Chłopcy z Brazylii

Szablon:Film Chłopcy z Brazylii – amerykański film fabularny z 1978 roku w reżyserii Franklina J. Schaffnera na podstawie powieści Iry Levina pod tym samym tytułem.

Lieberman, stary Żyd, były więzień obozu koncentracyjnego, od wielu lat tropiący dawnych nazistów, trafia na ślad doktora Josefa Mengele, zbrodniarza wojennego, twórcy okrutnych eksperymentów na ludziach w Oświęcimiu. Ukrywający się w Ameryce Południowej lekarz, próbuje z pomocą misternie skonstruowanego planu przywrócić hitlerowską ideę III Rzeszy. Wkrótce w całej Europie dochodzi do tajemniczych zabójstw sześćdziesięcioparoletnich urzędników państwowych.

Film, tak jak i pierwowzór literacki, przedstawia fikcyjne wydarzenia, budowane wokół prawdziwej postaci Josefa Mengele. Jest jednym z pierwszych głosów w kulturze amerykańskiej w sprawie klonowania.

Zdaniem wielu krytyków i historyków kina był to ostatni ważny film w twórczości Franklina J. Schaffnera, który swoje największe sukcesy (Planeta małp, Patton, Mikołaj i Aleksandra, Papillon) odnosił pod koniec lat 60. i na początku 70. W kolejnej dekadzie, po Chłopcach z Brazylii, zrealizował jedynie kilka filmów komercyjnych. W postaci dwu adwersarzy wcielili się dwaj wybitni aktorzy: nominowany do Oscara Laurence Olivier i Gregory Peck, dla którego rola doktora Mengele była próbą zmiany dotychczasowego ekranowego wizerunku szlachetnego, prawego, dobrodusznego bohatera.

Obsada

• Gregory Peck – dr Josef Mengele
• Laurence Olivier – Ezra Lieberman
• Lili Palmer – Esther Lieberman
• James Mason – Eduard Seibert
• Uta Hagen – Frieda Maloney
• Steve Guttenberg – Barry Kohler
• Denholm Elliott – Sidney Beynon
• Jeremy Black – Jack Curry / Simon Harrington / Erich Doring / Bobby Wheelock
• Rosemary Harris – pani Doring
• Bruno Ganz – profesor Bruckner

Fabuła

Lata 70. XX wieku. Młody syjonista Kohler (Steve Guttenberg) przebywa w Paragwaju, gdzie odnajduje ukrywających się wysokich urzędników III Rzeszy, w tym doktora Josefa Mengele (Gregory Peck), lekarza działającego w służbie SS w Oświęcimiu. Na tajnym spotkaniu Mengele przedstawia innym oficerom sylwetki 94 mężczyzn, sześćdziesięcioparoletnich urzędników, żyjących w różnych częściach świata, pozornie nie związanych z wojną, których wyeliminowanie ma być pierwszym elementem planu przywrócenia nowej Rzeszy nazistowskiej. Kohler nagrywa rozmowę, a o swoim odkryciu powiadamia Ezrę Liebermana (Laurence Olivier), starego Żyda, dawnego więźnia obozu koncentracyjnego, mieszkającego w Wiedniu, od lat zajmującego się tropieniem hitlerowców. Szablon:Spoiler Lieberman, ekscentryk, żyjący z wierną siostrą Esther (Lili Palmer), początkowo lekceważy chłopaka. Kiedy jednak Kohler zostaje zamordowany, postanawia przyjrzeć się sprawie. Prosi swojego kolegę dziennikarza Sidneya (Denholm Elliott) o przesyłanie nekrologów wszystkich sześćdziesięcioparolatów z całego świata, którzy zostaną zamordowani lub zaginą w niewytłumaczonych okolicznościach. Przyjaciel podchodzi do tego ze sceptycyzmem, ale godzi się mu pomóc ze względu na dawną współpracę.

Wkrótce Lieberman jedzie do RFN, gdzie spotyka się z panią Doring (Rosemary Harris), której mąż został niedawno zabity przez nieznanego sprawcę. Wdowa nie wydaje się zbytnio przejęta śmiercią małżonka. Lieberman dowiaduje się tylko, że ofiara nie była Żydem ani nigdy nie należała do organizacji faszystowskiej. Przypadkowo poznaje też syna Doringów, rozpieszczonego Ericha (Jeremy Black), szczupłego, wysokiego chłopca o bladej cerze, kruczoczarnych włosach i niebieskich oczach. Kolejna wyprawa, do Anglii, przynosi spotkanie z kolejną wdową, panią Curry (Anne Meara). Od niej także nie dowiaduje się niczego nowego. Kiedy wychodzi z domu, napotyka młodego Jacka (również Jeremy Black), który wygląda, mówi i zachowuje się dokładnie tak jak Erich Doring. Lieberman uświadamia sobie, że być może kluczem do rozwiązania zagadki nie jest poznanie ofiar, ale ich nastoletnich synów.

Wieczorem do hotelu, w którym zatrzymał się Lieberman, przychodzi pani Curry. Opowiada, że czternaście lat temu kupiła dziecko od pewnej Niemki Friedy Maloney (Uta Hagen). Maloney, dawniej strażniczka w Oświęcimiu, znana z okrutnego znęcania się przede wszystkim nad małymi dziećmi, siedzi w więzieniu. Wiele lat wcześniej została odszukana i postawiona przed wymiarem sprawiedliwości właśnie przez Liebermana, który teraz postanawia się z nią spotkać.

Tymczasem Mengele otrzymuje informacje o postępach w śledztwie Liebermana. Chce zabić starego Żyda, ale Seibert (James Mason), wysłannik finansującego plan pułkownika Reischa, nie wyraża na to zgody i proponuje przerwanie akcji. Mengele oskarża Seiberta o zdradę.

W rozmowie z Friedą Maloney Lieberman dowiaduje się, że dwadzieścia lat po wojnie była ona odpowiedzialna za wyszukiwanie bezdzietnych rodzin, w których mężczyzna miał mieć około pięćdziesięciu lat i pracować jako urzędnik państwowy, a kobieta miała być znacznie od niego młodsza. Takim małżeństwom Maloney sprzedawała niemowlęta płci męskiej, które otrzymywała z Brazylii od doktora Mengele.

Lieberman konsultuje się ze znajomym biologiem (Bruno Ganz). Opowiada mu o chłopcach, których widział w Niemczech i Anglii, oraz przytacza relację Maloney. Wspólnie dochodzą do wniosku, że Mengele mógł z wykorzystaniem jakiejś części skóry Adolfa Hitlera sklonować go, a następnie klony umieścić w rodzinach, które przypominały otoczenie samego Hitlera. Twórca III Rzeszy wychowywany był przez młodą, nadwrażliwą i rozpieszczającą go matkę oraz starszego od niej ojca. Ojciec zmarł w wieku szęśćdziesięciu pięciu lat, kiedy Hitler miał lat czternaście. Teraz, w połowie lat 70., trzy dekady od zakończenia wojny, Mengele zamierza przywrócić ideę budowy silnych, nazistowskich Niemiec, a pomóc mu mają dziewięćdziesiąt cztery nastoletnie klony Adolfa Hitlera. Niedługo potem wnioski Liebermana potwierdza sam Mengele w rozmowie z jednym ze swoich podwładnych.

Ze współpracy z lekarzem wycofują się jednak Seibert i jego mocodawca, przestraszeni coraz większą wiedzą Liebermana. Mengele postanawia ostatecznie rozprawić się ze starym Żydem. Wie, że ten wybiera się do Stanów Zjednoczonych, aby ostrzec kolejną ofiarę, Henry'ego Wheelocka (John Dehner), farmera i hodowcy dobermanów. Lekarz przyjeżdża wcześniej, podaje się za Liebermana i zostaje wpuszczony do domu. Po pozbyciu się psów z pokoju, Mengele zabija swojego gospodarza. Chwilę później na farmę przyjeżdża Lieberman. Dochodzi do bezpośredniego pojedynku między adwersarzami, który zostaje przerwany przez wracającego ze szkoły Bobby'ego Wheelocka (również Jeremy Black), syna Henry'ego, kolejnego młodego klona Hitlera. Mengele opowiada mu o jego pochodzeniu, ale chłopiec mu nie wierzy. Dowiedziawszy się od Liebermana, co lekarz zrobił z jego ojcem, napuszcza na niego psy. Mengele umiera.

W ostatniej scenie filmu poturbowany, wypoczywający w szpitalu Lieberman pali listę z nazwiskami innych młodych chłopców, którzy zostali wyhodowani przez doktora Mengele.

Nagrody i nominacje

• Oscar 1978:
  • nominacja Najlepszy aktor w roli pierwszoplanowej (Laurence Olivier)
  • nominacja Najlepsza muzyka (Jerry Goldsmith)
  • nominacja Najlepszy montaż (Robert Swink)

• Złoty Glob 1978:
  • nominacja Najlepszy aktor pierwszoplanowy w dramacie (Gregory Peck)

Ciekawostki

• Postać Ezry Liebermana była wzorowana na Simonie Wiesenthalu.
• Prawdziwy Josef Mengele zmarł w 1979 roku, krótko po premierze filmu.
• Laurence Olivier, który w tym filmie zagrał Żyda, zajmującego się tropieniem nazistów, dwa lata wcześniej w Maratończyku wcielił się w postać okrutnego, makiawelicznego lekarza, dawnego hitlerowca.
• Rola Josefa Mengele jest jednym z dwu czarnych charakterów, które w blisko pięćdziesięcioletniej karierze filmowej zagrał Gregory Peck. Drugi to postać Ahaba w ekranizacji Moby Dicka z 1958 roku.
• W epizodycznych rolach można dostrzec Richarda Marnera (listonosz Doring, pierwsza ofiara Mengele), znanego z roli pułkownika von Strohma z sitcomu 'Allo 'Allo!, oraz Prunellę Scales (pani Harrington), której popularność przyniosła postać Sybil Fawlty w serialu Hotel Zacisze.

Linki zewnętrzne

• Strona filmu w serwisie imdb
• Strona filmu na portalu filmweb