Skóra: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
m Wycofano edycje użytkownika 77.91.3.118 (dyskusja). Autor przywróconej wersji to 89.69.249.147. |
|||
Linia 3: | Linia 3: | ||
{{Dopracować|źródła=2013-10}} |
{{Dopracować|źródła=2013-10}} |
||
[[Plik:Human skin structure.jpg|right|220px|thumb|Skóra człowieka]] |
[[Plik:Human skin structure.jpg|right|220px|thumb|Skóra człowieka]] |
||
'''Skóra''' ([[łacina|łac]]. ''cutis'', [[język grecki klasyczny|gr]]. ''derma'') – największy [[narząd]] [[powłoka wspólna|powłoki wspólnej]] (łac. ''integumentum commune'') [[kręgowce|kręgowców]] o złożonej budowie i wielorakich funkcjach; powłoka właściwa. |
'''Skóra''' ([[łacina|łac]]. ''cutis'', [[język grecki klasyczny|gr]]. ''derma'') – największy [[narząd]] [[powłoka wspólna|powłoki wspólnej]] (łac. ''integumentum commune'') [[kręgowce|kręgowców]] o złożonej budowie i wielorakich funkcjach; powłoka właściwa. Jest narządem pokrywającym i osłaniającym ustrój. |
||
⚫ | Ogólna powierzchnia skóry u człowieka wynosi 1,5-2 m², a grubość wynosi 1,5-5 mm. Składa się z trzech warstw: [[Naskórek|naskórka]], [[Skóra właściwa|skóry właściwej]] i [[Tkanka podskórna|tkanki podskórnej]]. Naskórek składa się głównie z dojrzewających [[Komórka|komórek nabłonkowych]], nazywanych [[keratynocyt]]ami i tworzy kilka warstw: podstawną, kolczystą, ziarnistą, jasną i rogową. |
||
⚫ | Oprócz keratynocytów w naskórku znajdują się również komórki barwnikowe — [[melanocyt]]y, komórki odpowiedzialne za reakcje immunologiczne – komórki Langerhansa i komórki [[układ nerwowy|układu nerwowego]] — [[Komórka Merkla|komórki Merkla]]. W skórze właściwej utworzonej z [[tkanka łączna|tkanki łącznej]] znajdują się włókna [[kolagen]]owe i [[elastyna]] oraz elementy komórkowe: [[fibroblast]]y, [[Komórka tuczna|mastocyty]] i komórki krwi oraz [[układ krwionośny człowieka|naczynia]] i [[nerw]]y. Tkankę podskórną tworzy [[tkanka tłuszczowa]] i łączna. W skórze znajdują się przydatki skóry: [[gruczoł potowy|gruczoły potowe]] ([[gruczoł ekrynowy|gruczoły ekrynowe]] i [[gruczoł apokrynowy|apokrynowe]]), [[gruczoł łojowy|gruczoły łojowe]], [[paznokieć|paznokcie]] i [[włos]]y. Skóra spełnia wiele czynności ochronnych: przed zakażeniem [[bakterie|bakteriami]], [[grzyby|grzybami]], [[wirusy|wirusami]], przed czynnikami mechanicznymi, termicznymi, chemicznymi i promieniowaniem świetlnym, oraz zapewnia niezmienne warunki dla środowiska wewnętrznego organizmu ([[homeostaza|homeostazę]]). Poza tym skóra spełnia czynność [[percepcja|percepcyjną]] ciepła, bólu, dotyku, ekspresyjną w wyrażaniu stanów emocjonalnych, [[resorpcja|resorpcyjną]] oraz bierze udział w magazynowaniu i przemianie materii. Skóra w okolicy otworów naturalnych (usta, nozdrza, odbyt, pochwa itp.) przechodzi w [[błona śluzowa|błony śluzowe]]. U człowieka najcieńsza jest na powiekach, natomiast najgrubsza jest na pięcie<ref>Opracowano na podstawie: prof. dr hab. med. Waldemar Placek Wybrane pojęcia z dermatologii |
||
⚫ | |||
== Funkcje skóry == |
== Funkcje skóry == |
||
Linia 18: | Linia 21: | ||
* gospodarka witaminowa (synteza [[cholekalcyferol|witaminy D<sub>3</sub>]] z [[7-Dehydrocholesterol|7-dehydrocholesterolu]]), |
* gospodarka witaminowa (synteza [[cholekalcyferol|witaminy D<sub>3</sub>]] z [[7-Dehydrocholesterol|7-dehydrocholesterolu]]), |
||
* wydzielanie dokrewne i reakcje odpornościowe (skóra zawiera [[komórka dendrytyczna|komórki Langerhansa]] należące do [[komórka prezentująca antygen|APC]]). |
* wydzielanie dokrewne i reakcje odpornościowe (skóra zawiera [[komórka dendrytyczna|komórki Langerhansa]] należące do [[komórka prezentująca antygen|APC]]). |
||
'''Skóra''' jest narządem pokrywającym i osłaniającym ustrój. |
|||
⚫ | Ogólna powierzchnia skóry u człowieka wynosi 1,5-2 m², a grubość wynosi 1,5-5 mm. Składa się z trzech warstw: [[Naskórek|naskórka]], [[Skóra właściwa|skóry właściwej]] i [[Tkanka podskórna|tkanki podskórnej]]. Naskórek składa się głównie z dojrzewających [[Komórka|komórek nabłonkowych]], nazywanych [[keratynocyt]]ami i tworzy kilka warstw: podstawną, kolczystą, ziarnistą, jasną i rogową. |
||
⚫ | Oprócz keratynocytów w naskórku znajdują się również komórki barwnikowe — [[melanocyt]]y, komórki odpowiedzialne za reakcje immunologiczne – komórki Langerhansa i komórki [[układ nerwowy|układu nerwowego]] — [[Komórka Merkla|komórki Merkla]]. W skórze właściwej utworzonej z [[tkanka łączna|tkanki łącznej]] znajdują się włókna [[kolagen]]owe i [[elastyna]] oraz elementy komórkowe: [[fibroblast]]y, [[Komórka tuczna|mastocyty]] i komórki krwi oraz [[układ krwionośny człowieka|naczynia]] i [[nerw]]y. Tkankę podskórną tworzy [[tkanka tłuszczowa]] i łączna. W skórze znajdują się przydatki skóry: [[gruczoł potowy|gruczoły potowe]] ([[gruczoł ekrynowy|gruczoły ekrynowe]] i [[gruczoł apokrynowy|apokrynowe]]), [[gruczoł łojowy|gruczoły łojowe]], [[paznokieć|paznokcie]] i [[włos]]y. Skóra spełnia wiele czynności ochronnych: przed zakażeniem [[bakterie|bakteriami]], [[grzyby|grzybami]], [[wirusy|wirusami]], przed czynnikami mechanicznymi, termicznymi, chemicznymi i promieniowaniem świetlnym, oraz zapewnia niezmienne warunki dla środowiska wewnętrznego organizmu ([[homeostaza|homeostazę]]). Poza tym skóra spełnia czynność [[percepcja|percepcyjną]] ciepła, bólu, dotyku, ekspresyjną w wyrażaniu stanów emocjonalnych, [[resorpcja|resorpcyjną]] oraz bierze udział w magazynowaniu i przemianie materii. Skóra w okolicy otworów naturalnych (usta, nozdrza, odbyt, pochwa itp.) przechodzi w [[błona śluzowa|błony śluzowe]]. U człowieka najcieńsza jest na powiekach, natomiast najgrubsza jest na pięcie<ref>Opracowano na podstawie: prof. dr hab. med. Waldemar Placek Wybrane pojęcia z dermatologii |
||
⚫ | |||
== Budowa skóry == |
== Budowa skóry == |
Wersja z 13:38, 15 lis 2015
Ten artykuł od 2013-10 wymaga zweryfikowania podanych informacji. |
Skóra (łac. cutis, gr. derma) – największy narząd powłoki wspólnej (łac. integumentum commune) kręgowców o złożonej budowie i wielorakich funkcjach; powłoka właściwa. Jest narządem pokrywającym i osłaniającym ustrój. Ogólna powierzchnia skóry u człowieka wynosi 1,5-2 m², a grubość wynosi 1,5-5 mm. Składa się z trzech warstw: naskórka, skóry właściwej i tkanki podskórnej. Naskórek składa się głównie z dojrzewających komórek nabłonkowych, nazywanych keratynocytami i tworzy kilka warstw: podstawną, kolczystą, ziarnistą, jasną i rogową. Oprócz keratynocytów w naskórku znajdują się również komórki barwnikowe — melanocyty, komórki odpowiedzialne za reakcje immunologiczne – komórki Langerhansa i komórki układu nerwowego — komórki Merkla. W skórze właściwej utworzonej z tkanki łącznej znajdują się włókna kolagenowe i elastyna oraz elementy komórkowe: fibroblasty, mastocyty i komórki krwi oraz naczynia i nerwy. Tkankę podskórną tworzy tkanka tłuszczowa i łączna. W skórze znajdują się przydatki skóry: gruczoły potowe (gruczoły ekrynowe i apokrynowe), gruczoły łojowe, paznokcie i włosy. Skóra spełnia wiele czynności ochronnych: przed zakażeniem bakteriami, grzybami, wirusami, przed czynnikami mechanicznymi, termicznymi, chemicznymi i promieniowaniem świetlnym, oraz zapewnia niezmienne warunki dla środowiska wewnętrznego organizmu (homeostazę). Poza tym skóra spełnia czynność percepcyjną ciepła, bólu, dotyku, ekspresyjną w wyrażaniu stanów emocjonalnych, resorpcyjną oraz bierze udział w magazynowaniu i przemianie materii. Skóra w okolicy otworów naturalnych (usta, nozdrza, odbyt, pochwa itp.) przechodzi w błony śluzowe. U człowieka najcieńsza jest na powiekach, natomiast najgrubsza jest na pięcie[1].
Funkcje skóry
Podstawowe funkcje skóry to:
- izolacja środowiska wewnętrznego od zewnętrznego (czynników fizycznych, chemicznych i biologicznych) – mechaniczna osłona i obrona organizmu głównie przed drobnoustrojami chorobotwórczymi (ważny składnik odporności nieswoistej),
- udział w wymianie gazowej (tylko kręgowce niższe),
- termoregulacja ustroju,
- udział w gospodarce wodno-elektrolitowej (gruczoły potowe),
- percepcja (odbiór) bodźców ze środowiska zewnętrznego (dotyk, ból, ciepło, zimno) poprzez receptory w skórze i naskórku,
- melanogeneza (melanina chroni organizm przed mutagennym promieniowaniem ultrafioletowym),
- wchłanianie niektórych substancji,
- gospodarka tłuszczowa,
- gospodarka witaminowa (synteza witaminy D3 z 7-dehydrocholesterolu),
- wydzielanie dokrewne i reakcje odpornościowe (skóra zawiera komórki Langerhansa należące do APC).
Budowa skóry
Skóra składa się z dwóch warstw (licząc od zewnątrz)[2]:
- naskórek (epidermis) – warstwa zewnętrzna pełniąca funkcję ochronną i rozrodczą, która posiada barwnik – melaninę, nadającą włosom i skórze barwę; naskórek dzieli się na 4 lub 5 warstw w zależności od grubości. Są to (od zewnątrz):
- warstwa rogowa (łac. stratum corneum), która dzieli się na warstwę zbitą (łac. stratum compactum) i warstwę rogowaciejącą (łac. stratum disjunctum)
- warstwa jasna (łac. stratum lucidum) – tylko w miejscach gdzie skóra jest gruba – na podeszwach stóp, zwłaszcza na piętach i wewnętrznej stronie dłoni
- warstwa ziarnista (łac. stratum granulosum)
- warstwa kolczysta (łac. stratum spinosum)
- warstwa podstawna (łac. stratum basale)
- skóra właściwa (łac. cutis vera) – warstwa środkowa, zawiera receptory, naczynia krwionośne, nerwy oraz gruczoły, np. potowe, a także korzenie włosów, jest to warstwa odżywcza i wspierająca (ma od 1 do 3 mm grubości)
- Pod skórą znajduje się tkanka podskórna (łac. hypodermis, tela subcutanea) – zbudowana z tkanki łącznej właściwej luźnej; zawiera komórki tłuszczowe, izoluje przed nagłymi zmianami temperatury.
Przydatki skóry (wytwory naskórka)
Do skóry zalicza się również przydatki skóry (adnexa cutis), powstające z nabłonka tworzącego naskórek:
- łuski (squamae) - gady, ryby (łuski ryb są wytworem skóry właściwej)
- pióra (pennae) - ptaki,
- włosy (pili) (m.in. rzęsy i brwi) - ssaki,
- paznokcie (ungues) - ssaki naczelne,
- pazury (unguiculae),
- rogi (cornua) - niektóre ssaki,
- kopyta (ungulae) - ssaki kopytne.
Receptory w skórze są narządami zmysłów: dotyku, bólu (nocycepcja) i temperatury.
Gruczoły
W skórze właściwej i w warstwie podskórnej występują gruczoły potowe i łojowe, naczynia krwionośne i ciałka zmysłów.
Do przydatków skóry należą też gruczoły (glandulae cutis):
- gruczoły potowe (glandulae sudoriferae) (ssaki),
- gruczoły łojowe (glandulae sebaceae)(ssaki),
- gruczoły sutkowe (glandulae mammariae) (ssaki),
- gruczoły śluzowe (glandulae mucosae) (ryby i płazy),
- gruczoły mlekowe (glandulae lactiferae),
- gruczoły jadowe (gady i płazy),
- gruczoły kuprowe (ptaki).
Unaczynienie skóry
- sieć głęboka – skóra właściwa, tkanka podskórna
- sieć podbrodawkowa – u podstawy brodawek
- sieć powierzchowna
Przy oziębieniu następuje odruchowy skurcz naczyń krwionośnych i mięśni stroszących włosy (musculi arectores pilorum).
Barwa skóry
Barwa skóry zależy głównie od zawartości melaniny. Spośród naczelnych u orangutana melanina występuje zarówno w naskórku i w skórze właściwej. U gibbonów, szympansów i człowieka melanina występuje głównie w naskórku. Jednak tylko u człowieka występuje znaczne zróżnicowanie kolorów skóry, powstałe prawdopodobnie jako adaptacja do różnego natężenia promieniowania ultrafioletowego.
- ↑ Opracowano na podstawie: prof. dr hab. med. Waldemar Placek Wybrane pojęcia z dermatologii "Encyklopedia Badań Medycznych" Wydawnictwo Medyczne MAKmed, Gdańsk 1996
- ↑ Adam Bochenek, Michał Reicher: Anatomia człowieka – Tom IV: Układ nerwowy ośrodkowy. Warszawa: PZWL, 2009. ISBN 978-83-200-4025-8.