Tam na łące czerwona kalina
Wydany | |
---|---|
Twórca |
Tam na łące czerwona kalina[1][2] (ukr. Ой у лузі червона калина) – ukraiński marsz patriotyczny z 1911 roku, utwór finałowy ze spektaklu „Słońce ruin”[3], zaadaptowany jako własny hymn przez Legion Ukraińskich Strzelców Siczowych[4][1][2][5] walczący w latach 1914–1919 o wyzwolenie Ukrainy spod panowania rosyjskiego. Utwór wykorzystuje motyw krzewu liściastego kaliny koralowej, który to symbol od wieków przewija się w kulturze ukraińskiej, w legendach i pieśniach. Złamane drzewo „kałyny” było oznaką kłopotów i tragedii; zniszczenie tego krzewu uznawano za czyn haniebny. Ukraińcy starannie ją chronili, bo panowało przekonanie, że kalina rosła tylko obok dobrych ludzi[6].
Historia
[edytuj | edytuj kod]Utwór jest znany w wielu wersjach[1] a jego początki związane są ze spektaklem z 1911 roku pt. Słońce ruin – tragedią Wasyla Paczowskiego o hetmanie Piotrze Doroszence. Według niektórych źródeł, utwór istniał już podczas pierwszej adaptacji tego dramatu z 1912 roku w reżyserii Josyfa Stadnyka[3]. W innej wersji Stepan Czarnecki, po tym jak w 1913 roku został reżyserem i dyrektorem Teatru Towarzystwa «Ukraiński Dyskurs» niezadowolony z poprzedniej adaptacji sztuki, za zgodą autora dokonał zmian i we własnej adaptacji miał zmienić między innymi piosenkę kończącą drugi akt – skargę Ukrainy „Czy nie byłem kaliną na łące”. Chcąc uczynić zakończenie bardziej optymistycznym, zaadaptował do dramatu starą kozacką piosenkę ludową Przepełniły się strome brzegi przerabiając słowa tak, aby tekst utworu lepiej pasował do treści sztuki, przy czym wykorzystał tylko dwie ostatnie zwrotki[7][8]. Ponadto stworzył nową melodię do piosenki, inspirowaną muzyką ludową. Mychajło Kossak rozłożył ją na instrumenty[8]. Utwór w tym czasie posiadał tylko jedną zwrotkę.
W sierpniu 1914 roku w Stryju pieśń „Ой у лузі червона калина” została po raz pierwszy usłyszana przez dowódcę sotni strzelców siczowych Hryhorija Trucha, który dodał do niej trzy zwrotki, w których mowa jest o walce z rosyjską niewolą, i w tej formie spopularyzował pieśń wśród strzelców[7][9]. Zwrotka „Не хилися, червона калино” została dodana do tekstu piosenki pod koniec 1980 roku przez Łeopolda Jaszczenkę i Nadiję Switłyczną – dysydentów z czasów Związku Radzieckiego[9], gdzie publiczne wykonywanie tego utworu było zakazane, a za jego śpiewanie groziły represje[3]. Ukraińskie radio nagrało tę wersję piosenki w 1991 roku[9].
Popularność po inwazji Rosji na Ukrainę w 2022 roku
[edytuj | edytuj kod]W 2022 roku, w związku z inwazją Rosji na Ukrainę, utwór zdobył międzynarodową popularność dzięki nagraniu w serwisie społecznościowych, gdzie opublikowane zostało wykonanie Andrija Chływniuka z ukraińskiego zespołu Boombox, który wykonał utwór przed soborem Mądrości Bożej w Kijowie w umundurowaniu żołnierza obrony terytorialnej uzbrojonego w karabinek AK-74[10][11]. Następnie utwór zyskał jeszcze większa popularność w wersji zremiksowanej przez artystę działającego pod pseudonimem The Kiffness , pochodzącego z RPA[12]. Pod koniec marca 2022 ukraińscy łyżwiarze Ołeksandra Nazarowa i Maksym Nikitin w proteście przeciwko rosyjskiej inwazji wykonali taniec na lodzie do tego utworu na Mistrzostwach Świata w Łyżwiarstwie Figurowym 2022[13]. Polski muzyk Limboski (Michał Augustyniak) 24 marca 2022 roku wydał swój remiks pieśni[14].
Na bazie utworu powstała piosenka Hey, Hey, Rise Up! z 2022 w wykonaniu Pink Floyd i Chływniuka[15] opublikowana 8 kwietnia 2022[16], całkowite dochody są przeznaczone na pomoc humanitarną dla Ukrainy[17].
Na anektowanym przez Rosję Krymie śpiewanie „hymnów nacjonalistycznych”, takich jak Czerwona Kalyna, uznane jest przez władze Rosji za dyskredytację rosyjskiej armii i karane grzywną i więzieniem. We wrześniu 2022 r. rosyjskie władze okupacyjne na Krymie uwięziły i ukarały grzywną członków wesela za „zdyskredytowanie” rosyjskich sił zbrojnych poprzez odtwarzanie piosenki[18][19].
Siergiej Aksionow, rosyjski szef Półwyspu Krymskiego, ostrzegł, że władze będą surowo karać ludzi za śpiewanie takich piosenek. Powiedział, że „ludzie, którzy to robią, zachowują się jak zdrajcy” i że nad sprawą pracuje specjalna grupa Federalnej Służby Bezpieczeństwa Federacji Rosyjskiej[19].
Autorstwo muzyki
[edytuj | edytuj kod]Stepan Czarnecki twierdził, że sam skomponował melodię. Muzykolodzy (Fiłaret Kołessa, Wasyl Wytłycki) uważają melodię za ludową. W. Wytłycki twierdził, że jest to motyw piosenki Och, rozkwitła czerwona kalina nad studnią[20].
Wołodymyr Hordienko w swojej wydanej w 1990 r. pracy Ukraińscy strzelcy siczowi podaje, że muzykę napisał słynny kompozytor Mуchajło Hajworonski[21].
Kontrowersje
[edytuj | edytuj kod]W mediach społecznościowych pojawiły się liczne wpisy przedstawiające utwór jako hymn Ukraińskiej Powstańczej Armii (UPA) – formacji zbrojnej ukraińskich nacjonalistów działającej w latach 1942–1956, która jest odpowiedzialna za dokonane w latach 1943–1945 zbrodnie ludobójstwa na ludności polskiej na Wołyniu i w Galicji Wschodniej[3]. Podobne stanowisko wysuwało Stowarzyszenie Upamiętniania Polaków Pomordowanych na Wołyniu, wnosząc zarazem zawiadomienie do Prokuratury Rejonowej w Hrubieszowie o możliwości popełnienia przestępstwa publicznego propagowania faszystowskiego lub innego totalitarnego ustroju państwa przez pracowników Zamojskiego Domu Kultury, którzy zorganizowali publiczne wykonanie „Czerwonej kaliny” przez polską i ukraińską młodzież, nagrali je i zamieścili w mediach społecznościowych[22]. Prokuratura nie dopatrzyła się jednak znamion czynu zabronionego i wydała postanowienie o odmowie wszczęcia dochodzenia w tej sprawie[23].
Historyk z Uniwersytetu Gdańskiego – prof. Igor Hałagida – zaznacza, że nie istnieją źródła potwierdzające fakt, że utwór ten był hymnem wspomnianej organizacji. Podkreśla także, że nie istnieją źródła mówiące o tym, by był on w jakiś szczególny sposób wyróżniany przez członków UPA[3]. Polski Instytut Spraw Międzynarodowych wskazuje, że rozpowszechnianie takich informacji w czasie wojny rosyjsko–ukraińskiej może być celowym zabiegiem rosyjskiej propagandy[3]. Z kolei historyk rzeszowskiego oddziału IPN, Artur Brożyniak twierdzi, że pieśń „była (...) lansowana przez niektóre środowiska nacjonalistów ukraińskich jako «Hymn UPA»”[24] i była wykonywana przez tę formację zbrojną[25].
W rzeczywistości hymnem OUN/UPA był utwór pt. „Marsz Ukraińskich Nacjonalistów”, obecnie znany również jako „Marsz Nowej Armii”[26].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c Założył broń na ramię i zaśpiewał krzepiącą pieśń. „Nie czas na granie na gitarach. Czas wziąć karabiny” [online], Onet Kultura, 1 marca 2022 [dostęp 2022-03-11] (pol.).
- ↑ a b Ukraiński wokalista chwycił za broń. Zaśpiewał patriotyczną pieśń [online], wydarzenia.interia.pl [dostęp 2022-03-11] (pol.).
- ↑ a b c d e f „Czerwona kalina” hymnem UPA i piosenką „do rozrywania Polaków”? „Przetoczyła się fala bzdur” [online], gazetapl [dostęp 2022-05-10] (pol.).
- ↑ Кримська Свiтлиця :: Текст статти „ТО ХТО Ж АВТОР ЗНАМЕНИТОЇ ПІСНІ «ОЙ У ЛУЗІ ЧЕРВОНА КАЛИНА»?” [online], svitlytsia.crimea.ua [dostęp 2022-03-11] .
- ↑ Чортківське коріння „Червоної калини” [online], „ЗОЛОТА ПЕКТОРАЛЬ”, 17 listopada 2018 [dostęp 2022-03-11] (ukr.).
- ↑ Go_A release „Kalyna” to raise funds for Ukraine...and to remind the world it must unite to fight evil [online], wiwibloggs, 18 marca 2022 [dostęp 2022-05-10] (ang.).
- ↑ a b „Czerwona kalina”. Nieoficjalny hymn ukraińskich żołnierzy, który wzbudza wielkie kontrowersje [online], Onet Kultura, 21 kwietnia 2022 [dostęp 2022-05-10] .
- ↑ a b Степан Чарнецький , Нарис історії українського театру в Галичині / Historia teatru ukraińskiego w Galicji., Lwów 2014, s. 365 .
- ↑ a b c Як виникла перша стрілецька пісня „Ой, у лузі червона калина” [online], 28 marca 2022 .
- ↑ Євгеній Морі: Лідер „Бумбокс” співає „Ой, у лузі червона калина”. 2022-02-28. (ukr.).
- ↑ Wyborcza.pl [online], wyborcza.pl [dostęp 2022-05-10] .
- ↑ „A my naszą wspaniałą Ukrainę rozweselimy”. Patriotyczna pieśń Andrija Chływniuka bije rekordy oglądalności na YouTube. Polska Agencja Prasowa, 2022-03-07. [dostęp 2022-04-02].
- ↑ e, Nazarova and Nikitin: Ukrainian Display of Courage and Defiance on World Stage [online], europeonice.com, 1 kwietnia 2022 [dostęp 2023-04-08] (ang.).
- ↑ „Oyu luzi chervona kalyna” – Andriy Khlyvnyuk x Limboski.
- ↑ Chris Willman , Pink Floyd to Release First Newly Conceived Single as a Band Since 1994, Borrowing Ukrainian Singer’s Lead Vocal [online], Variety, 7 kwietnia 2022 [dostęp 2022-04-07] [zarchiwizowane z adresu 2022-04-07] (ang.).
- ↑ Pink Floyd – Hey Hey Rise Up (feat. Andriy Khlyvnyuk of Boombox). [dostęp 2022-04-08].
- ↑ Wracają dla Ukrainy. Pink Floyd wydają nowy singiel [online], TVN24 [dostęp 2022-04-08] (pol.).
- ↑ The Moscow Times , Miss Crimea Fined for Singing Patriotic Ukrainian Song [online], The Moscow Times, 4 października 2022 [dostęp 2023-04-08] (ang.).
- ↑ a b AFP, Miss Crimea fined for singing patriotic Ukrainian song, „The Guardian”, 4 października 2022, ISSN 0261-3077 [dostęp 2023-04-08] (ang.).
- ↑ Jewhen Hisczynski , Dla woli Ukrainy. Antologia pieśni walk narodowowyzwoleńczych, Łuck: Wołyńska Drukarnia Obwodowa, 2002, s. 316 .
- ↑ Wołodymyr Hordienko , Ukraińscy Strzelcy Siczowi, Lwów 1990 .
- ↑ Jest donos do prokuratury za wykonanie „Czerwonej kaliny” [online], Rzeczpospolita [dostęp 2022-05-10] (pol.).
- ↑ Sebastian Białach: Młodzież wykonała utwór uznawany za hymn UPA. Jest decyzja prokuratury. onet.pl, 2022-05-24. [dostęp 2022-06-11].
- ↑ A. Brożyniak, Symbolika nacjonalistów ukraińskich w pieśni »Czerwona kalina« [w:] Ludobójstwo OUN-UPA na Kresach Południowo-Wschodnich. Dawne Kresy Południowo-Wschodnie w optyce historycznej i współczesnej, t. 16, red. W. Listowski, Kędzierzyn-Koźle 2022, s. 15.
- ↑ A. Brożyniak, Symbolika nacjonalistów ukraińskich w pieśni »Czerwona kalina« [w:] Ludobójstwo OUN-UPA na Kresach Południowo-Wschodnich. Dawne Kresy Południowo-Wschodnie w optyce historycznej i współczesnej, t. 16, red. W. Listowski, Kędzierzyn-Koźle 2022, s. 17.
- ↑ Swiatosław Łypowecki: Eight Decades of Struggle. Газета «День», 2009-02-17. [dostęp 2019-02-26]. (ang.).