Szlak mormoński

Martin's Cove na szlaku mormońskim

Szlak mormoński albo Szlak pionierów mormońskich – droga długości ponad 2000 km, którą mormoni, czyli wyznawcy Kościoła Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich (LDS) podróżowali na zachód w latach 1846–1857. Dzisiaj szlak ten uznawany jest za narodowy pomnik historyczny.

Podłoże

Pod przywództwem Josepha Smitha w latach 1830–1844 mormoni utworzyli w Stanach Zjednoczonych kilka osiedli, wśród których najważniejszymi były Kirtland (Ohio), Independence (Missouri) i Nauvoo (Illinois). Jednak ze wszystkich byli kolejno usuwani z powodu zarówno ich nieakceptowanych obyczajów (wielożeństwo), jak i konfliktów z innymi osadnikami. Ostatnie takie osiedle – Nauvoo – musieli opuścić w roku 1846.

Jakkolwiek po śmierci Smitha w roku 1844 ruch świętych w dniach ostatnich uległ rozpadowi na kilka mniejszych grup, zdecydowana większość wiernych skupiła się wokół Brighama Younga i Kościoła Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich. 24 września 1845 przywódcy Kościoła zapowiedzieli, że wraz z nastaniem wiosny święci opuszczą Nauvoo. Pod wodzą Younga około 14 tysięcy mormońskich mieszkańców Nauvoo opuściło swe domy, by szukać nowego miejsca zamieszkania na zachodzie.

Droga na zachód

Mapa szlaku mormońskiego

Jako naczelny Apostoł Rady Dwunastu Apostołów po śmierci Smitha Brigham Young przyjął na siebie obowiązek przewodzenia Kościołowi (w roku 1847 przyjął godność prezydenta Kościoła i proroka). W pod przewodnictwem Brighama Younga 7 lutego 1846 roku wierni wyruszyli daleko na zachód, nie wiedząc, gdzie i którędy będą szli, ani gdzie będą się zatrzymywać.

Young zebrał podstawowe informacje o dolinie Wielkiego Jeziora Słonego i o Wielkiej Kotlinie, spotykając się z myśliwymi, traperami i o. Pierre-Jeanem De Smetem, misjonarzem jezuickim, którym region ów był znany. Następnie zorganizował rodzaj straży przedniej – grupę, która miała wyznaczyć szlak przez Góry Skaliste, ocenić panujące tam warunki, znaleźć i oznaczyć źródła wody pitnej, a na koniec wybrać miejsce spotkania wszystkich grup wędrowców w Wielkiej Kotlinie. Dla uniknięcia konfliktów o pastwiska, miejsca postojowe czy źródła z innymi osadnikami wędrujących szlakiem oregońskim południowym brzegiem rzek Platte i Platte Północna, nowy szlak – odtąd nazywany „mormońskim” – wytyczono wzdłuż północnego brzegu tych rzek.

Rada mieszkańców Quincy (Illinois) w październiku 1845 przegłosowała rezolucję domagającą się od mormonów opuszczenia Nauvoo do maja 1846. W kilka dni później mieszkańcy Carthage (Illinois) zapowiedzieli powołanie obywatelskiej milicji, która zmusi mormonów do opuszczenia Illinois, gdyby ci nie dotrzymali majowego terminu. Starając się dotrzymać terminu i jak najwcześniej ruszyć w drogę do Wielkiej Kotliny, członkowie Kościoła zaczęli opuszczać Nauvoo już w lutym. Young początkowo przypuszczał, że na czele szybkiego oddziału złożonego z 300 ludzi osiągnie Wielką Kotlinę w miesiącach letnich 1846 roku. Uważał, że główna kolumna jego ludzi będzie zdolna pokonać Terytorium Iowa i dotrzeć do rzeki Missouri w 4–6 tygodni. W rzeczywistości wędrówkę przez Iowę spowolniły deszcze, błotnisty szlak, wezbrane rzeki i złe przygotowanie. Trwała ona 16 tygodni – trzykrotnie dłużej niż planowano. Było oczywiste, że mormońscy wędrowcy nie dotrą do Wielkiej Kotliny przed zimą 1846/1847, którą przyszło im spędzić nad Missouri.

W tym czasie ponad 500 wiernych odpowiedziało na wezwanie prezydenta Brighama Younga i wstąpiło do Armii Stanów Zjednoczonych, aby służyć w wojnie meksykańskiej (1846–1848). Grupa ta została nazwana „batalionem mormońskim”. Ich uczestnictwo w wojnie miało na celu zebranie pieniędzy w celu umożliwienia podróży na zachód biedniejszym członkom Kościoła.

Szybki oddział

W kwietniu 1847 dokonano selekcji członków „szybkiego oddziału”. Ponadto spakowano zapasy, podzielono cały lud na 14 kompanii w wojskowym stylu, powołano milicję i straż nocną. „Szybki oddział” liczył 143 osoby, w tym trzech czarnych niewolników oraz ośmiu członków Rady Dwunastu Apostołów, trzy kobiety i dwoje dzieci. Kolumna liczyła 73 wozy wraz ze zwierzętami pociągowymi oraz stado bydła. Na wozach zgromadzono zapasy żywności na rok. 5 kwietnia kolumna wyruszyła z kwater zimowych nad Missouri w stronę Wielkiej Kotliny.

Wędrówka z zimowiska do Fort Laramie zajęła 6 tygodni. W Forcie Laramie do szybkiego oddziału dołączyli członkowie „batalionu mormońskiego”, którzy – jako ranni lub chorzy – zimę spędzili na południu w Pueblo (Kolorado) i grupa wiernych z Missisipi. Stąd, większa już kolumna, ruszyła uczęszczanym szlakiem oregońskim w kierunku faktorii handlowej Fort Bridger.

Young spotkał się z traperem Jimem Bridgerem 28 czerwca. Po uzyskaniu informacji na temat drogi i możliwości założenia osad w dolinach Wielkiej Kotliny kolumna pokonała Przełęcz Południową, przeprawiła się przez Green River i dotarła do Fort Bridger 7 lipca. Tam dołączyła jeszcze 13-osobowa grupa z Pueblo.

W związku z tym, że dalsza droga mogła okazać się trudniejsza i bardziej niebezpieczna, Young postanowił posuwać się szlakiem wyznaczonym rok wcześniej przez Karawanę Donnera podczas wyprawy do Kalifornii. W czasie przeprawy przez dzikie góry szybki oddział podzielił się na trzy grupy: Young i kilku innych członków oddziału, którzy zapadli na chorobę, wywołaną prawdopodobnie przez kleszcze, został z tyłu oddziału głównego, z którego wydzielono z kolei grupę „zwiadowców”, którzy mieli wytyczać i znakować szlak.

21 lipca zwiadowcy Erastus Snow i Orson Pratt, obaj należący do Rady Dwunastu Apostołów, dotarli do doliny Wielkiego Jeziora Słonego. 23 lipca Pratt, w uroczystej modlitwie, oddał te ziemie we władanie Bogu. Wkrótce wykopano rowy irygacyjne i zasadzono pierwsze poletka ziemniaków i rzepy. 24 lipca Young zobaczył dolinę po raz pierwszy. Powożącemu „wozem chorych” Wilfordowi Woodruffowi powiedział podobno: „To jest to miejsce, jedź”.

W sierpniu 1847 roku Young i wyznaczeni członkowie „szybkiego oddziału” wrócili na zimowisko nad Missouri, by zorganizować wymarsz następnych „kompanii” w kolejnych latach. Do grudnia 1847 roku ponad dwa tysiące mormonów dotarło do doliny Wielkiego Jeziora Słonego.

Następne fale migracyjne

Diabelskie Wrota to punkt orientacyjny na szlakach mormońskim i oregońskim

Każdego roku w czasie mormońskiej wędrówki na zachód ludzie byli organizowani w „kompanie” oznaczane nazwiskami przywódców i dzielonymi na podgrupy 10–50-osobowe. Członkowie Kościoła wędrowali szlakiem wyznaczonym przez „szybki oddział”, przy czym dzielili podróż na dwa odcinki: odcinek pierwszy zaczynał się w Nauvoo i kończył na „kwaterach zimowych” w Nebrasce, w pobliżu dzisiejszego Omaha. Odcinek drugi wiódł przez Nebraskę i Wyoming i kończył się w dolinie Wielkiego Jeziora Słonego w dzisiejszym stanie Utah. Pierwsi wędrowcy używali krytych wozów zaprzężonych zazwyczaj w woły; ich następcy – zwykle znacznie biedniejsi – wędrowali pieszo, ciągnąc ręczne wózki z dobytkiem.

W roku 1849 większość członków Kościoła, którzy zostali w Iowa i Missouri, była zbyt biedna, by kupić i wyposażyć wozy. W tej sytuacji Kościół ustanowił fundusz, zwany Perpetual Emigration Fund, dla wspomożenia biednych emigrantów. W roku 1852 większość mormonów z Nauvoo udała się do Utah, podobnie było w stanie Iowa. Wciąż jednak wielu wiernych Kościoła ze wschodnich stanów i z Europy wędrowało na zachód korzystając z dobrodziejstwa funduszu.

Osiedlali się ostatecznie na terenach wokół Wielkiego Jeziora Słonego, wówczas na terytorium Meksyku. Powstało tam miasto Salt Lake City i główna siedziba Kościoła. Ciężką pracą społeczność mormońska szybko osiągnęła sukces.

Wkrótce Stany Zjednoczone upomniały się o mormonów. W roku 1848, po zakończeniu wojny z Meksykiem, ziemie, na których osiedli, znalazły się w granicach Stanów Zjednoczonych.

Bibliografia

• James B. Allen: The Story of the Latter-day Saints, Deseret Book Company, Salt Lake City 1976
• Rebecca Bartholomew: Rescue of the 1856 Handcart Companies, Brigham Young University, Charles Redd Center for Western Studies 1981, ISBN 0-8425-1941-6
• Richard E. Bennet: We'll Find the Place, The Mormon Exodus 1846–1848, Deseret Book Company, Salt Lake City 1997, ISBN 1-57345-286-6
• Leroy Hafen, Ann Hafen: Handcarts to Zion, University of Nebraska Press 1992, ISBN 0-8032-7255-3
• William G. Hartley: Gathering the Dispersed Nauvoo Saints 1847-52, "Ensign" lipiec 1997, ss.12–15
• Stanley B. Kimball: Discovering Mormon Trails, New York to California 1831–1868, Deseret Book Company, Lake City 1979
• Carol Cornwall Madsen: Journey to Zion, Voices from the Mormon Trail, Deseret Book Company, Salt Lake City 1997, ISBN 1-57345-244-0
• William Slaughter: Trail of Hope, The Story of the Mormon Trail, Deseret Book Company, Salt Lake City 1997, ISBN 1-57345-251-3
• Wallace Earl Stegner: The Gathering of Zion, University of Nebraska 1992, ISBN 0-935704-12-4

Linki zewnętrzne

• Strona National Parks Service
• Strona poświęcona szlakowi mormońskiemu
• Dzieje pionierów mormońskich
• Zdjęcia ze szlaku w Wyomingu