Stanisław Malec

Stanisław Malec
Data i miejsce urodzenia	5 kwietnia 1895 ; Krystynopol
Data i miejsce śmierci	23 lutego 1943 ; Otwock
Miejsce spoczynku	cmentarz Powązkowski
Zawód, zajęcie	fizyk, nauczyciel
Miejsce zamieszkania	Lwów, Warszawa
Narodowość	polska
Edukacja	C. K. Gimnazjum w Sokalu
Alma Mater	Uniwersytet Lwowski
Rodzice	Franciszek i Franciszka Dukacz
Małżeństwo	Stefania Zdanowicz
Dzieci	Janina Malec-Olecha

Stanisław Malec (ur. 5 kwietnia 1895 w Krystynopolu, zm. 23 lutego 1943 w Otwocku) – polski fizyk, nauczyciel, popularyzator techniki, dyrektor Państwowego Instytutu Robót Ręcznych w Warszawie.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Syn Franciszka i Franciszki z domu Dukacz. W 1914 ukończył VII klasę w C. K. Gimnazjum w Sokalu^[1]. Był absolwentem fizyki na Uniwersytecie Lwowskim, później nazwanym Uniwersytetem Jana Kazimierza we Lwowie.

Pracę zawodową rozpoczął jako asystent już na polskim Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie, a następnie jako nauczyciel fizyki w Gimnazjum Męskim w Jarosławiu oraz Gimnazjum im. Stefana Batorego w Warszawie. W latach 1927-37 prowadził w Gimnazjum im. Stefana Batorego eksperyment pedagogiczny, zakładający rozwój sprawności uczniów w praktycznym posługiwaniu się wiedzą z zakresu fizyki. Eksperyment polegał na korelacji nauczania fizyki i prac ręcznych, podczas lekcji prac ręcznych uczniowie wykonywali urządzenia omawiane i wykorzystywane na lekcjach fizyki (amperomierze, radioodbiorniki, modele szybowców i in.).

Wraz z Wojciechem Guzkiem zarejestrował dwa wzory użytkowe: na dynamometr oraz stolik do ćwiczeń laboratoryjnych z zakresu mechaniki.

Swoje doświadczenia dydaktyczne i wyniki eksperymentu przedstawił w licznych artykułach na łamach czasopism: Fizyka i Chemia w Szkole, Praca Ręczna w Szkole, Roboty Ręczne, Rysunek i Zajęcia Praktyczne.

W 1930 wydał drukiem książkę popularnonaukową Harce elektronów: popularny wykład o falach elektrycznych, o radiofonii i telewizji (Lwów, 1930)^[2]; po II wojnie światowej przewidywane było wznowienie książki, o czym świadczy maszynopis z 1949 przygotowany do druku, zachowany w zbiorach warszawskiego Archiwum Akt Nowych^[3]. Na łamach pisma dla młodzieży Młody Technik – począwszy od pierwszego numeru – prowadził rubrykę „kącik wynalazków”, w której zamieścił kilkadziesiąt tekstów przybliżających podstawy wiedzy z zakresu fizyki i jej zastosowanie w rozwiązaniach technicznych^[4]. Popularyzacją techniki zajmował się także w formie wykładów na antenie Polskiego Radia.

W latach 1929-39 był wykładowcą fizyki w Państwowym Instytucie Robót Ręcznych w Warszawie, kształcącym nauczycieli tego przedmiotu. Należał do najbliższych współpracowników dyrektora Władysława Przanowskiego. Po śmierci Władysława Przanowskiego, w 1937 został powołany na stanowisko dyrektora Państwowego Instytutu Robót Ręcznych i redaktora kwartalnika metodycznego Praca Ręczna w Szkole.

Razem z prof. Wacławem Wernerem wydał podręcznik fizyki dla klasy III gimnazjum (Lwów-Warszawa, 1935; podręcznik miał liczne przedruki na emigracji i w kraju po II wojnie światowej) oraz dla klasy IV gimnazjum (Lwów-Warszawa, 1936; przedruki na emigracji i w kraju).

W czasie okupacji hitlerowskiej uczył fizyki na tajnych kompletach zorganizowanych dla młodzieży warszawskiej.

Stanisław Malec zmarł na gruźlicę gardła, pochowany został na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 128-5-23)^[5].

W małżeństwie ze Stefanią Zdanowicz miał jedną córkę - Janinę. Docent dr hab. Janina Malec-Olecha (1926-2001), była z wykształcenia biochemikiem, absolwentką Akademii Medycznej w Warszawie, pracowała w Instytucie Hematologii w Warszawie; opublikowała ponad sto prac, w tym książki: Izotopy w służbie biologii, Mechanizmy obronne organizmu, Substancje promieniotwórcze.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Gimnazyum w Sokalu za rok szkolny 1913/14. Sokal: 1914, s. 128.
↑ Harce elektronów : popularny wykład o falach elektrycznych, o radjofonji i telewizji - Malec, Stanisław - FBC [online], fbc.pionier.net.pl [dostęp 2020-07-09] (pol.).
↑ Archiwum Akt Nowych, zespół: Ministerstwo Oświaty, sygn. 2/283/0/6346 Fizyka „Harce elektronów”.
↑ M. Wasiak, Stanisław Malec (1895–1943) i jego dorobek dydaktyczny. "Przegląd Historyczno-Oświatowy" 2007 nr 1/2, s. 211.
↑ Cmentarz Stare Powązki: STANISŁAW MALEC, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2019-12-18] .

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Słownik biograficzny techników polskich, tom 16. Warszawa 2005, s. 89-91 (autor hasła: M. Wasiak);
Choińska Eugenia, Z dziejów oświaty w Polsce: Państwowy Instytut Robót Ręcznych (1923–1950). Warszawa, 1998;
Pochodem idziemy... Dzieje i legenda Szkoły im. Stefana Batorego w Warszawie. (Warszawa, 2003, tom I);
Marek Wasiak, Stanisław Malec (1895–1943) i jego dorobek dydaktyczny. "Przegląd Historyczno-Oświatowy" 2007 nr 1/2, s. 205-214.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Publikacje Stanisława Malca w bibliotece Polona

[1] Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Gimnazyum w Sokalu za rok szkolny 1913/14. Sokal: 1914, s. 128.

[2] Harce elektronów : popularny wykład o falach elektrycznych, o radjofonji i telewizji - Malec, Stanisław - FBC [online], fbc.pionier.net.pl [dostęp 2020-07-09] (pol.).

[3] Archiwum Akt Nowych, zespół: Ministerstwo Oświaty, sygn. 2/283/0/6346 Fizyka „Harce elektronów”.

[4] M. Wasiak, Stanisław Malec (1895–1943) i jego dorobek dydaktyczny. "Przegląd Historyczno-Oświatowy" 2007 nr 1/2, s. 211.

[5] Cmentarz Stare Powązki: STANISŁAW MALEC, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2019-12-18] .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]