Nogajskie ordy przednie: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
→Bibliografia: usunięcie szablonów Szablon:bibliografia start i Szablon:bibliografia stop |
m lit. |
||
Linia 29: | Linia 29: | ||
== Bibliografia == |
== Bibliografia == |
||
* {{Cytuj książkę | autor=[[Leszek Podhorodecki]] | tytuł=Tatarzy. Od Czyngis- |
* {{Cytuj książkę | autor=[[Leszek Podhorodecki]] | tytuł=Tatarzy. Od Czyngis-chana do XX wieku | data=2010 | wydawca=[[Bellona (wydawnictwo)|Bellona]] | miejsce= Warszawa| url = | isbn=978-83-11-11801-0 | strony=158}} |
||
* {{Cytuj książkę | autor=Leszek Podhorodecki | tytuł=Chanat krymski | data=1987 | wydawca=[[Książka i Wiedza]] | miejsce= Warszawa| url = | isbn=83-05-11618-2 | strony=49-50, 60, 249}} |
* {{Cytuj książkę | autor=Leszek Podhorodecki | tytuł=Chanat krymski | data=1987 | wydawca=[[Książka i Wiedza]] | miejsce= Warszawa| url = | isbn=83-05-11618-2 | strony=49-50, 60, 249}} |
||
* {{Cytuj książkę | autor=[[Janusz Pajewski]] | tytuł=Buńczuk i koncerz. Z dziejów wojen polsko-tureckich | data=1983 | wydawca=[[Wiedza Powszechna]] | miejsce=Warszawa | url = | isbn=83-214-0336-0 | strony=46, 107}} |
* {{Cytuj książkę | autor=[[Janusz Pajewski]] | tytuł=Buńczuk i koncerz. Z dziejów wojen polsko-tureckich | data=1983 | wydawca=[[Wiedza Powszechna]] | miejsce=Warszawa | url = | isbn=83-214-0336-0 | strony=46, 107}} |
Wersja z 11:31, 19 lip 2012
Nogajskie ordy przednie (Nogajcy, Nogajowie) – koczownicze plemiona Nogajów osiedlane od 1430 roku przez Chanów Krymskich na stepach wybrzeża Morza Czarnego, od Perekopu, przez południową Ukrainę, Besarabię i Bułgarię aż do Warny. Formalnie podlegali Chanowi Krymskiemu (Jedysan, okolice Oczakowa) lub sułtanowi tureckiemu (Budziak, Dobrudża), władza chańska czy sułtańska nad nimi była tylko nominalna.
- Osobny artykuł:
Jako stuprocentowi koczownicy stali na niższym poziomie rozwoju społecznego nawet od Tatarów krymskich zajmujących się hodowlą. Mieszkali w namiotach (jurtach) przenosząc się z miejsca na miejsce za pomocą dwukołowych wózków ciągniętych przez woły lub wielbłądy. Podobno w czasie głodów zdarzały się u nich przypadki ludożerstwa.
Podstawa gospodarki była hodowla koni, wielbłądów, bydła i owiec. Ze zbóż znali tylko proso. Handel niewolnikami - jasyrem był podstawą pomyślności. Niektórzy bogaci handlarze niewolników z tureckich i krymskich miast sami organizowali i ekwipowali Nogajów, żeby zapewnić sobie dostawy ludzi w czasach pokoju.
Spośród ord przednich można wydzielić grupy:
- orda budziacka (białogrodzka) zajmowała tereny Budziaku,
- orda jambolucka (oczakowska) zamieszkiwała okolice Oczakowa,
- orda dobrudzka (jedykulska) w Dobrudży,
- orda jedysańska (odłam Małej Ordy Nogajskiej, powstałej dopiero po 1720 roku) w Jedysanie.
Liczebność ordy budziackiej wynosiła około 20 000, dobrudzkiej – 12 000, oczakowskiej – 15 000.
Najaktywniejsi pod względem najazdów byli Nogaje z Budziaku, swoistej tureckiej „ukrainy” zrzeszającej oprócz Tatarów również zbiegów, ludzi wyjętych spod prawa i inny przestępczy, burzliwy element. Do wypraw organizowanych przez nich często dołączały i inne ordy. Chętnie uczestniczyli w wyprawach wojennych Turków interweniujących w Polsce, Mołdawii, Wołoszczyźnie, w Siedmiogrodzie ze względu na spodziewane duże łupy i jasyr.
Najbardziej znanym wodzem ord przednich był Kantymir Murza.
Po wojnie krymskiej część ludności mieszkająca nad Morzem Czarnym przeniosła się do Turcji.
Zobacz też
Bibliografia
- Leszek Podhorodecki: Tatarzy. Od Czyngis-chana do XX wieku. Warszawa: Bellona, 2010, s. 158. ISBN 978-83-11-11801-0.
- Leszek Podhorodecki: Chanat krymski. Warszawa: Książka i Wiedza, 1987, s. 49-50, 60, 249. ISBN 83-05-11618-2.
- Janusz Pajewski: Buńczuk i koncerz. Z dziejów wojen polsko-tureckich. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1983, s. 46, 107. ISBN 83-214-0336-0.
- Piotr Borawski: Tatarzy w dawnej Rzeczypospolitej. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1986. ISBN 83-86667-50-9.
- Dariusz Skorupa: Stosunki polsko-tatarskie 1595-1623. Warszawa: PAN, 2004, s. 22-26. ISBN 83-89729-05-9.
- Tadeusz Jasiński: Przerwany Hejnał. Kraków: KAW, 1988, s. 71. ISBN 978-83-03-02041-2.