Stefan Pieńkowski (neurolog)
major | |
Data i miejsce urodzenia |
27 sierpnia 1885 |
---|---|
Data i miejsce śmierci |
wiosna 1940 |
Przebieg służby | |
Lata służby |
lata 20. – 1940 |
Siły zbrojne | |
Jednostki |
Centrum Wyszkolenia Sanitarnego |
Stanowiska |
kierownik oddziału szpitalnego |
Główne wojny i bitwy | |
Późniejsza praca |
lekarz |
Odznaczenia | |
Stefan Kazimierz Pieńkowski (ur. 27 sierpnia 1885 w Warszawie, zm. 1940 w Katyniu) – polski lekarz neurolog i psychiatra, profesor neurologii i psychiatrii Uniwersytetu Jagiellońskiego. Major rezerwy Wojska Polskiego, ofiara zbrodni katyńskiej.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Syn Walentego i Józefy z domu Trapszo. Ukończył Szkołę Realną w Warszawie w 1903 roku i w Złotopolu w guberni chersońskiej uzyskał świadectwo dojrzałości. Studia medyczne odbył na Uniwersytecie Warszawskim, Uniwersytecie Kijowskim i Uniwersytecie Jagiellońskim. Dyplom doktora wszech nauk lekarskich otrzymał w Krakowie w 1911 roku, w tym samym roku otrzymał dyplom lekarza w Kijowie. Od 1912 roku pracował jako asystent w Klinice Neurologiczno-Psychiatrycznej UJ. Podczas I wojny światowej służył jako lekarz wojskowy. Od 1918 jako asystent w klinice Piltza w Krakowie, a od 1924 do 1928 w Szpitalu Ujazdowskim w Warszawie. W roku 1924/25 uzupełniał studia w Paryżu u Guillaina, Babińskiego, Claude'a, Sicarda, Foix, Lapicque'a i Bourguignona. Jako docent neurologii w 1926 uzyskał habilitację na Wydziale Lekarskim UW[1]. Od 1928 wykładał neurologię i psychiatrię na Uniwersytecie Warszawskim. Po śmierci Piltza w 1932 powołany na katedrę neurologii i psychiatrii Uniwersytetu Jagiellońskiego. Dyrektor Kliniki Neurologiczno-Psychiatrycznej UJ[2]. Jako neurolog zajmował się przede wszystkim zaburzeniami ruchowymi. Pozostawił też prace z dziedziny psychologii i medycyny społecznej. Publikował w czasopismach medycznych, należał do komitetu redakcyjnego „Neurologii Polskiej”.
W dziedzinie wojskowej w 1923 został ordynatorem szpitala Szkoły Podchorążych Sanitarnych, od 1928 kierownik tamtejszego oddziału neurologicznego Centrum Wyszkolenia Sanitarnego w Warszawie[3].
W sierpniu 1939 zmobilizowany do Wojska Polskiego i przydzielony do 5 Wojskowego Szpitala Okręgowego w Krakowie. Po wybuchu II wojny światowej i agresji ZSRR na Polskę z 17 września 1939 w nieznanych okolicznościach został aresztowany przez sowietów. Był przetrzymywany w obozie putywlskim[4] a następnie w Kozielsku. Na terenie obozu od listopada 1939 był konsultantem w szpitalu[5]. Na wiosnę 1940 został przetransportowany do Katynia i rozstrzelany przez funkcjonariuszy Obwodowego Zarządu NKWD w Smoleńsku oraz pracowników NKWD przybyłych z Moskwy na mocy decyzji Biura Politycznego KC WKP(b) z 5 marca 1940. Jest pochowany na terenie obecnego Polskiego Cmentarza Wojennego w Katyniu, gdzie w 1943 jego ciało zidentyfikowano podczas ekshumacji prowadzonych przez Niemców pod numerem 988 (przy zwłokach zostały odnalezione legitymacja urzędnika państwowego, karta rybołówcza, trzy wizytówki, kalendarzyk kieszonkowy, trzy pocztówki, odcinek pocztowy, dwie książeczki oszczędnościowe PKO, scyzoryk)[6][7]. Przy zwłokach został odnaleziony dziennik prowadzony przez niego, którego zapisy rozpoczynają się 8 września 1939, a kończą 9 kwietnia 1940[8].
Jego żoną była Wiktoria (z domu Sawicka), z którą miał córkę Hannę[9].
Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]
- Dziennik Stefana Pieńkowskiego został opublikowany w ramach książki pt. Pamiętniki znalezione w Katyniu, którą wydał Janusz Zawodny w 1989[8].
- W 2007 pośmiertnie awansowany do stopnia podpułkownika[10].
- W ramach akcji „Katyń... pamiętamy” / „Katyń... Ocalić od zapomnienia”, w Krakowie został zasadzony Dąb Pamięci honorujący Stefana Pieńkowskiego[11].
- Stefanowi Pieńkowskiemu został poświęcony jeden z odcinków filmowego cyklu dokumentalnego pt. Epitafia katyńskie (2010)[11].
Wybrane prace[edytuj | edytuj kod]
- Analiza zaburzeń ruchowych przy nagminnem śpiączkowem zapaleniu mózgu Encephalitis epidemica lethargica. Kasa im. Mianowskiego, 1925
- Jamistość rdzenia u dwóch braci bliźniaków : przyczynek kliniczny do patogenezy jamistości rdzenia W: Pamiętnik ku uczczeniu ś. p. prof. dr. med. Antoniego Mikulskiego. Łódź, 1925
- Sześć przypadków guzów mózgu. Neurologja Polska 2, 1927
- Semiologja ręki w schorzeniach pozapiramidowych. Lekarz Wojskowy, 1929
- Patogeneza powstawania objawów histerycznych (w szczególności cielesnych) w psychonerwicach „wojennych” w świetle biologji, 1931
- Dusza i jej siedlisko w świetle badań neurologicznych lat ostatnich, 1931
- Uwagi ogólne biologiczno-lekarskie w sprawie nowego projektu Ustawy Eugenicznej. Polska Gazeta Lekarska 4, 1936
- Dziedziczność i środowisko ze stanowiska lekarskiego. Chowanna 7, 1936
- Urazy czaszki, mózgu i opon mózgowych z punktu widzenia neurologji i psychjatrji. Polski Przegląd Chirurgiczny 16 (3), 1937
- Organizacja nauczania w Polsce medycyny społecznej w ogóle, ze szczególnym uwzględnieniem nauczania medycyny społeczno-ubezpieczeniowej , 1937
Ordery i odznaczenia[edytuj | edytuj kod]
- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (19 marca 1937)[12]
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski
- Złoty Krzyż Zasługi (dwukrotnie: po raz pierwszy 18 marca 1932[13])
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
- jeńcy polscy w niewoli radzieckiej (od 1939 roku)
- Włodzimierz Godłowski, Aleksander Ślączka, Marcin Zieliński – inni neurolodzy zamordowani w ramach zbrodni katyńskiej
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Ruch służbowy. „Dziennik Urzędowy Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego Rzeczypospolitej Polskiej”. Nr 15, s. 408–409, 1 grudnia 1926.
- ↑ Lista Pamięci - In memoriam - Uniwersytet Jagielloński [online], in-memoriam.uj.edu.pl [dostęp 2023-06-03] .
- ↑ IPN MAŁOPOLANIE W KATYŃSKICH DOKUMENTACH DR ROBLA [online], ipn.gov.pl [dostęp 2023-06-03] .
- ↑ 1 LISTOPADA 1939 r. WŚRÓD JEŃCÓW KOZIELSKA [online], www.rodzinapolska.pl [dostęp 2019-05-05] .
- ↑ Maria Magdalena Blombergowa. Uczeni polscy rozstrzelani w Katyniu, Charkowie i Twerze. „Analecta”, s. 14–15, R. 9 Z. 2 (18) / 2000.
- ↑ Andrzej Leszek Szcześniak: Katyń. Lista ofiar i zaginionych jeńców obozów Kozielsk, Ostaszków, Starobielsk. Warszawa: Alfa, 1989, s. 128. ISBN 83-7001-294-9.
- ↑ Katyń według źródeł niemieckich – 1943 r.. stankiewicze.com. [dostęp 2014-04-23].
- ↑ a b Janusz Zawodny: Pamiętniki znalezione w Katyniu. Paryż: Editions Spotkania, 1989, s. 64–85. ISBN 2-86914-044-4.
- ↑ Historyk sztuki, opiekunka zabytków... [online], www.24ikp.pl [dostęp 2023-06-03] .
- ↑ LISTA OSÓB ZAMORDOWANYCH W KATYNIU, CHARKOWIE, TWERZE I MIEDNOJE MIANOWANYCH POŚMIERTNIE NA KOLEJNE STOPNIE. policja.pl. [dostęp 2013-12-27].
- ↑ a b Przejmujący spektakl we Włoszczowie w rocznicę zbrodni katyńskiej i katastrofy smoleńskiej. Zobaczcie zdjęcia [online], Echo Dnia Świętokrzyskie, 17 kwietnia 2023 [dostęp 2023-06-03] (pol.).
- ↑ Zarządzenie o nadaniu Krzyża Komandorskiego z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski, Krzyża Komandorskiego Orderu Odrodzenia Polski, Krzyża Oficerskiego Orderu Odrodzenia Polski oraz Krzyża Kawalerskiego Orderu Odrodzenia Polski (M.P. z 1937 r. nr 64, poz. 95) „za zasługi na polu pracy naukowej i pedagogicznej”.
- ↑ Zarządzenie o nadaniu Złotego Krzyża Zasługi (M.P. z 1932 r. nr 65, poz. 85) „za zasługi na polu lecznictwa w wojsku”.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Eufemiusz Herman: Neurolodzy polscy. Warszawa: Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, 1958 s. 363–369.
- Jan Bohdan Gliński. Słownik biograficzny lekarzy i farmaceutów – ofiar drugiej wojny światowej. Wrocław: Urban & Partner, 1997 s. 325–326.
- Österreichisches Biographisches Lexikon 1815–1950, Bd. 8 (Lfg. 36, 1979), s. 65.
- Pieńkowski, Kazimierz Stefan W: Polski Słownik Biograficzny.
- Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego: Katyń. Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, 2000. s. 479. [dostęp 2014-04-23].
- Stefan Kazimierz Pieńkowski. katyn-pamietam.pl. [dostęp 2014-04-23].
- Maria Magdalena Blombergowa. Uczeni polscy rozstrzelani w Katyniu, Charkowie i Twerze. „Analecta”, s. 32–33, R. 9 Z. 2 (18) / 2000.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Publikacje Stefana Pieńkowskiego w bibliotece Polona
- Absolwenci Uniwersytetu Jagiellońskiego
- Członkowie Polskiej Akademii Umiejętności
- Jeńcy polscy obozu przejściowego w Putywlu
- Jeńcy polscy w niewoli radzieckiej (kampania wrześniowa)
- Ludzie urodzeni w Warszawie
- Majorowie lekarze II Rzeczypospolitej
- Odznaczeni Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (II Rzeczpospolita)
- Odznaczeni Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (II Rzeczpospolita)
- Odznaczeni Złotym Krzyżem Zasługi (II Rzeczpospolita)
- Oficerowie Centrum Wyszkolenia Sanitarnego
- Oficerowie Wojska Polskiego zamordowani w Katyniu
- Pochowani na Polskim Cmentarzu Wojennym w Katyniu
- Polscy lekarze w kampanii wrześniowej
- Polscy neurolodzy
- Polscy psychiatrzy
- Urodzeni w 1885
- Wykładowcy uczelni i szkół wojskowych II Rzeczypospolitej
- Wykładowcy Uniwersytetu Jagiellońskiego
- Wykładowcy Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Warszawskiego
- Zmarli w 1940