Uruk Bani Ma’arid

Uruk Bani Ma’arid

Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO
Zachód Słońca nad pustynią Ar-Rab al-Chali (2007)
Państwo	Arabia Saudyjska
Typ	przyrodniczy
Spełniane kryterium	VII, IX
Numer ref.	1699
Region	Kraje arabskie
Historia wpisania na listę
Wpisanie na listę	2023 na 45. sesji
Położenie na mapie Arabii Saudyjskiej Uruk Bani Ma’arid
19°21′50,0″N 45°35′54,0″E

Uruk Bani Ma’arid (arab. ‏عروق بني معارض‎, ʿUrūq Banī Maʿāriḍ) – obszar chroniony znajdujący się w południowej części Arabii Saudyjskiej, na zachodnim krańcu pustyni Ar-Rab al-Chali – największej pustyni piaszczystej na świecie.

Miejsce znane z udanej reintrodukcji oryksa arabskiego (Oryx leucoryx), gazeli arabskiej (Gazella arabica) i gazeli emirackiej (Gazella marica). Jego zróżnicowana topografia terenu stwarza warunki do życia także innym gatunkom zwierząt, w tym licznym bezkręgowcom i gadom zasiedlającym ruchome wydmy.

W 2023 roku podczas odbywającej się w Rijadzie 45. sesji Komitetu Światowego Dziedzictwa Uruk Bani Ma’arid wpisano na listę światowego dziedzictwa UNESCO jako pierwszy obiekt dziedzictwa przyrodniczego w Arabii Saudyjskiej. Wpisane dobro obejmuje powierzchnię 12 765 km², a otaczająca je strefa buforowa liczy 806 km².

Geografia

Uruk Bani Ma’arid znajduje się na południu Arabii Saudyjskiej, w granicach prowincji Rijad i Nadżran, na zachodnim skraju pustyni Ar-Rab al-Chali. Obejmuje system 35 wydm podłużnych (zwanych po arabsku ʿurūq) położonych na wapiennym płaskowyżu w południowej części pasma górskiego Dżabal Tuwajk. Wydmy rozciągają się na długość prawie 200 km, a ich wysokość dochodzi do 170 m. Pomiędzy nimi przebiegają korytarze o żwirowym lub piaszczystym dnie, występują niewielkie równiny żwirowe oraz wadi porośnięte roślinnością pustynną. Występują tu również niższe i składające się z gruboziarnistego piasku wydmy paraboliczne, nazywane zibar.

Obszar chroniony został ustanowiony w tym miejscu dekretem królewskim z 1996 roku. Teren w całości jest własnością państwa saudyjskiego, niedozwolone jest tu polowanie na dzikie zwierzęta ani hodowla wielbłądów. Obszar jest także wyłączony z poszukiwań oraz wydobycia ropy naftowej i gazu ziemnego.

Fauna i flora

Oryks arabski w Zjednoczonych Emiratach Arabskich (2014)

Ze względu na swoją zróżnicowaną topografię obszar Uruk Bani Ma’arid cechuje się stosunkowo dużą różnorodnością siedlisk oraz liczbą występujących gatunków zwierząt i roślin. Wykazano tu obecność ponad 382 gatunków bezkręgowców, 18 gatunków gadów (w tym narażonego na wyginięcie biczogona egipskiego oraz 5 gatunków endemicznych dla Arabii Saudyjskiej – Scincus mitranus, Trigonodactylus arabicus, Stenodactylus slevini, Acanthodactylus opheodurus i Acanthodactylus schmidti), 104 gatunków ptaków (w tym m.in. ścierwnik, sęp uszaty, hubara arabska i błotniak stepowy) oraz 23 gatunków ssaków (w tym m.in. kot nubijski, kot pustynny, ratel miodożerny czy myszoskoczka karłowata).

Teren najbardziej znany jest jako miejsce, w którym udało się reintrodukować oryksa arabskiego (po dziesięcioleciach od jego wymarcia na wolności), gazelę arabską oraz gazelę emiracką; według stanu z 2023 roku w Uruk Bani Ma’arid zamieszkiwało odpowiednio 19%, 2% i 25% światowych populacji tych gatunków.

Flora Uruk Bani Ma’arid liczy 118 gatunków, co czyni ją najbardziej różnorodną w obrębie całej pustyni Ar-Rab al-Chali. Występuje tu odmiana divaricata głożyny cierń Chrystusa (Ziziphus spina-christi var. divaricata), 4 endemity Półwyspu Arabskiego – Limeum arabicum, Calligonum crinitum ssp. arabicum, Cornulaca arabica i Tribulus macropterus var. arabicus oraz 9 gatunków charakterystycznych dla tegoż półwyspu i Afryki Wschodniej – Senegalia hamulosa, Morettia parviflora, Commiphora myrrha, Indigofera spinosa, Moringa peregrina, Pulicaria jaubertii, Pulicaria schimperi, Iphiona scabra i Stipagrostis drarii.