Szczekuszka ałtajska

Szczekuszka ałtajska
	Ochotona alpina
	(Pallas, 1773)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	zajęczaki
Rodzina	szczekuszkowate
Rodzaj	szczekuszka
Podrodzaj	Pika
Gatunek	szczekuszka ałtajska
Synonimy
	Lepus alpinus Pallas, 1773; Lagomys ater Eversmann, 1842; Ochotona nitida Hollister, 1912; Ochotona (Ogotoma) sushkini O. Thomas, 1924; Ochotona alpina nanula Yakhontov & Formozov, 1992;
	Lepus alpinus Pallas, 1773; Lagomys ater Eversmann, 1842; Ochotona nitida Hollister, 1912; Ochotona (Ogotoma) sushkini O. Thomas, 1924; Ochotona alpina nanula Yakhontov & Formozov, 1992;
Podgatunki
	O. a. alpina (Pallas, 1773); O. a. changaica Ognev, 1940; O. a. sayanica Yakhontov & Formozov, 1992;
	O. a. alpina (Pallas, 1773); O. a. changaica Ognev, 1940; O. a. sayanica Yakhontov & Formozov, 1992;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg występowania
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Szczekuszka ałtajska^[10] (Ochotona alpina) – gatunek ssaka z rodziny szczekuszkowatych (Ochotonidae).

Zasięg występowania

Szczekuszka ałtajska występuje w środkowej Azji zamieszkujący w zależności od podgatunku^[11]:

O. alpina alpina – góry Ałtaj, w tym Ałtaj Mongolski, Ałatau Kuźniecki, Sajan Zachodni i góry południowo-zachodniej Tuwy w południowej Rosji, wschodni Kazachstan, zachodnia Mongolia i północno-zachodnia Chińska Republika Ludowa (północny Sinciang).
O. alpina changaica – góry Changaj i Ałtaj Gobijski w środkowej Mongolii.
O. alpina sayanica – Sajan Wschodni w południowej Rosji (obwód irkucki, Buriacja) i północno-środkowej Mongolii.

Taksonomia

Gatunek po raz pierwszy naukowo opisał w 1773 roku niemiecki przyrodnik Peter Simon Pallas nadając mu nazwę Lepus alpinus^[2]. Holotyp pochodził z obszaru górnego biegu rzeki Inia, w górach Tigirek, w Kraju Ałtajskim, w Rosji^[8].

O. alpina należy do podrodzaju podrodzaju Pika^[8]^[12]^[11]. O. alpina jest sympatryczny z O. hyperborea w Sajanie Zachodnim i Wschodnim, Changaj i górach Tannu-Oła (Tuva, Rosja)^[11]. Na podstawie badań morfologicznych O. alpina obejmuje taksony atra, changaica, nanula, nitida, sayanica i sushkini – z których changaica i sayanica są uznawane za podgatunki^[11]. Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World rozpoznają trzy podgatunki^[11].

Etymologia

Ochotona: mongolska nazwa ochodona dla szczekuszki^[13].
alpina: łac. alpinus „alpejski, wysokogórski”, od alpes lub alpis „wysokie góry”^[14].
changaica: góry Changaj, środkowa Mongolia^[14].
sayanica: góry Sajany, Syberia, Rosja^[14].

Morfologia

Długość ciała 190–250 mm, długość ucha 20–30 mm, długość tylnej stopy 26–39 mm; masa ciała 150–360 g^[12].

Ekologia

Środowisko

Szczekuszki północne zamieszkują wyżynne stepy, a także obszary skaliste w terenach o klimacie kontynentalnym. Szata roślinna w tych rejonach jest raczej uboga, składają się na nią przede wszystkim trawy, zioła oraz niskie krzewy.

Zachowanie

Za schronienie bardzo często służą im nory pozostawione przez inne gatunki ssaków. Zajęte przez nie stanowisko wypełniają sianem. Przeciętna nora składa się z jednej komory i z 3-5 korytarzy prowadzących na powierzchnię. Zwierzęta te żyją w koloniach, komunikują się wzajemnie oraz ostrzegają przed niebezpieczeństwem za pomocą dźwięków słyszanych z dużej odległości. Osobniki tego gatunku charakteryzuje także duża odporność na niskie temperatury, jednak w przypadku wyjątkowo srogiej zimy zapadają w krótki sen. Rzadko chodzą po ziemi, zazwyczaj skaczą.

Pożywienie

Szczekuszki są roślinożerne i żywią się najczęściej różnymi gatunkami traw i ziół, a także liśćmi i gałązkami krzewów. Przez cały okres wegetacji roślin zbierają zimowe zapasy, które mogą ważyć nawet 20 kg.

Rozmnażanie

Maksymalnie w ciągu roku szczekuszka może mieć 3 mioty, a w każdym z nich może znajdować się do 13 młodych. Ciążą trwa 20-24 dni. Pierwszy poród zazwyczaj pojawia się w maju. Zwierzęta z pierwszego miotu nawet w tym samym roku mogą przystąpić do rozrodu. Wysoka rozrodczość tych ssaków związana jest z wysokim poziomem śmiertelności populacji. Żyją 3 lata.

Wrogowie

ptaki drapieżne m.in. błotniaki, myszołowy, puchacze czy orły)
ssaki
człowiek – ludy pasterskie zbierają i zabierają zgromadzone przez nie zapasy na zimę, a także wypasają bydło na terenach zamieszkiwanych przez te zwierzęta.

Przypisy

↑ Ochotona alpina, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b ^c P.S. Pallas: Reise durch verschiedene Provinzen des Rußischen Reichs. Cz. 2. St. Petersburg: Kayserl. Akademie der Wissenschaften, 1773, s. 701. (łac.).
↑ E.F. Eversmann: Addenda ad celeberrimi pallasii zoographiam rosso-asiaticam. Cz. 3. Kasani: In Officina Universitatis Typographica, 1835–1842, s. 3. (łac.).
↑ N. Hollister. New mammals from the highlands of Siberia. „Smithsonian miscellaneous collections”. 60 (14), s. 4, 1912. (ang.).
↑ O. Thomas. A new pika from the Altai. „The Annals and Magazine of Natural History”. Ninth series. 13, s. 163, 1924. (ang.).
↑ ^a ^b E.L. Yakhontov & N.A. Formozov. [Systematic revision of the pika’s species complex Ochotona alpina - Ochotona hyperborea. 1. Geographic variation in Ochotona alpine]. „Vestnik Moskovskogo Universiteta”. Seriya Biologicheskaya. 16 (1), s. 30, 1992. (ros.).
↑ S.I. Ognev: [Mammals of the USSR and Adjacent Countries]. T. 4. Moskwa-Leningrad: Izdatel’stvo AN SSSR, 1940, s. 33. (ros.).
↑ ^a ^b ^c D.E. Wilson & D.M. Reeder (red.): Species: Ochotona (Pika) alpina. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-10-11].
↑ A.T.A.T. Smith A.T.A.T., J.J. Cook J.J., Ochotona alpina, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016, wersja 2021-2 [dostęp 2021-09-19] (ang.).
↑ W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 55. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 276. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
↑ ^a ^b S. Schai-Braun & K. Hackländer: Family Ochotonidae (Pikas). W: D.E. Wilson, T.E. Lacher, Jr & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 6: Lagomorphs and Rodents I. Barcelona: Lynx Edicions, 2016, s. 49–50. ISBN 978-84-941892-3-4. (ang.).
↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 468, 1904. (ang.).
↑ ^a ^b ^c The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).

[itis-1] Ochotona alpina, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[Pallas-2] P.S. Pallas: Reise durch verschiedene Provinzen des Rußischen Reichs. Cz. 2. St. Petersburg: Kayserl. Akademie der Wissenschaften, 1773, s. 701. (łac.).

[Eversmann-3] E.F. Eversmann: Addenda ad celeberrimi pallasii zoographiam rosso-asiaticam. Cz. 3. Kasani: In Officina Universitatis Typographica, 1835–1842, s. 3. (łac.).

[Hollister-4] N. Hollister. New mammals from the highlands of Siberia. „Smithsonian miscellaneous collections”. 60 (14), s. 4, 1912. (ang.).

[Thomas-5] O. Thomas. A new pika from the Altai. „The Annals and Magazine of Natural History”. Ninth series. 13, s. 163, 1924. (ang.).

[Yakhontov&Formozov-6] E.L. Yakhontov & N.A. Formozov. [Systematic revision of the pika’s species complex Ochotona alpina - Ochotona hyperborea. 1. Geographic variation in Ochotona alpine]. „Vestnik Moskovskogo Universiteta”. Seriya Biologicheskaya. 16 (1), s. 30, 1992. (ros.).

[Ognev-7] S.I. Ognev: [Mammals of the USSR and Adjacent Countries]. T. 4. Moskwa-Leningrad: Izdatel’stvo AN SSSR, 1940, s. 33. (ros.).

[Wilson&Reeder-8] D.E. Wilson & D.M. Reeder (red.): Species: Ochotona (Pika) alpina. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-10-11].

[iucn-9] A.T.A.T. Smith A.T.A.T., J.J. Cook J.J., Ochotona alpina, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016, wersja 2021-2 [dostęp 2021-09-19] (ang.).

[Cichocki&inni-10] W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 55. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[Burgin&inni-11] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 276. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).

[Schai-Braun&Hackländer-12] S. Schai-Braun & K. Hackländer: Family Ochotonidae (Pikas). W: D.E. Wilson, T.E. Lacher, Jr & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 6: Lagomorphs and Rodents I. Barcelona: Lynx Edicions, 2016, s. 49–50. ISBN 978-84-941892-3-4. (ang.).

[Palmer-13] T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 468, 1904. (ang.).

[Jobling-14] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[8]

[7]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]