przełęcz był z klasztorem związany aż do wojen husyckich. Prawdopodobnie już od tych czasów Przełęcz używa jako swój znak czarny ruszt na złotym polu, atrybut św. Wawrzyńca, patrona opatowickiego klasztoru. Po znalezieniu łożysk srebra i rozszerzeniu działalności górniczej w Kutnej Górze od końca XII wieku wzrosło także znaczenie Przełęcza jako strategicznego miejsca tranzytowego przy łabskim brodzie na drodze między Kutną Górą i Grodźcem Królowej. Pod koniec XIV wieku opatowicki klasztor ustanowił podczas przełęskiego konwentu także niezależnego prepozyta. Z 1421 roku pochodzi zapis kronikarski o zdobyciu oraz zniszczeniu Przełęcza, który stanął po stronie Taboru, przez wojsko Jana Miesteckiego z Opoczna. Znaczenie Przełęcza potem na wiele lat podupadło. Został małym miasteczkiem rolniczym, należącym od 1518 r. do posiadłości pardubickiej. Okres nowego rozkwitu gospodarczego oraz kulturowego nadszedł dla Przełęcza dopiero w drugiej połowie XVI wieku. Przełęcz wtedy zyskała renesansowy wygląd i w 1580 Rudolf II nadał Przełęczu przywilej królewskiego kameralnego miasta. Jednak podczas wojny trzydziestoletniej i później w czasie wojen terezjańskich Przełęcz znowu odniósł znaczące uszkodzenia i na kolejne dwa wieki pozostała tylko rolniczym miasteczkiem prowincjonalnym. Zmianę w rozwoju Przełęcza przyniosła aż pierwsza połowa XIX wieku w związku z budową nowej cesarskiej szosy i później zwłaszcza kolei. Dzięki połączeniu z siecią kolei Przełęcz nagle został po Pardubicach drugim gospodarczo najbardziej znaczącym miastem w rejonie pardubickim. Od 1850 – 1960 r. miał Przełęcz status miasta powiatowego (okresnego). 

Zabytki

Największym zabytkiem architektonicznym miasta jest pierwotnie romański kościół farny św. Jakuba, później przebudowany w stylu barokowym. Wraz z budynkami fary i starej apteki, wybudowanymi w dzisiejszej dyspozycji po wielkim pożarze miasta w 1809 roku, stwarza swojski zakamarek na północnej stronie rynku. W tym miejscu jest także w bruku zaznaczone miejsce, gdzie w 1738 r. dał jezuita Koniasz spalić księgi „heretyckie”.

Ciekawym barokowym budynkiem jest kościółek cmentarny Nawiedzenia Maryi Panny z 1684 r. na wzgórzu na wschód od miasta, z którym wiąże się następująca legenda: W Nowym Testamencie opisane jest spotkanie ciężarnej Maryi z jej krewną Elżbietą, również ciężarną, przyszłą matką Jana Chrzciciela. Panna Maryja po tym, co jej anioł zwiastuje, że urodzi Syna Bożego, śpieszy się, by odwiedzić Elżbietę i zostać „pośredniczką łaski”, aby przesłać nieurodzonemu Janowi Chrzcicielowi błogosławieństwo. Elżbieta była brzemienna nawet pomimo swego podeszłego wieku i rzekomej bezpłodności, jej ciąża miała być wedle objawienia archanioła Gabriela dla Maryi dowodem tego, że narodzenie Jezusa będzie cudem i zwiastowanie jest prawdziwe.

Kościół tworzy dominantę miejskiego cmentarza. To dwuwieżowy sakralny budynek wybudowany w latach 1682 – 1684. W 1776 r. wybudowano naprzeciw wejściu do kościoła ambity. Kościół zdobiony jest malowidłami od J. Kramolina z lat 1781 – 1782. W 1881 r. zostały niskie dachy wieży ostrosłupowego kształtu wymienione na cebulowe kopuły.

Na zachodniej stronie rynku stoi od 1704 r. wysoka kolumna morowa z rzeźbą św. Jana Nepomucena. Jednak wiele zabytkowych kamienic w wyniku dużej działalności budowlanej w XIX wieku nie przetrwało. Wyłącznie domy na południowej stronie rynku oraz w niektórych ulicach mają we swoich rdzeniach resztki pierwotnego średniowiecznego oraz renesansowego kamieniarstwa.

Dominantą Przełęcza zostały na przełomie XIX – XX stulecia neorenesansowe budynki na rynku – szkoła podstawowa (1880-81) oraz budynek SKOK-u, zaprojektowany przez znanego czeskiego architekta – Rudolfa Kříženeckiego.

Ten sam autor zaprojektował także neorenesansowy ewangeliczny kościół, wybudowany w 1904 r. w miejscu dawnej kaplicy. Do obejrzenia tu są niezwykle piękne fasadowe freski.

W okolicach Przełęcza znajduje się wczesnobarokowy zamek w Chołcicach, otoczony rozległym romantycznym parkiem leśnym. Najcenniejszą częścią zamka jest centralna kaplica św. Romediusza (1695). 

Demografia

Rok	1970	1980	1991	2001	2003
Liczba ludności	7 452	8 865	9 587	9 144	8 586

Źródło: Czeski Urząd Statystyczny

Zobacz też

• Tank Power Show - impreza w mieście

Linki zewnętrzne

• Strona miasta

Przypisy

• http://www.mestoprelouc.cz/mesto/informace-o-meste/