Specnaz

Wojska Specjalnego Przeznaczenia

Подразделе́ния специа́льного назначе́ния

Logo Specnazu
Historia
Państwo	ZSRR Rosja
Organizacja
Dyslokacja	Moskwa

3 Brygada Specnazu GRU

Wojska Specjalnego Przeznaczenia Federacji Rosyjskiej (ros. Подразделе́ния специа́льного назначе́ния Росси́йской Федера́ции), potocznie Specnaz (ros. Спецназ) – określenie sił specjalnych wojsk radzieckich, następnie Federacji Rosyjskiej. Formalnie to VIII Zarząd GRU.

Etymologia

Termin „Specnaz” jest zbitką słów „specjalnoje naznaczenije”, co znaczy „specjalne przeznaczenie”. W Federacji Rosyjskiej słowo „specnaz” to właściwie synonim określenia „jednostki specjalne” (czasti specjalnowo naznaczenija), choć głównie używa się tego terminu w odniesieniu do rozmaitych oddziałów rosyjskich bądź z większości byłych republik radzieckich. Pododdziały podległe wywiadowi wojskowemu GRU nazywane były „SPECNAZ-em”, zaś te podległe KGB nosiły nazwę „OSNAZ”, co brało się z ich nazwy – „osoboje naznaczenije”.

Historia

Na świecie jako „Specnaz” określa się przede wszystkim wojskowe siły specjalne podległe wcześniej radzieckiemu, a obecnie rosyjskiemu zarządowi wywiadu wojskowego GRU. Po raz pierwszy użyte zostały podczas wojny domowej w Hiszpanii. Działały także podczas II wojny światowej, jednak ich największy rozwój rozpoczął się w latach 50. Według Wiktora Suworowa z czasem miały składać się z 20 brygad (po ok. 700-1000 ludzi) i 41 samodzielnych kompanii, łącznie ok. 30 tys. żołnierzy. Każda flota, armia i front dysponowały własnymi oddziałami komandosów. W czasie zimnej wojny doradcy ze Specnazu wspierali promoskiewskie ruchy niepodległościowe, niekiedy biorąc czynny udział w walkach. Najkrwawsze walki Specnaz prowadził podczas radzieckiej interwencji w Afganistanie, gdzie jego żołnierze zasłynęli zarówno odwagą, sprawnością w walce, jak i okrucieństwem.

Po upadku ZSRR Specnaz mocno podupadł, o czym świadczyły porażki w czasie I wojny czeczeńskiej. Miano elity przejęły jednostki podporządkowane FSB, mianowicie „Alfa”, „Wympieł” czy „Zenit”, i mimo że nie są to jednostki Specnazu, to większość ich żołnierzy pochodzi właśnie z tej formacji. Również oddziały specjalne rosyjskiego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych chętnie nazywają się Specnazem. Miana tego używają kompanie tzw. czerwonych beretów funkcjonujące przy dużych oddziałach (dywizjach, brygadach) wojsk wewnętrznych podlegających MWD (ministerstwu spraw wewnętrznych). Najsłynniejsza spośród nich jest jednostka „Witiaź”.

Obecnie jest to pułk, początkowo był to pluton, następnie kompania o numerze taktycznym 9. Było to nawiązanie do niemieckiej GSG 9. Twórcą oddziału był płk. Lisiuk, powołano go jako formację do walki z terrorem i uwalniania zakładników ok. roku 1978, z myślą o Olimpiadzie w Moskwie planowanej na 1980 r. Jedną z podawanych przyczyn była chęć ukrycia wówczas ściśle tajnej jednostki KGB „A”. To właśnie na tej ostatniej spoczywała odpowiedzialność za nowy rodzaj działań specjalnych, jakim było zwalczanie grup terrorystycznych operujących w miastach i uwalnianie zakładników z rąk zabarykadowanych porywaczy. Rosjanie nie prowadzili przez długie lata wymiany szkoleniowej w tym zakresie z innymi krajami, natomiast poprzez różne formy wywiadu pozyskiwali informacje o sposobach działania, wyposażeniu i organizacji tego rodzaju jednostek w Europie Zachodniej.

Podobnie jak Izraelczycy, Rosjanie posiadają bogate doświadczenie w walce ze skrajną przestępczością i terrorem. Przeprowadzili, podobnie jak Francuzi, mnóstwo przedsięwzięć uwalniania zakładników, chociaż organizacja tych działań i ich przebieg jest kontrowersyjny. Z całą pewnością rosyjscy komandosi są mocno zdeterminowani, doświadczeni, a w ich działaniu dominuje obok profesjonalnego wyszkolenia osobiste poświęcenie. Przykładem tego jest śmierć jednego z operatorów w Biesłanie w trakcie zasłaniania dzieci przed wybuchem granatu. Rosjanie obok właśnie Francuzów i Izraelczyków są jednymi z nielicznych, mających doświadczenie w operacjach na dużych obiektach z wielką liczbą zakładników.

Obecnie w ramach FSB istnieje Centrum Specjalnego Przeznaczenia (ros. CSN), w ramach którego funkcjonują co najmniej dwa oddziały: Zarząd „A” – do uwalniania zakładników, Zarząd „W” – jako wielozadaniowa formacja specjalna. Dla tych jednostek istnieją połączone struktury logistyczne, wsparcia, oraz planowania i dowodzenia. Ich dopełnieniem jest tzw. grupa kadrowa 9 Pułku Specjalnego Przeznaczenia „Witaź”, wspierająca liczebnie oba wymienione podczas poważniejszych przedsięwzięć. Faktyczna wiedza na temat działania tych formacji współcześnie jest niepełna i nie zawsze wiarygodna, co ma ścisły związek ze skomplikowaną sytuacją polityczną w Rosji po upadku ZSRR. Natomiast skala przedsięwzięć w jakich formacje specjalne zarówno FSB, jak i innych służb biorą udział każe zaliczyć je do najbardziej doświadczonych bojowo na świecie.

Kontrowersje

Wiele spośród przeprowadzonych operacji typu ratunkowego miało wysoki stopień trudności, stąd i liczba ofiar po stronie zakładników bywała znaczna. Jest to przyczyną surowej oceny rosyjskich jednostek i ich operacji takich jak: atak na Budionnowsk, atak na moskiewski teatr na Dubrowce czy atak terrorystyczny na szkołę w Biesłanie.

Nierzadko żołnierze specnazu, będąc przygotowywanymi do pełnienia służby wojskowej, muszą brać udział w brutalnych treningach sprawnościowych, w trakcie których są torturowani oraz szkoleni na wypadek pojmania przez wroga i przesłuchań. W ten sposób uczą się jak przywyknąć do bólu fizycznego.

Związki taktyczne i oddziały

Jednostki sił specjalnego przeznaczenia podporządkowane GRU SG w 2008
Nazwa	Okręg wojskowy	Miejsce stacjonowania
Komponent sił specjalnego przeznaczenia w ramach Wojsk Lądowych
2 Brygada Specjalnego Przeznaczenia	Leningradzki OW	Promierzycy
3 Gwardyjska Warszawsko-Berlińska BSpecNaz	Przywołżńsko-Uralski OW	Roszinskij
10 Brygada Specjalnego Przeznaczenia.	Północno- Kaukaski OW	Molkino
12 Brygada Specjalnego Przeznaczenia	Przywołżańsko-Uralski OW	Azbest 5
14 Brygada Specjalnego Przeznaczenia	Dalekowschodni OW	Ussuryjsk (Chabarowsk)
16 Brygada Specjalnego Przeznaczenia	Moskiewski OW	Tambow
22 Brygada Specjalnego Przeznaczenia.	Północnokaukaski OW	Balszoj Miszkin (Rostów)
24 Brygada Specjalnego Przeznaczenia	Dalekowschodni OW	Ułan Ude
67 Brygada Specjalnego Przeznaczenia	Syberyjski OW	Berdsk
Komponent sił specjalnego przeznaczenia w ramach Sił Morskich
42 Morski Punkt Rozpoznania	Flota Oceanu Spokojnego	w rejonie Władywostoku
420 Morski Punkt Rozpoznania	Flota Północna	rejonie Polarny
431 Morski Punkt Rozpoznania	Flota Czarnomorska	w rejonie Tupase
561 Morski Punkt Rozpoznania	Flota Bałtycka	w rejonie Parusnoje
Komponent sił specjalnego przeznaczenia w ramach Wojsk Powietrznodesantowych
45 pułk rozpoznawczy specjalnego przeznaczenia		Kubinka

Bibliografia

• Marek Depczyński: Rosyjskie siły zbrojne: od Milutina do Putina. Warszawa: Bellona SA, 2015. ISBN 978-83-11-13505-5.
• Tomasz Grabowski: Rosyjska siła. Siły Zbrojne i główne problemy polityki obronnej Federacji Rosyjskiej w latach 1991-2010. Częstochowa: Instytut Geopolityki, 2011. ISBN 978-83-61294-52-8.

Linki zewnętrzne

• Strona internetowa Wojsk Specjalnych Ministerstwa Spraw Wewnętrznych Rosji (ru)