Sztuka naskalna w regionie Ha’il
| Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO | |
 Naskalne ryty w regionie Ha’il w 2015 roku | |
| Państwo | |
|---|---|
| Typ |
kulturowy |
| Spełniane kryterium |
I, III |
| Numer ref. | |
| Region[b] |
Kraje arabskie |
| Historia wpisania na listę | |
| Wpisanie na listę |
2015 |
| 28°00′38″N 40°54′47″E/28,010556 40,913056 | |
Sztuka naskalna w regionie Ha’il[1] (arab. الفنون الصخرية في منطقة حائل) – obiekt kulturowy wpisany w 2015 roku na listę światowego dziedzictwa UNESCO, obejmujący dwa stanowiska petroglifów znajdujących się w prowincji Ha’il, w północnej części Arabii Saudyjskiej[2].
Charakterystyka[edytuj | edytuj kod]
Wpisane na listę światowego dziedzictwa dobro obejmuje obszar o powierzchni 2 043,8 ha i składa się z dwóch części[1][3][4]:
- góry Dżabal Umm Sinman (arab. جبل أم سنمان) w południowej części pustyni Wielki Nefud, na północny zachód od miasta Ha’il,
- gór Dżabal al-Mandżur (arab. جبل المنجور) i Dżabal Rata (arab. جبل راطا) koło Asz-Szuwajmis.
Wysokość Dżabal Umm Sinman wynosi 1264 m n.p.m.; szczyt ten wznosi się ok. 450 m powyżej poziomu otaczającej pustyni[4]. U jego stóp znajdowało się niegdyś jezioro, które w szczytowym momencie mierzyło 20 km długości i 5 km szerokości i jako źródło wody pitnej dla ludzi i zwierząt przyczyniło się do powstania w tym miejscu osiedla ludzkiego[1][4]. W połowie holocenu miejsce to zaczęło jednak pustynnieć, jezioro wyschło, a w jego miejscu pozostała istniejąca do czasów współczesnych oaza Dżubba (arab. جبة)[4]. Obszar Dżabal Umm Sinman obejmuje 14 skupisk petroglifów ulokowanych wokół najniższych zboczy góry i kończących się w miejscu jej zetknięcia z otaczającą pustynią[4].
Wzniesienia Dżabal al-Mandżur i Dżabal Rata położone są z kolei w miejscowości Asz-Szuwajmis (arab. الشويمس), ok. 300 km na południowy zachód od Ha’il, na polu wulkanicznym Harrat Chajbar (arab. حَرَّة خَيْبَر)[4]. Mają charakter skalistych skarp – brzegów dawnego uedu współcześnie zasypanego piaskiem, którego korytem we wczesnym holocenie okresowo płynęła woda[4][1]. Obszar Dżabal al-Mandżur i Dżabal Rata obejmuje 18 skupisk sztuki naskalnej, a także piaszczystą dolinę znajdującą się pomiędzy obiema górami[4].
Petroglify[edytuj | edytuj kod]
Ryty naskalne w regionie Ha’il powstawały na przestrzeni 10 tys. lat, reprezentując tradycje sztuki naskalnej neolitu, chalkolitu i epoki żelaza[4]. Odzwierciedlają one zmiany gospodarcze i kulturowe postępujące wraz ze zmianami klimatu w regionie oraz formy dostosowywania się do nich lokalnych społeczności[4]. Najstarsze są rysunki przedstawiające m.in. koziorożce, twarze i sylwetki postaci ludzkich, w tym myśliwych, bóstwa oraz zjawiska pogodowe. Petroglify z tego okresu przedstawiają też oryksy, gazele, strusie i lwy[4]. Z czasem pojawiły się wizerunki udomowionych zwierząt, takich jak bydło, kozy czy liczący 3,5 tys. lat rysunek koni ciągnących rydwan[4]. Odkryte na stanowisku koło Asz-Szuwajmis, liczące ok. 8–9 tys. lat wizerunki psów, prawdopodobnie na smyczach, to jedno z najstarszych (a być może najstarsze) stworzonych przez człowieka przedstawień tego gatunku[5].
Gdy po wyschnięciu jeziora istniejącego w okolicy Dżabal Umm Sinman miejscowi przodkowie Beduinów rozpoczęli hodowlę wielbłądów, zwierzęta te również stały się motywem petroglifów[4]. Liczne są również tamudyjskie oraz wczesnoarabskie inskrypcje zapisane pismem kufickim[4]. Ogólną liczbę rysunków oraz inskrypcji w regionie Ha’il szacuje się na ok. 15 tysięcy[4].
Galeria[edytuj | edytuj kod]
-
Sceny polowania (2015) -
Wizerunki wielbłądów (2008) -
Wizerunek wielbłąda (2015) -
Petroglify w regionie Ha’il (2012)
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d Arabia Saudyjska. Polski Komitet ds. UNESCO. [dostęp 2023-09-02].
- ↑ UNESCO World Heritage Centre, Sites in Italy, Jordan and Saudi Arabia inscribed on UNESCO’s World Heritage List [online], whc.unesco.org, 3 lipca 2015 [dostęp 2023-09-02] (ang.).
- ↑ Rock Art in the Hail Region of Saudi Arabia [online], UNESCO World Heritage Centre [dostęp 2023-09-02] (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o Ali I. Alghabban, Jamal S. Omar, Majeed Khan, Rock Art in the Hail Region of Saudi Arabia – Nomination Text [online], UNESCO World Heritage Centre [dostęp 2023-09-02] (ang.).
- ↑ Margit Kossobudzka, Pierwszy spacer człowieka z psem. Sprzed 8 tys. lat! [online], wyborcza.pl, 18 listopada 2017 [dostęp 2023-09-02] (pol.).
