Nogajowie: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
m MalarzBOT: wstawiam brakujący szablon {{Przypisy}}
m drobne redakcyjne, drobne techniczne
Znacznik: Edytor kodu źródłowego 2017
Linia 10: Linia 10:
}}
}}
'''Nogajowie''' – (przest. nagaj<ref>{{Cytuj |autor = Чудинов А. Н. |tytuł = Словарь иностранных слов, вошедших в состав русского языка |data = 1910 |miejsce = Sankt Petersburg}}</ref>, Nogajscy Tatarzy, także Krymscy Stepowi Tatarzy<ref>{{Cytuj |autor = Ушаков Д. Н |tytuł = Толковый словарь русского языка t. 4 |data = 1938 |miejsce = Leningrad}}</ref>, własna nazwa - ''ногай'' [noˈɣaj]) - lud turecki, zamieszkujący [[Kaukaz Północny]], południowe [[Powołże]] i [[Półwysep Krymski]].
'''Nogajowie''' – (przest. nagaj<ref>{{Cytuj |autor = Чудинов А. Н. |tytuł = Словарь иностранных слов, вошедших в состав русского языка |data = 1910 |miejsce = Sankt Petersburg}}</ref>, Nogajscy Tatarzy, także Krymscy Stepowi Tatarzy<ref>{{Cytuj |autor = Ушаков Д. Н |tytuł = Толковый словарь русского языка t. 4 |data = 1938 |miejsce = Leningrad}}</ref>, własna nazwa - ''ногай'' [noˈɣaj]) - lud turecki, zamieszkujący [[Kaukaz Północny]], południowe [[Powołże]] i [[Półwysep Krymski]].

<br />


== Etnogeneza ==
== Etnogeneza ==
[[File:Biancomap.jpg|thumb|''Mapa Świata'' w książce Andrea Bianco ''Navigazione Atlante Nautico'']]
W etnogenezie Nogajów brały udział takie starożytne ludy jak: Siracy, Ujsuni, [[Ujgurzy]], [[Kipczacy]], Asi, [[Kereici]], Dormeni, [[Najmanowie]], [[Mangini]], [[Bułgarzy]], Katagani, Bajdarzy i inne, mieszkające w regionie [[Irtysz]], północno-zachodniej [[Mongolia|Mongolii]], [[Azja Środkowa|Azji Środkowej]], południowym [[Ural|Uralu]], [[Wołga|Dolnej Wołdze]], [[Północny Kaukaz|Północnym Kaukazie]], północnym regionie [[Morze Czarne|Morza Czarnego]], w regionie [[Don|Donu]], regionie [[Azow|Azowskim]] i regionie Dolnego [[Dniepr|Dniepru]]<ref>{{Cytuj |autor = Р. Х. Керейтов |tytuł = Ногайцы. Особенности этнической истории и бытовой культуры |data = 2009 |miejsce = Stawropol}}</ref>. Wiele z nich posiadało własne państwa. Pojawienie się etnonimu "nogaj", jest związane z przywódcą wojskowym i politycznym zachodniego [[Ułus|ułusu]] [[Złota Orda|Złotej Ordy]], Beklerbekom Nogajem, żyjącym w XIII wieku<ref>{{Cytuj |autor = Викторин В. М. |tytuł = Социальная организация и обычное право ногайцев Нижнего Поволжья (XVIII — нач. XX в.) |data = 1985 |miejsce = Leningrad}}</ref>. Nogaj skonsolidował wokół siebie ludy protonogajskie, które otrzymały wkrótce swój etnonim po imieniu swojego wodza<ref>{{Cytuj |autor = Агеева Р. А. |tytuł = Какого мы роду-племени?: Народы России: имена и судьбы: Словарь-справочник |data = 2000 |miejsce = Moskwa}}</ref>. Według dobrze znanych źródeł<ref>{{Cytuj |autor = Димитров Б. |tytuł = България в средновековна картография ХIV-ХVII век. |data = 1984 |miejsce = Sofia}}</ref>, najwcześniejszym pojawieniem się nazwy "Nogais", w kontekście ery Złotej Ordy, jest określenie "nogaj" wzdłuż lewego brzegu Dniestru na mapie Morza Czarnego, weneckiego kartografa Andrea Bianco w 1436 roku<ref>{{Cytuj |autor = |tytuł = Mapa Morza Czarnego z książki Andrea Bianco "Navigazione Atlante Nautico" |data = |url = https://it.wikipedia.org/wiki/Andrea_Bianco#/media/File:Biancomap.jpg}}</ref>. W okresie panowania Złotej Ordy, pod wspólnym etnonimem "nogaj", rozumiano całą ludność koczowniczą i pół-koczowniczą obszaru stepowego między [[Dunaj|Dunajem]], [[Don|Donem]], [[Kubań|Kubaniem]], [[Terek|Terekiem]], Wołgą, Uralem i [[Emba (rzeka)|Embą]]<ref>{{Cytuj |autor = Трепавлов В. В. |tytuł = История Ногайской Орды |data = 2002 |s = 471}}</ref>.
W etnogenezie Nogajów brały udział takie starożytne ludy jak: Siracy, Ujsuni, [[Ujgurzy]], [[Kipczacy]], Asi, [[Kereici]], Dormeni, [[Najmanowie]], [[Mangini]], [[Bułgarzy]], Katagani, Bajdarzy i inne, mieszkające w regionie [[Irtysz]], północno-zachodniej [[Mongolia|Mongolii]], [[Azja Środkowa|Azji Środkowej]], południowym [[Ural|Uralu]], [[Wołga|Dolnej Wołdze]], [[Północny Kaukaz|Północnym Kaukazie]], północnym regionie [[Morze Czarne|Morza Czarnego]], w regionie [[Don|Donu]], regionie [[Azow|Azowskim]] i regionie Dolnego [[Dniepr|Dniepru]]<ref>{{Cytuj |autor = Р. Х. Керейтов |tytuł = Ногайцы. Особенности этнической истории и бытовой культуры |data = 2009 |miejsce = Stawropol}}</ref>. Wiele z nich posiadało własne państwa. Pojawienie się etnonimu "nogaj", jest związane z przywódcą wojskowym i politycznym zachodniego [[Ułus|ułusu]] [[Złota Orda|Złotej Ordy]], Beklerbekom Nogajem, żyjącym w XIII wieku<ref>{{Cytuj |autor = Викторин В. М. |tytuł = Социальная организация и обычное право ногайцев Нижнего Поволжья (XVIII — нач. XX в.) |data = 1985 |miejsce = Leningrad}}</ref>. Nogaj skonsolidował wokół siebie ludy protonogajskie, które otrzymały wkrótce swój etnonim po imieniu swojego wodza<ref>{{Cytuj |autor = Агеева Р. А. |tytuł = Какого мы роду-племени?: Народы России: имена и судьбы: Словарь-справочник |data = 2000 |miejsce = Moskwa}}</ref>. Według dobrze znanych źródeł<ref>{{Cytuj |autor = Димитров Б. |tytuł = България в средновековна картография ХIV-ХVII век. |data = 1984 |miejsce = Sofia}}</ref>, najwcześniejszym pojawieniem się nazwy "Nogais", w kontekście ery Złotej Ordy, jest określenie "nogaj" wzdłuż lewego brzegu Dniestru na ''[[Mappa mundi|Mapie Świata]]'', [[Republika Wenecka|weneckiego]] [[kartografia|kartografa]] Andrea Bianco w 1436 roku. W okresie panowania Złotej Ordy, pod wspólnym etnonimem "nogaj", rozumiano całą ludność koczowniczą i pół-koczowniczą obszaru stepowego między [[Dunaj|Dunajem]], [[Don|Donem]], [[Kubań|Kubaniem]], [[Terek|Terekiem]], Wołgą, Uralem i [[Emba (rzeka)|Embą]]<ref>{{Cytuj |autor = Трепавлов В. В. |tytuł = История Ногайской Орды |data = 2002 |s = 471}}</ref>.


== Język ==
== Język ==
{{Osobny artykuł|Język nogajski}}
Język nogajski należy do tureckiej grupy językowej, ałtajskiej rodziny językowej. W trakcie rozproszenia narodu nogajskiego, wytworzyły się cztery dialekty tego języka: karanogajski, współczesny nogajski, aknogajski i karagaszski. Wraz z dialektami języka krymsko-tatarskiego, kipczackiego dialektu języka uzbeckiego, tworzą kipczacko-nogajską podgrupę kipczackiej grupy języków tureckich. Na rozwój języka nogajskiego największy wpływ miały ludy kipczacko-połowieckie. Język literacki utworzono na podstawie dialektu karanogajskiego i nogajskiego języka mówionego. Piśmiennictwo od XVIII wieku do 1928 roku oparte było na liternictwie arabskim, w latach 1928-1938 używano do zapisu alfabetu łacińskiego, od 1938 - cyrylicę.
Język nogajski należy do tureckiej grupy językowej, ałtajskiej rodziny językowej. W trakcie rozproszenia narodu nogajskiego, wytworzyły się cztery dialekty tego języka: karanogajski, współczesny nogajski, aknogajski i karagaszski. Wraz z dialektami języka krymsko-tatarskiego, kipczackiego dialektu języka uzbeckiego, tworzą kipczacko-nogajską podgrupę kipczackiej grupy języków tureckich. Na rozwój języka nogajskiego największy wpływ miały ludy kipczacko-połowieckie. Język literacki utworzono na podstawie dialektu karanogajskiego i nogajskiego języka mówionego. Piśmiennictwo od XVIII wieku do 1928 roku oparte było na liternictwie arabskim, w latach 1928-1938 używano do zapisu alfabetu łacińskiego, od 1938 - cyrylicę.


== Religia ==
== Religia ==
Religie tradycyjne i islam.
Religie tradycyjne i islam.



== Przypisy ==
== Przypisy ==
Linia 27: Linia 26:


== Bibliografia ==
== Bibliografia ==
* {{Cytuj |autor=M.A. Bulgarova|tytuł=Nogajskaja toponimika|wydawca=Stavropolservisshkola|miejsce=Stawropol|data=1999|isbn=5930780145|język=ru}}
* {{Cytuj książkę|autor=M.A. Bulgarova|tytuł=Nogajskaja toponimika|wydawca=Stavropolservisshkola|miejsce=Stawropol|data=1999|isbn=5930780145|język=ru}}


{{Kontrola autorytatywna|WORLDCATID=}}
{{Kontrola autorytatywna}}


[[Kategoria:Etnografia Rosji]]
[[Kategoria:Etnografia Rosji]]

Wersja z 11:42, 23 sty 2019

Szablon:Naród infobox Nogajowie – (przest. nagaj[1], Nogajscy Tatarzy, także Krymscy Stepowi Tatarzy[2], własna nazwa - ногай [noˈɣaj]) - lud turecki, zamieszkujący Kaukaz Północny, południowe Powołże i Półwysep Krymski.

Etnogeneza

Mapa Świata w książce Andrea Bianco Navigazione Atlante Nautico

W etnogenezie Nogajów brały udział takie starożytne ludy jak: Siracy, Ujsuni, Ujgurzy, Kipczacy, Asi, Kereici, Dormeni, Najmanowie, Mangini, Bułgarzy, Katagani, Bajdarzy i inne, mieszkające w regionie Irtysz, północno-zachodniej Mongolii, Azji Środkowej, południowym Uralu, Dolnej Wołdze, Północnym Kaukazie, północnym regionie Morza Czarnego, w regionie Donu, regionie Azowskim i regionie Dolnego Dniepru[3]. Wiele z nich posiadało własne państwa. Pojawienie się etnonimu "nogaj", jest związane z przywódcą wojskowym i politycznym zachodniego ułusu Złotej Ordy, Beklerbekom Nogajem, żyjącym w XIII wieku[4]. Nogaj skonsolidował wokół siebie ludy protonogajskie, które otrzymały wkrótce swój etnonim po imieniu swojego wodza[5]. Według dobrze znanych źródeł[6], najwcześniejszym pojawieniem się nazwy "Nogais", w kontekście ery Złotej Ordy, jest określenie "nogaj" wzdłuż lewego brzegu Dniestru na Mapie Świata, weneckiego kartografa Andrea Bianco w 1436 roku. W okresie panowania Złotej Ordy, pod wspólnym etnonimem "nogaj", rozumiano całą ludność koczowniczą i pół-koczowniczą obszaru stepowego między Dunajem, Donem, Kubaniem, Terekiem, Wołgą, Uralem i Embą[7].

Język

 Osobny artykuł: Język nogajski.

Język nogajski należy do tureckiej grupy językowej, ałtajskiej rodziny językowej. W trakcie rozproszenia narodu nogajskiego, wytworzyły się cztery dialekty tego języka: karanogajski, współczesny nogajski, aknogajski i karagaszski. Wraz z dialektami języka krymsko-tatarskiego, kipczackiego dialektu języka uzbeckiego, tworzą kipczacko-nogajską podgrupę kipczackiej grupy języków tureckich. Na rozwój języka nogajskiego największy wpływ miały ludy kipczacko-połowieckie. Język literacki utworzono na podstawie dialektu karanogajskiego i nogajskiego języka mówionego. Piśmiennictwo od XVIII wieku do 1928 roku oparte było na liternictwie arabskim, w latach 1928-1938 używano do zapisu alfabetu łacińskiego, od 1938 - cyrylicę.

Religia

Religie tradycyjne i islam.

Przypisy

  1. ↑ Чудинов А. Н., Словарь иностранных слов, вошедших в состав русского языка, Sankt Petersburg 1910.
  2. ↑ Ушаков Д. Н, Толковый словарь русского языка t. 4, Leningrad 1938.
  3. ↑ Р.Х. Керейтов, Ногайцы. Особенности этнической истории и бытовой культуры, Stawropol 2009.
  4. ↑ Викторин В. М., Социальная организация и обычное право ногайцев Нижнего Поволжья (XVIII — нач. XX в.), Leningrad 1985.
  5. ↑ Агеева Р. А., Какого мы роду-племени?: Народы России: имена и судьбы: Словарь-справочник, Moskwa 2000.
  6. ↑ Димитров Б., България в средновековна картография ХIV-ХVII век., Sofia 1984.
  7. ↑ Трепавлов В. В., История Ногайской Орды, 2002, s. 471.

Bibliografia

  • M.A. Bulgarova: Nogajskaja toponimika. Stawropol: Stavropolservisshkola, 1999. ISBN 5-93078-014-5. (ros.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Nogajowie&oldid=55670198”